Abbasqulu ağa Bakıxanov - Mişkatu-l-ənvar/Mətləbin tədriclə açılması

Cox zamandı urəyimdə dolanırdı bu sual,
Gorəsən ki, icən zaman necə dəyişir əhval?
Mey nəşəsi barəsində hər kəs bir cur vurur laf,
Saf şərabın xassəsində vardır boyuk ixtilaf.
Biri onda gəzir şadlıq, fərəh, hər cur xoş halət,
Bir başqası deyir: ≪Şərab torədir min fəlakət≫.
Biri subut etmək ucun gətirir bir cox dəlil.
Deyir: ≪hec nə mənfəətdə bu şərabə tay deyil≫.
Başqası da başqa dəlil gostərir cox motəbər,
Ki, mey şeytan sidiyidir, haqdan gəlmiş bu xəbər.
Hər kəs bir cur fikir edib durur fikri ustundə,
Min ixtilaf torədirlər meyin zikri ustundə.
Bunu gorub gəldim belə qərara ki, mən əgər,
İstəyirsəm biləm meyin xeyr-şərin, bir qədər.
Gərək icim, baxım mən də, nə cur olur al şərab,
İcməmiş kim edə bilər tərifini intixab?!
Mən bu fikrə duşən zaman gulumsədi xoş bahar,
Gullər acdı, cəmənlərdə oldu hər yer laləzar.
Səba yeli vurdu artıq gulustana min bəzək,
Cəmənzarın simasına ənlik vurdu hər cicək.
Nəsiməmi ətir vermiş gul cohrəli bu gulşən,
Ya ki, nəsim oz ətrilə eyləmişdir gulu şən?!
Hər tərəfdə kef əhlindən etmək ucun bir xahiş,
Yarpağını kağız edib gondərdi gul sifariş.
Bu gulşəndə bir saqidir al geyinmiş bir lalə,
Almış ələ o gul rəngli jalə dolu piyalə.
Səhər cağı nəğmə deyir quşlar boyuk həvəslə,
Səba yeli urək acır xoş ətirli nəfəslə.
Nəhayətsiz fərəh, şadlıq cəmənzara sığışmaz,
Sanki fələk asimanda şurə gəlib calır saz.
Cəmən, səhra başdan-başa nə xoş gəlir nəzərə,
Ruhu oxşar, konul acar hər gorunən mənzərə.
Yoldaş olub necə nəfər cəkilərək guşəyə,
Eyşu-işrət sufrəsində dalmış onlar nəşəyə.
Mən də necə hal əhlilə, ariflərlə bərabər,
Cəmənin xoş bir yerində məclis qurduq muxtəsər.
Gul yanaqlı saqi tutub əldə gulgun peymanə,
Meyində var oz uzundən, ya da guldən nişanə.
Xoş avazlı xanəndəylə əlindəki bərbət, cəng,
Konulləri oxşamağa olmuş necə həmahəng.
Badə gərək nəşə versin, olsun dadlı xoşguvar,
Xususilə bahar fəsli, yanında da bir nigar.
Ağıllılar bu zamanda verməz əldən fursəti,
Mey nə qədər saf olarsa, artar onun ləzzəti.
Qarşımızda elə şərab vardı bizim ərğəvan,
Rəngi, ətri utandırır gulləri də hər zaman.
Şohrətində o mey sanki ruh acan bir reyhandı,
Əsli Firəng yurdundandı, ləqəbi də Şampandı.
Butun gozəl şərablardan şohrətlidir, adlıdır,
Hansı şərab onun kimi ləzzətlidir, dadlıdır?!
Həyat verən yar ləbi tək o mey şirin, təmizdi,
Sozu kimi acıdısa, mənfəəti hədsizdi.
Dəniz suyu acısa da xeyir verər o bizə.
Ona gorə şərabı da bənzədirlər dənizə.
Bəllidir ki, şərab silir urəklərdən ələmi,
Unutdurur qəm-kədəri, unutdurur aləmi.
Bunlar aydın rəvayətdir, danışmağa yox həvəs,
Nələr gəldi başımıza sərxoşluqdan bizim bəs!?
