20 Yanvar faciəsinə görə 1 nəfər də cəzalandırılmayıb  

1990-cı il yanvar ayının 19-dan 20-nə keçən gecə rus-erməni ordu birləşmələri Bakıya daxil oldular və amansız qırğın törətdilər.

Bakıda və respublikanın rayonlarında 147 nəfər qətlə yetirildi, 744 nəfər yaralandı, 841 nəfər isə həbs olundu, 4 nəfər itkin düşdü.

Sovet imperiyasının Azərbaycan xalqına qarşı törətdiyi bu qəddarlığın, 20 Yanvar faciəsinin 30 ili tamam oldu. O zaman SSR-nin başında duran Qarbaçovdan tutmuş müdafiə naziri Yazova qədər bütün rəhbərlik bu qanlı hadisənin təqsirkarı idi.

Bəs, bu günə qədər bu faciəni törədənlərdən kimlərsə cinayət məsuliyyətinə cəlb olunubmu? Kimsə beynəlxalq hüquq qarşıında cavabdeh olubmu? Azərbaycanda onlara qarşı cinayət işi açılıbmı? 

Bu kimi suallarımızı cavablandılran 20 Yanvar Cəmiyyətinin sədri Sultan Əzimzadə bildirib ki, bu günə qədər 20 Yanvar hadisəsini törədənlərdən heç kim məsuliyyətə cəlb olunmayıb.

“Bu faciəni törədənlərin hamısının adı məlumdur. Ulu öndərin sədrliyi ilə Milli Məclisdə 20 Yanvar qətliamının təşkilatçılarının, səbəkarlarının adı, aparılan araşdırma nəticəsində elan olunub. Lakin həmin şəxslərdən heç biri indiyədək cinayətə cəlb olunmayıb. Daha bu istiqamətdə araşdırılma aparılmır, çünki cinayətkarlar hamıya məlumdur. Onların bir çoxu həyatda yoxdur”.

Məsələnin hüquqi qiymətinə gəlincə, deputat Hikmət Babaoğlu deyir ki, 20 yanvar hadisəsinə siyasi qiymət çox gec verildi. “1990-cı ildən sonrakı 3 il müddətində bir neçə siyasi komanda hakimiyyətə gəlsə də, cəsarət edib bu məsələyə siyasi qiymət vermədilər ki, bunu da müxtəlif səbəblərlə izah etmək olar. Əgər bir tərəfdən bu, həmin dövrdə hakimiyyətdə olan qrupların müstəqil olmamaları - xarici dövlətlərin "dirijor çubuğu"nun göstərişi ilə oturub-durmaları ilə əlaqədar idisə, başqa bir tərəfdən törədilmiş cinayətdə bilavasitə iştirakları ilə bağlı idi.

Yalnız Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra bu hadisəyə siyasi qiymət verildi. Cinayətkarın adı, ünvanı dəqiqləşdirildi. Hələ qanlı faciənin ertəsi günü həyatını təhlükə qarşısında qoyaraq Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələn xalqımızın Ümummilli lideri Heydər Əliyev qanlı faciənin təşkilatçılarını dünya ictimaiyyəti qarşısında qəzəblə qınadı, ifşaedici və cəsarətli bəyanat verdi. Daha sonra Ümummilli lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 20 Yanvar faciəsinə ilk siyasi qiymət verdi. Naxçıvan MR Ali Məclisi 21 noyabr 1990-cı il tarixli qərar qəbul etdi. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin 7 mart 1991-ci il tarixli sessiyasındakı çıxışı zamanı Ümummilli lider Heydər Əliyev bəyan etdi ki, 1990-cı il yanvarın 20-də İttifaq dövləti tərəfindən Azərbaycan xalqına qarşı hərbi təcavüz edilmişdir. Bunlarla yanaşı, Ümummilli lider Heydər Əliyev 1994-cü il yanvar ayının 5-də 20 Yanvar faciəsinin dördüncü ildönümünün keçirilməsi ilə bağlı Fərman imzaladı. Fərmanda Milli Məclisə tövsiyə olunurdu ki, faciəyə tam siyasi-hüquqi qiymət verilsin. Bunun ardınca isə 1994-cü il yanvarın 12-də dövlət komissiyasının geniş iclasında Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının 1992-ci il 19 yanvar tarixli qərarını xatırladaraq bu qərarda 20 Yanvar hadisələrinin əsl səbəblərinin açıqlanmadığını, həqiqi günahkarların aşkar edilmədiyini, iki il ərzində həmin qərarın özünü doğrultmadığını diqqətə çatdırdı.

1994-cü il yanvar ayının 5-də Ulu öndər Heydər Əliyevin müvafiq fərmanı ilə Milli Məclisin müzakirəsinə təqdim edilən və nəhayət həmin ilin mart ayında tərəfindən təsdiqlənən 20 yanvar faciəsinə siyasi qiymət verən bu sənəd bir daha Azərbaycan xalqının öz haqıqnı tələb edə bilməsini, ona qarşı cinayət törətmiş caniləri mühakimə etməyi bacarmasını sübut etdi.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin bu istiqamətdə gərgin əməyinin nəticəsi kimi, 1994-cü il mart ayının 29-da "1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr haqqında" adlı xüsusi qərar qəbul edildi. Bununla da Azərbaycan xalqının məruz qaldığı dəhşətli faciəyə - 20 Yanvar hadisələrinə siyasi-hüquqi qiymət verilmiş oldu”.