Asteroidlər niyə okeana düşür – ilginc səbəblər

Yaxın neçə ildə asteroidlər bizə “qonaq gələcək”?

Hər həftə planetimizə ölçüləri 1 metrdən çox olan asteroidlər düşür. Belə asteroidlər Yerin atmosferinə həftə ərzində ən azı iki dəfə düşərək əriyir. 

NASA tərəfində hazırlanmış asteroid xəritəsinə baxdıqda belə bir nəticə çıxır.

Mütəxəssislər 1994-cü ildən 2013-cü ilə qədər Yerə asteroid düşmə hallarını analiz ediblər. Son 20 ildə Yerə düşən ən böyük səma cismi isə Çelyabinsk asteroidi olub. Onun ölçüsü 20 metr idi.

2027-2029-cu illərdə altı asteroid Yerə yaxın, lakin təhlükəsiz məsafədə keçəcək. İlk bu cür asteroid “1990 MU” asteroidi olacaq. Qeyd olunur ki, bu asteroid 2027-ci ildə keçəcək. 6-cı asteroidin 2029-cu ildə keçəcəyi gözlənilir. Məlumata görə, 6 asteroiddən ikisi Yerə Aydan daha yaxın məsafədə keçəcək. Bununla belə, mütəxəssislər bu səma cisimlərinin Yerə heç bir təhlükə törətməyəcəyini deyirlər.

Amerika alimləri isə yaxın bir neçə əsrdə Yerlə üzləşə biləcək asteroidlər barədə məlumat veriblər. Alimlər ən böyük təhlükənin planetimizdən 18 milyon kilometrədək məsafədə yerləşən səma cisimləri tərəfindən gözlənildiyini bildiriblər. Onların sayı təxminən 300-dür. Lakin asteroidlərin yalnız 23 faizinin hərəkət trayektoriyası qismən Yerlə kəsişir. Ekspertlərin sözlərinə görə, asteroidlərlə Yer arasındakı məsafə ən azı yeddi milyon kilometr olarsa, potensial təhlükə gözlənilə bilər.

Asteroidlər – Günəşin ətrafında Yer kürəsi kimi orbit ilə hərəkət edən kiçik cisimlərdir. Daha böyük asteroidlər – planetoidlər və ya kiçik planetlər adlandırılır, daha kiçik asteroidlər isə – meteor gövdələri. Yuxarıdakılardan biri bizim planetin atmosferinə daxil olanda o, meteor olur. Bir çox meteor atmosferin içərisindən sürətlə keçərkən parçalanaraq axıra qədər yanırlar. Meteorlar və ya fraqmentlərin yerlə toqquşduğu anda onlar meteoritlərə çevrilirlər.

Bu ilin mayın əvvəlində isə NASA-nın rəhbəri Cim Braydenstayn planetimizin sakinlərini təşvişə salan bəyanatla çıxış etdi. NASA rəhbəri bəşəriyyətə planetimizə dağıdıcı asteroidin düşəcəyinə hazırlaşmaq barədə xəbərdarlıq edib. NASA direktorunun fikrinə əsasən, təhlükə çox böyükdür və bir çoxumuz canlı həyatın nə böyük təhlükə qarşısında olduğunu dərk etmir.

Braydenstayn dünya ictimaiyyətinə Çelyabinsk meteoriti barədə məlumat verib. Mütəxəssis bildirib ki, meteoritin diametri 20 metr olsa da, atmosferimizə daxil olduqdan sonra Xirosimoya atılan nüvə bombasından 30 dəfə böyük güclə partlayıb.

NASA rəhbəri bildirib ki, Çelyabinsk meteoriti şəhərlərin üzərində partlayıb və dağıntılara yol açıb. Bəzi meteoritlər isə xoşbəxtlikdən okeanlara düşür. NASA alimlərinin hesablamalarına əsasən, heç olmasa 60 ildə bir dəfə yaşayış məntəqələrinə düşəcək və diametrləri 20 metrdən böyük olacaq. Əgər belə səma cismləri əhalinin sıx yaşadığı yerə düşsə, faciənin miqdarı çox böyük olacaq. Məsələn, 140 metrlik asteroid bir Avropa ölkəsini tamamilə məhv edə bilər. Braydenstayn dünya dövlətlərini təhlükə ilə üzləşməyə çağırsa da, bunun qarşısını almağın yollarından danışmayıb.

Hələlik Yerə doğru uçan asteroidləri nüvə başlıqları ilə havada partlatmaq fantastika sayılır.

Qeyd edək ki, hazırda “2007 F3” asteroidi Yerə doğru hərəkət edir. Diametri 340 metr olan bu asteroid oktyabr ayında planetimizlə toqquşa bilər…

ngiltərənin Sauthempton universitetinin komandası diametri 15 metrdən 400 metrə qədər olan 50 min asteroidin Yer kürəsinə düşməsinin modelini hazırlayıblar.

Məlum olur, güclü küləklər və zərbə dalğaları asteroidin Yer kürəsi ilə toqquşmasının ən təhlükəli nəticəsidir. Böyük Britaniyadan olan alimlər göy cisminin planetimizə toqquşmanın yeddi effektini öyrəniblər. Bu siyahıda ekstremal yüksək temperatur, zərbə dalğası, uçan qırıntılar, sunami, seysmik təkanlar, güclü küləklər və kraterlərin yaranması var.

Asteroidlə Yer kürəsinin toqquşması zamanı yaranacaq sunamilər insanların təxminən 20 faizi ölə bilər. Amma burada əhəmiyyətli düzəliş etmək lazımdır: nəticələr asteroid yerə harada düşəcəyindən asılıdır. Əgər asteroid okeana düşərsə, bu, o qədər qorxulu deyil. Toqquşmanın yaratdığı dalğalar quruya çox da böyük olmayan hündürlükdə çatacaq. Asteroidin quruya düşməsi daha pisdir.

Bir asteroid Merilənd sahilindəki qitə açıqlığı ilə toqquşsa, 23 metrlik dalğalara səbəb ola və Nyu Yorkdan Gürcüstana sel basqını yarada bilərdi. Araşdırma Kaliforniya sahillərindəki bənzər bir hadisənin sahil boyunca böyük enerji stansiyalarını da su basa biləcəyini irəli sürür.

Amma hər kəs narahat deyil. Bir çox versiyalara görə, dalğaların okeanda necə qırıldığına dair real olmayan modellərdən istifadə olunur və keçmişdə böyük okeanlara asteroidin düşməsi böyük sunamilərə səbəb olmadı. Asteroidlərin təsirlərini təxmin etmək üçün bir hesab maşını yaradan Meloş soyadlı alim bununla sözügedən istiqamətdə yenilik edib.