AŞPA-nın qətnaməsi peyvəndin məcburi olmadığını deyir

"Demokratik.Az" saytı bildirir ki, dünya dövlətlərinin və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST-red) hazırda qarşıya qoymuş olduqları hədəf hər kəsin peyvənd olunması, təhlükəli dönəmin bu yolla aşılmasıdır. Lakin, peyvəndlərin bir neçə adda və bir neçə azman ölkələrdə istehsal edilərək yayılması, peyvəndin təsirləri ilə birgə bu virusun hələ də tam öyrənilməməsi, eləcə də gedən proseslərdə hökumətlərin öz vətəndaşlarına qarşı aşkar şou xarakterli və qazanc məqsədli təsirlərə məruz qoymaları haqlı sualları şiddətləndirir. Ümumiyyətlə, təhqiqatlar tam bitməmiş, yoluxma və ölüm tendensiyasında statistik qabarmalar fəlakətə çevrilməmiş peyvənd olunmaq əslində vacibdirmi və vaksinasiya rəsmən məcburidirmi?

Aparıcı dünya dövlətləri və demokratik qurumların gəldiyi qənaətlər müxtəlifdir. Radikal müstəqil tibbi ekspertlər ümumiyyətlə peyvəndə ehtiyac olmadığını deyirlərsə, demokratlar üçün də məcburetmə yolverilməzdir. Ancaq görünür ki, peyvənd etdirmək getdikcə dolayı və aşkar yollarla elə dünyanın özü üçün məcburiyyətə çevrilir, hər kəsin öz seçimi heç də nəzərə alınmır. 

Azərbaycanın Avropa Şurasının tamhüquqlu üzvlərindən olduğunu nəzərə alsaq, bir də bu məsələyə AŞPA-nın 27 yanvar 2021-ci il tarixli "Covid-19 peyvəndləri: etik, hüquqi və praktik düşüncələr" adlı SƏNƏDDƏN boylanaq. Sənədin 7.3-cü hissəsində deyilir ki, peyvənd məcburi deyil və heç kim istəmədikləri təqdirdə aşılanmaq üçün siyasi, sosial və ya digər təzyiqlərə məruz qalmamalıdır. Bununla belə, peyvənd olunan və olunmaq istəməyənlər arasında cəmiyyətdə ayrıseçkilik yaradılmamalıdır. 

"Demokratik.Az" AŞPA-nın üzv ölkələri üçün önəmli olan həmin Qərarın (2361/2021) tərcüməsinin TAM MƏTNİNİ oxuculara təqdim edir.

("Məclis mübahisəsi (5 Oturuş) (bax. Sənəd 15212, Sosial Məsələlər, Səhiyyə və Davamlı İnkişaf Komitəsinin məruzəsi, məruzəçi: Xanım Jennifer De Temmerman). Məclisin 27 yanvar 2021-ci ildə qəbul etdiyi mətn (5-ci Oxunuş)

1. 2020-ci il yeni koronavirus SARS-CoV-2-nin səbəb olduğu yoluxucu xəstəlik olan Covid-19 pandemiyasından çox əziyyət çəkdi. 2020-ci ilin dekabrına qədər dünyada 65 milyondan çox yoluxma hadisəsi qeydə alındı və 1,5 milyondan çox insan həyatını itirdi. Pandemiyanın özünün xəstəlik yükü və bununla mübarizə aparmaq üçün tələb olunan ictimai səhiyyə tədbirləri qlobal iqtisadiyyatı darmadağın etdi, əvvəlcədən mövcud çatışmazlıqlar və bərabərsizliklər yaratdı (səhiyyə xidmətinə daxil olmaqla) və işsizliyə, iqtisadi tənəzzülə, yoxsulluğa səbəb oldu.