Şərab icib getdikcə cox, sərxoşluğa duşdum mən,
Urəyimin ətəyi də cıxdı tədbir əlindən.
Hərisliyim coxaldıqca acdı şərab uzumu,
O sildikcə qəm tozunu, caşdırdım hər sozumu
Sevinərək mən ozumu hesab etdim o zaman,
Tacım-təxtim olmasa da həşəmətli hokmuran.
Yenə icdim, hey icdikcə icməyi cox xoşladım,
Dilsiz idim, birdən-birə natiqliyə başladım.
Elə bildim soz mulkunun mənəm qadir sultanı,
Soz duzməkdə təkcə mənəm oz əsrimin Sohbanı.
Qafil idim soylədiyim sozlərdən yavaş-yavaş
Qəlbimdəki sirlərimi eyləmişəm tamam faş.
Xəyalımdan tamam cıxdı sayıqlıq və ehtiyat,
Mey apardı iradəmi, duşmən acdı qol-qanad.
Bu məsəli yaxşı demiş dunya gormuş atalar,
Oz başını qorumağa sərxoş nədən guc alar?
Mən yenə də başa cəkdim bundan sonra necə cam,
Sərxoşluğum rəqs etməyə verdi bu dəm sərəncam.
Bu qaydadır sərxoşların rəqsə meyli cox olur,
Cunki şərab təsirilə vuqar, təmkin, yox olur.
Mən, elə ki, rəqs elədim lap pozuldu əhvalım,
Nəyim vardı getdi əldən, itdi ağlım, kamalım.
Sonra yenə başa cəkdim necə dolu badə mən,
Keflilikdən cərənlədim, tamam getdim badə mən.
Hər yetənlə dalaşaraq soyub təhqir eylədim,
Yaraşmayan işlər gordum, cəfəngiyat soylədim.
Hərcənd ki, sozlərimdən bir az oldum xəbərdar,
Lakin əldə deyil idi hec iradə, ixtiyar.
İllər boyu sınadığım sadiq o can dostları,
Candan əziz o səmimi və mehriban dostları.
Qaba sozlə mən incitdim, təhqir etdim bir anda,
Yaman sozdən yaman bir şey yoxdur, bilin cahanda,
Hər dillərin sirlərini kəşf eyləyən babalar,
Demişlər: ≪Dil yarasına hec bir dərman etməz kar≫,
Sədi yaxşı demiş: ≪Susmaq yaxşıdır pis sohbətdən,
Pis soz salar soyləyəni xalq icində hormətdən...≫
Xeyir işlər təlqin edən o Məhəmməd peyğəmbər,
Demişdir ki, haqqın uzu xoş kəlamda gorunər,
Firon belə kufrə duşub allah dedi ozunə,
Lakin cavab tapmadı o, Musanın haqq sozunə.
Atalardan qalma məsəl xatırladım sənə gəl,
Dilə girov baş ozudur, acar başa dil əngəl.
Xalq nə bilsin axı sənin urəyindən kecəni,
Soylədiyin sozlər ilə tanıyacaq o səni.
Gah şadlandım, gah qəmləndim bu yaramaz dil ilə,
Yarəb belə yaman dilim kaş dibindən kəsilə!
Hər nə isə ağlım itib eyləmişəm gor nələr
Yaraşmayan işlər tutub torətmişəm fitnələr.
Hec ozum də bilməyirdim nədir bunun səbəbi,
Gah ağlayır, gah gulurdum, xeyli kuskun əsəbi
Mən qusmağa başladıqda halım tamam pozuldu,
Huşsuz duşdum cəsəd kimi, dilim isə lal oldu.
Başağrısı sərsəmliyim eyləmişdi məni xar,
Bu zavallı halı yalnız duşən bilər, anlayar.
Ayıldıqda ətrafımda gormədim bir dostumu,
Ar da getdi, pul da getdi, şərabdakı kef bumu?!
Etibardan dəm vurmağa haq verirmi bu halət?
Allahdan da, bəndədən də mən cəkirəm xəcalət.