Balıqlar su içirmi? Elmi izah

Yer üzündə yaşayan bütün canlıların suya ehtiyacı var,  çünki həyatın mümkün olmasını təmin edən kimyəvi reaksiyalar sulu məhlullarda gedir. Bu o deməkdir ki, yer üzərində yaşayan heyvanlara su içmək lazımdır. Bəs balıqlar necə?

Balıqlar həmişə suyun içərisində olduğu üçün bizə elə gəlir ki, onların su içməyinə ehtiyac yoxdur. Əslində isə bəzi balıqlara su içmək lazımdır, bəzilərinin isə su içməyinə ehtiyacı yoxdur. Bu, balıq növü və onun yaşadığı şəraitdən asılıdır.

Bilməli olduğunuz ilk məsələ budur ki, su tarazlığa can atır. Əgər balıqda suyu keçirən membran varsa və hər tərəfdə müxtəlif səviyyədə duz qatılığı varsa, onda hər iki tərəfin qatılığı eyni olana qədər su membranın daha sulu tərəfinə doğru axacaq.

Bu o deməkdir ki, çay balığı üçün bu asandır. Belə ki, onların bədənindəki duz qatılığı suyun qatılığından çox olduğuna görə şirin su onun qəlsəmələrindən sızıb qan dövranına doğru axır. Onlar qidalanarkən də suyu udurlar, yəni bu qaçılmazdır. Lakin onların aktiv olaraq su içməsinə ehtiyac yoxdur. Qatılığın balansını qorumaq üçün balıqların toxumalarına hələ də duz lazımdır. Məhz orada xlorid hüceyrələri olur. Qəlsəmələrdəki bu xüsusi hüceyrələr böyük həcmdə ferment ifraz edir ki, onlar da öz növbəsində hüceyrə membranlarından natrium və kalium kimi həll olunmuş duz axınına nəzarət edir. Beləliklə, çay balığının orqanizmində qandakı normal duz qatılığına bu xlorid hüceyrələri nəzarət edir.

Dəniz balıqlarının isə əks problemi var. Onların çoxu üçün sudakı duz qatılığı onların qanındakı qatılıqdan çoxdur. Bu o deməkdir ki, onlar nəfəs almaq üçün suyu qəlsəmələrindən keçirərkən bədənindən kənardakı yüksək duz qatılığı onlardan suyu sorur. Buna görə də belə balıqlara mayeni ağzı ilə udaraq çoxlu su içmək lazımdır. Lakin ətrafdakı yeganə suyun duzlu olduğuna görə onu təhlükəsiz udmaq üçün duzu filtrdən keçirməlidirlər. Bu duzun əksər hissəsi balıqların böyrəklərində süzülür. Lakin bu balıqların qəlsəmələrində xlorid hüceyrələri də var. Bu halda bu hüceyrələr duzu qandan daha duzlu suya ötürür. Buna görə də hətta suyun əhatəsində belə, yaşadığı mühitdən asılı olmayaraq balıqlar daim bu balansı qorumağa can atırlar.

Müəllif: Famil Ələkbərov