2. Dünyadakı Covid-19-a qarşı təhlükəsiz və səmərəli peyvəndlərin sürətli bir şəkildə yayılması pandemiyanın qarşısını almaq, səhiyyə sistemlərini qorumaq, insanları xilas etmək və qlobal iqtisadiyyatları bərpa etməyə kömək etmək üçün vacib olacaqdır. Fiziki məsafədən uzaqlaşma, üz maskalarının istifadəsi, əllərin tez-tez yuyulması, həmçinin qapanma və kilidləmə kimi dərmansız müdaxilələr virusun yayılmasının ləngiməsinə kömək etsə də, dünyanın əksər hissəsində infeksiya nisbəti yenidən artmaqdadır. Bir çox Avropa Şurasına üzv dövlətlər birinci dalğadan daha pis olan ikinci bir dalğanı yaşayır, əhalisi getdikcə daha çox “pandemiya yorğunluğu” yaşayır və özlərini və başqalarını virusdan qorumaq üçün tövsiyə olunan davranışlara riayət etdiklərini hiss edirlər.

3. Sürətlə tətbiq olunan, təhlükəsiz və təsirli aşılar (peyvəndlər) belə, dərhal dərman deyil. 2020-ci ilin sonu və 2021-ci ilin əvvəllərindəki şənlik mövsümündən sonra ənənəvi qapalı toplantıları ilə, üzv ölkələrin əksəriyyətində infeksiya nisbətləri çox yüksək olacaq. Bundan əlavə, fransız həkimlər tərəfindən açıq havada hava istiliyi ilə xəstəxanaya yerləşdirmə və ölüm halları arasında xəstəlik hallarının nisbətləri arasında elmi bir əlaqə yenidən quruldu. Bu qış peyvəndlərin infeksiya nisbətlərini əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salmaq üçün kifayət etməsi ehtimalı yoxdur - xüsusən də tələbin bu nöqtədə tədarükü üstələdiyini nəzərə almalıyıq. Beləliklə, ən yaxşı vəziyyətdə olsa da, 2021-ci ilin ortalarından sonunadək ən erkən dövrlərdə “normal həyat” a bənzər bir şəkildə davam etdirmək mümkün olmayacaqdır.

4. Peyvəndlərin təsirli olması üçün onların müvəffəqiyyətlə yerləşdirilməsi və kifayət qədər qəbul edilməsi həlledici olacaqdır. Ancaq peyvəndlərin hazırlanma sürəti, mübarizə aparmaq çətin olan bir inamsızlıq hissinə səbəb ola bilər. Effektivliyini təmin etmək üçün Covid-19 peyvəndlərinin bərabər şəkildə yerləşdirilməsinə də ehtiyac var. Bir ölkənin ciddi şəkildə vurulan bir bölgəsində kifayət qədər geniş yayılmadığı təqdirdə, aşılar pandemiya dalğasının qarşısını alaraq təsirsiz hala gəlir. Bundan əlavə, virus sərhəd tanımır və bu səbəbdən Covid-19 aşılarına girişdə qlobal bərabərliyin təmin edilməsində əməkdaşlıq etmək hər ölkənin marağındadır. Peyvənd tərəddüdü və aşı millətçiliyi, SARS-CoV-2 virusunun mutasiya etməsinə və bu günə qədər dünyanın ən təsirli alətinin bu günə qədər pandemiyaya qarşı çıxmasına imkan verərək bu günə qədər təəccüblü dərəcədə sürətli və müvəffəqiyyətli bir Covid-19 peyvənd səyini yola salma qabiliyyətinə malikdir.

5. Beləliklə, Covid-19 peyvəndlərinin hazırlanmasını, istehsalını və ədalətli və bərabər paylanmasını sürətləndirmək üçün beynəlxalq əməkdaşlığa indi hər zamankindən daha çox ehtiyac var. COVAX Təsisatı, qlobal peyvənd bölgüsü və istifadəsi üçün lider təşəbbüsdür. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST), Peyvənd İttifaqı (Gavi) və Epidemik Hazırlıq İnnovasiyaları Koalisiyası (CEPI) ilə birlikdə rəhbərlik edən COVAX, abunə olan ölkələrin geniş miqyaslı Covid- tədqiqat, inkişaf və istehsalına dəstək olmaq üçün maliyyələşdirmə istifadə edir. 19 aşı və qiymətlərini müzakirə edin. Üzv Dövlətlərin beynəlxalq əməkdaşlıq və hazırlıq tələb edən lazımi peyvənd rəhbərliyi və təchizat zənciri lojistikinə də aşıların təhlükəsiz və ədalətli bir şəkildə çatdırılması üçün ehtiyac olacaqdır. Bu baxımdan Parlament Assambleyası ÜST tərəfindən hazırlanan ölkələr üçün proqram hazırlığı, icrası və ölkə səviyyəsində qərar qəbul edilməsi ilə bağlı rəhbərliyə diqqət çəkir.

6. Üzv Dövlətlər artıq tədarükün az olduğu zaman ilkin mərhələlərdə hansı əhali risk qruplarına üstünlük veriləcəyinə və aşılamanın bir və ya daha çox Covidin mövcudluğu kimi necə genişləndiriləcəyinə dair qərar daxil olmaqla etik və ədalətli bir şəkildə dozaların ayrılması üçün immunizasiya strategiyalarını hazırlamalıdırlar. Biyoetiklər və iqtisadçılar, 65 yaşdan yuxarı şəxslərin, ağır xəstəlik və ölüm riskini daha yüksək dərəcədə qoyan əsas sağlamlıq vəziyyəti olanların, 65 yaşdan kiçik şəxslərin, səhiyyə işçilərinin (xüsusən də yüksək risk qruplarında olan insanlarla yaxından işləyənlərin) böyük ölçüdə qəbul edirlər. və vacib infrastrukturda çalışan insanlara aşı üçün üstünlük verilməlidir. İndiyə qədər peyvənd edilməyən uşaqlar, hamilə qadınlar və süd verən analar deyilənləri unutmamalıdır.

7. Alimlər rekord müddətdə əlamətdar bir iş gördülər. İndi hökumətlərin hərəkət etməsi lazımdır. Assambleya Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibinin Covid-19 peyvəndinin qlobal bir ictimai mənfəət olması barədə vizionunu dəstəkləyir. İmmunizasiya hər kəs üçün hər yerdə olmalıdır. Beləliklə, Assambleya üzv dövlətləri və Avropa Birliyini:

7.1 Covid-19 aşılarının inkişafı ilə əlaqədar:

7.1.1 Biologiya və Tibb Tətbiqinə dair İnsan Hüquqlarının və İnsanın Ləyaqətinin Müdafiəsi Konvensiyasının müvafiq müddəalarına uyğun olaraq sağlam və etik qaydada aparılmış yüksək keyfiyyətli sınaqları təmin etmək: Tədricən uşaqlar, hamilə qadınlar və süd verən anaları əhatə edən İnsan hüquqları və Biyomedikal (ETS No. 164, Oviedo Konvensiyası) və Biyomedikal Araşdırmalara dair Əlavə Protokol (CETS No. 195);

7.1.2 Covid-19-a qarşı peyvəndlərin qiymətləndirilməsi və icazə verilməsindən məsul olan tənzimləyici orqanların müstəqil olmalarını və siyasi təzyiqlərdən qorunmasını təmin etmək;

7.1.3 peyvəndlərin müvafiq təhlükəsizlik, effektivlik və keyfiyyət standartlarının təmin olunmasını təmin etmək;

7.1.4 peyvəndlərin uzun müddətli təsirlərini izləmək məqsədi ilə ümumi əhali arasında yayılandan sonra onların təhlükəsizliyini və təhlükəsizliyini izləyən effektiv sistemlər tətbiq etmək;

7.1.5 aşılama nəticəsində yaranan hədsiz ziyan və zərərin kompensasiyasını təmin etmək üçün müstəqil aşı kompensasiya proqramları hazırlayır;

7.1.6 2071 (2015) saylı Qərarda yer alan tövsiyələri həyata keçirərək əczaçılıq rəhbərləri və ya əczaçılıq şirkətləri tərəfindən özlərini dövlət hesabına zənginləşdirən mümkün daxili ticarət əməliyyatlarına xüsusi diqqət yetirmək: ictimai səhiyyə maraqlarına? ”;

7.1.7 peyvəndlərin bütün ölkələrdə və bütün vətəndaşlara geniş yayılması və paylanmasını təmin etmək üçün patentlərdən və əqli mülkiyyət hüquqlarından irəli gələn maneələri və məhdudiyyətləri aşmaq;

7.2 Covid-19 aşılarının ayrılması ilə əlaqədar:

7.2.1, Oviedo Konvensiyasının 3-cü maddəsində göstərilən milli peyvənd ayırma planlarında səhiyyə xidmətlərinə bərabərhüquqlu giriş prinsipinə hörmət göstərilməsini təmin edərək Covid-19 aşılarının cinsindən, irqindən, dinindən asılı olmayaraq əhaliyə təqdim olunmasını təmin edir. hüquqi və ya sosial-iqtisadi vəziyyət, ödəmə qabiliyyəti, yerləşmə və əhali içərisində bərabərsizliklərə səbəb olan digər amillər;

7.2.2 tədarükün əvvəlcə az olacağını nəzərə alaraq üzv dövlətlər daxilində Covid-19 peyvəndlərinin bərabər paylanması üçün strategiyalar hazırlamaq və tədarük artdıqca peyvənd proqramlarının necə genişləndirilməsini planlaşdırmaq; bu strategiyaların hazırlanmasında müstəqil milli, Avropa və beynəlxalq bioetik komitə və qurumların, ÜST-nin tövsiyələrini izləmək;

7.2.3 eyni prioritet qruplardakı şəxslərə bərabər münasibət göstərilməsini təmin etmək, yaşlı insanlar, əsas şərtləri olan insanlar və səhiyyə işçiləri, xüsusilə də yüksək risk qruplarında olan insanlarla sıx əməkdaşlıq edənlər kimi həssaslara xüsusi diqqət yetirmək, habelə zəruri infrastruktur və ictimai xidmətlərdə, xüsusən də sosial xidmətlər, ictimai nəqliyyat, hüquq mühafizə orqanları və məktəblərdə işləyən insanlar, həmçinin pərakəndə satış sektorunda işləyənlər;

7.2.4 Covid-19 Tools (ACT) Accelerator (ACT-Accelerator) və onun COVAX Facility kimi beynəlxalq səyləri dəstəkləyərək ölkələr arasında Covid-19 aşılarına girişdə bərabərliyi təşviq etmək;

7.2.5 Covid-19 peyvəndlərini yığmaqdan imtina edin, çünki bu, digər ölkələrin öz əhalisi üçün peyvənd satın alma qabiliyyətinə xələl gətirir və ehtiyat yığa bilməyənlər üçün peyvənd qiymətlərinin artmasına səbəb olmayacaq; aşıların bazar gücünə deyil, ehtiyaclara əsaslanaraq minimum qiymətə sürətlə yerləşdirilməsini təmin etmək üçün audit və lazımi səylər aparmaq;

7.2.6 peyvənd riskli olmayan qruplara verilməzdən əvvəl hər bir ölkənin öz səhiyyə işçilərini və həssas qruplarını aşılaya biləcəyini təmin etmək və beləliklə peyvənd dozaları bağışlamaq və ya bu proseduru hələ edə bilməmiş ölkələrə verilməsini düşünmək. beləliklə, vaksin dozalarının ədalətli və ədalətli bir şəkildə dünya miqyasında bölüşdürülməsinin, pandemiyanı məğlub etməyin və bununla əlaqəli sosial-iqtisadi yüklərin azaldılmasının ən təsirli yolu olduğunu nəzərə alaraq;

7.2.7 təhlükəsizliyi və effektivliyi müəyyən edilmiş Covid-19 peyvəndlərinin qonorarın ödənilməsi müqabilində məcburi lisenziyalara müraciət edərək, gələcəkdə tələb edən hər kəs tərəfindən əlçatan olmasını təmin etmək;

7.3 yüksək aşı qəbulunun təmin edilməsi ilə əlaqədar:

7.3.1 vətəndaşlara peyvəndin məcburi olmadığı və heç kimin istəmədikləri təqdirdə aşılanmaq üçün siyasi, sosial və ya digər təzyiq altında olmadıqları barədə məlumat verilməsini təmin etmək;

7.3.2, sağlamlıq üçün mümkün risklər və ya aşılanmaq istəməmələri səbəbindən aşılanmadığına görə heç kimin ayrıseçkiliyə məruz qalmamasını təmin etmək;

7.3.3 Covid-19 peyvəndləri ilə bağlı dezinformasiya, dezinformasiya və tərəddüdlə mübarizə aparmaq üçün erkən effektiv tədbirlər görmək;

7.3.4 dezinformasiyanın yayılmasının qarşısını almaq üçün sosial media platformaları ilə işləmək və tənzimləmək, peyvəndlərin təhlükəsizliyi və mümkün yan təsirləri barədə şəffaf məlumat yaymaq;

7.3.5 peyvənd istehsalçıları ilə müqavilələrin məzmunu ilə şəffaf şəkildə ünsiyyət qurmaq və onları parlament və ictimai nəzarəti üçün ictimaiyyətə açıq etmək;

7.3.6 marjinal qruplara müraciət etmək üçün qeyri-hökumət təşkilatları və / və ya digər yerli təşəbbüslərlə əməkdaşlıq etmək;

7.3.7 peyvənd almağı dəstəkləmək üçün xüsusi strategiyaların hazırlanmasında və həyata keçirilməsində yerli icmalarla əlaqəli olmaq;

7.4 uşaqlar üçün Covid-19 aşısı ilə əlaqədar:

7.4.1. Uşaqlar üçün aşılamanın sürətli inkişafı ilə təhlükəsizlik və effektivlik problemlərini lazımi şəkildə həll etmək və uşaqların mənafelərinə diqqət yetirərək uşaqlara təqdim olunan bütün peyvəndlərin tam təhlükəsizliyini və effektivliyini təmin etmək arasında bir tarazlığı təmin etmək. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Hüquqları Konvensiyası;

7.4.2 beynəlxalq hüquq standartlarına və təlimatlara uyğun olaraq müvafiq təhlükəsizlik tədbirlərinə diqqət yetirilməklə yüksək keyfiyyətli sınaqları, o cümlədən öyrənilən uşaqlar üçün faydaların və risklərin ədalətli paylanmasını təmin etmək;

7.4.3 uşaqların istəklərinin yaşlarına və yetkinliklərinə uyğun olaraq lazımi qaydada nəzərə alınmasını təmin etmək; bir uşağın razılığı verilə bilmədiyi təqdirdə, razılaşmanın başqa formalarda təmin olunmasını və etibarlı və yaşa uyğun məlumatlara əsaslanmasını təmin edin;

7.4.4 Birləşmiş Millətlər Uşaq Fondunun (UNICEF) COVAX Təsisatı ilə müqaviləsi olan istehsalçılardan peyvəndləri ən çox ehtiyacı olanlara çatdırmaq səylərini dəstəkləyin;

7.5, Covid-19 peyvəndlərinin uzunmüddətli təsirlərinin və onların təhlükəsizliyinin izlənməsini təmin etməklə əlaqədar:

7.5.1 immunizasiyadan sonra baş verən mənfi hadisələr barədə qlobal məlumat mübadiləsi yolu ilə hər hansı bir təhlükəsizlik siqnalının vaxtında aşkarlanması və aydınlaşdırılması üçün beynəlxalq əməkdaşlığı təmin etmək;

7.5.2 aşı sertifikatlarını yalnız peyvəndin effektivliyini, potensial yan təsirlərini və mənfi hadisələri izləmək üçün təyin olunmuş məqsədləri üçün istifadə etmək;

7.5.3 AEFI məlumatları ilə işləyən yerli, regional və beynəlxalq ictimai səhiyyə orqanları arasındakı əlaqədəki boşluqları aradan qaldırmaq və mövcud sağlamlıq məlumat şəbəkələrindəki zəif cəhətləri aradan qaldırmaq;

7.5.4 farmakoloji nəzarəti səhiyyə sistemlərinə yaxınlaşdırmaq;

7.5.5, anadangəlmə toxunulmazlıq, mikrobiomlar və immunogenetiklərdəki fərqlərə əsaslanan peyvənd reaksiyalarında fərdlərarası dəyişiklikləri araşdıran inkişaf etməkdə olan "adversomika" tədqiqat sahəsini dəstəkləyin.

8. Covid-19 pandemiyası ilə üzləşən demokratiyalar haqqında 2337 (2020) saylı Qərara istinad edərək Məclis, demokratiyanın təməl daşı institutları olaraq parlamentlərin, pandemiya şəraitində üçqat təmsilçilik, qanunvericilik və nəzarət rollarını oynamağa davam etməli olduqlarını bir daha təsdiqlədi. Beləliklə, Məclis parlamentləri Covid-19 aşılarının inkişafı, bölgüsü və paylanması ilə əlaqədar olaraq, bu səlahiyyətlərdən istifadə etməyə çağırır.

Demokratik.Az