Daş yığmaq vaxtı: qiymətli mineralların çıxarılması tarixi

Fevral ayının sonlarında Stanford Universitetinin alimləri xam neftdə hidrogen və karbon molekullarından almaz çıxartmağın yolunu tapdılar. Ancaq əsrlər boyu bəşəriyyət köhnə qayda ilə hərəkət edib- qiymətli daşların əvvələr necə əldə olunduğunu və indiki dövrdə necə çıxarılması barədə danışırıq.

İnsan təxminən 2.6 milyon il əvvəl daşlardan əmək aləti olaraq istifadə etməyə başladı: əvvəlcə ən sadə məişət alətləri kimi xidmət edən ibtidai, demək olar ki, işlənməmiş qaya parçaları idi. Sonralar əcdadlarımız daha yaxşı alətlər hazırlamağı və hətta onlardan silah düzəltməyi öyrəndilər, amma istənilən halda, min illər boyu daşlar yalnız əmək işləri üçün istifadə olundu.

Ancaq sivilizasiyanın inkişafı ilə daş-qaşlar dini mərasim və estetik bir funksiya verməyə başladı və nəticədə tamamilə fərqli bir maddi dəyər qazandılar. Bu yazıda müxtəlif daşların çıxarılmasının necə inkişaf etdiyi barədə danışacağıq - ilk təsadüfi tapıntılardan başlayaraq müasir riskli işlərə qədər.

Neronun saxta zümrüdləri, almaz-brəhmənlər və Kleopatra

Qədim dövrlərdə söhbət daha çox çıxartmaqdan yox, qiymətli daşların təsadüfi tapılmasından gedirdi: məsələn, boz çay çınqıllarının fonunda parlaq çınqıllar insanların diqqətini çəkirdi. Bu daşlar tədricən eroziya təsiri altında sərbəst buraxılaraq su axınları ilə birlikdə aşağılara gəlir və təsadüfən səthə çıxır və yamaclarda yığılırdı. Bu cür daşlar bəzək üçün , amuletlər, hakimiyyət atributları və ya ritual məqsədlər üçün istifadə olunurdu. Sonralar gözəl daşların haradan gəldiyi bəlli olduqda, daşlardan, güclü çubuqlardan və maral buynuzlarından, ən sadə kürək və saplardan istifadə edərək məqsədyönlü şəkildə qazılmağa başlandı.

Bu cür qazıntılar səthi xarakter daşıyırdı, çünki alətlər ibtidai idi. Lakin, sonra yəqin ki, bəlli oldu: qonşuluqdakı kiçik bir ərazidə bu cür əlvan daşlar tapılıbsa, bu sahə potensial olaraq digər dəyərli tapıntılarla zəngindir. Qiymətli daşları birbaşa səthdən yığmaqla yanaşı, qayaların yarıqlarında da axtarılırdı. Qayada olan kristallar daha qabaqcıl alətlərin - iskənələr, külünglər, dəmir çubuqlar və ya linglərin köməyi ilə qopardılırdı.

Fironun sinə asqısı üzərindəki əfsanəvi böcək

Ancaq qiymətli daşlar nisbətən son zamanlarda həqiqətən dəyərli hala gəldi: Hindistandakı zümrüdlər eramızdan 2 min il əvvəl, almazlar isə 1000-500 il əvvəl məlum olub. Maraqlıdır ki, hinduslar, insanları olduğu kimi almazları da dörd təbəqəyə ayırırdılar: ən bahalı - brahmanalar - ağ şəffaf kristallar, sonra qırmızı çalarlı cinslər gəlirdi - kşatrilər, ardınca yaşılımtıl və ya sarımtıl rəngli vayşilər və ən az qiymətli, boz və bulanıq sudralara ayrıldı.

Sinay yarımadasında firuzə eramızdan əvvəl 3400-cü ildə çəxarılmağa başlamışdı, ancaq arxeoloqlar Qədim Misir sərdabələrində lazuritdən, amazonit, zümrüd və ametistdən istifadə edəilən əl sənətləri tapmışlar. Məsələn, Tutanxamonun məqbərəsində firuzəylə və lazuritlə düzəldilmiş bir çox bəzək aşkar edilmişdir və fironun döş asmasında əfsanəvi böcək yaşıl vulkanik şüşədən kəsilmişdir.

İnsanlıq təkcə dövlətçiliyi deyil, digər insanların əməyini də istismar etməyə başladıqdan sonra hər yerdə qullar qiymətli daşların çıxarılması ilə məşğul olurdular. Beləliklə, Misirdə Zabara dağı yaxınlığında, yazılı abidələrə görə, e.ə. 1650-ci ildə hazırlanmış bir yataq məlumdur. Qırmızı dəniz sahillərindən bir neçə on kilometr aralıda yerləşən Asvan yaxınlığında başqa bir sahə təxminən 37 əsr əvvəl firon III Sesostrisin hakimiyyəti dövründə hazırlanmışdır. Mədənçı qullar iki yüz metr dərinliyində şaxtalar qazırdılar - burada 400 nəfər eyni vaxtda ola bilərdi. Üstəlik, bütün işlər tam qaranlıqda aparıldı, çünki zümrüdün işıqdan qorxduğuna inanılırdı.

Topladıqlarını parçaladıqdan sonra həmişə zeytun yağı ilə sürtürdülər -bu üsulla qiymətli kristalları ayırd etmək olurdu. Asvanın bu mədənləri sonradan "qazanlar" və ya Kleopatranın mədənləri kimi tanındı, çünki qədim Misirinin sonuncu kraliçasının zümrüdlərə sevgisi onun zəif yeri idi və yalnız onları öz gözəlliyinə və əzəmətinə layiq olan daş hesab edirdi. Deyilənə görə, qədim Roma İmperatoru Klaudius Nero da zümrüd görəndə ürəyi titrəyirdi. Onun linza şəklində dərin yaşıl rəngli böyük bir daşı vardı. Neron, arenadakı gladiator döyüşlərini seyr edərkən, onu monokl kimi istifadə edirdi- lakin 20-ci əsrdə fransız alimləri bunun heç bir zümrüd olmadığını, əksinə mükəmməl təmiz və cilalanmış bir xrizolit olduğunu təsbit etdilər.

Seylonda intuitiv bəsirət

Qiymətli daşların emal olunduğu ən qədim, ən zəngin və məşhur mədən bölgələrindən biri, bu gün də həmin statusu qoruyan Şri Lanka idi. Burada hələ eramızdan 600 il əvvəl, göy yaqut (sapfir), yaqut, qranat, aleksandrit, ametist, sehrli ay daşları, topaz, turmalin - ümumilikdə 80-dən çox cins məlum oldu. Maraqlıdır ki, adanın keçmiş adlarından biri olan Serendip bu sənətlə hansısa şəkildə assosiasiya olunur. Buranı farslar belə adlandırırdı, digər xalqlar da oxşar şəkildə deyirdi: Romalılar - Serendivi, Ərəblər - Serrandib.

"Serendipity" termini də instinktiv düşüncəni, təsadüfi müşahidələrdən dərin nəticə çıxarmağı, qəsdən axtarmadığı şeyləri tapmaq bacarığını ifadə edərək bu forma alıb. Serendip adı, adanın qədim yunan təyinatına - Silen Diva, eləcə də bir çox Avropa dillərindəki adlara aiddir: Latınca - Seelan, Portuqalca - Ceilão, İspanca - Ceilán, Fransızca - Selon və ya Ceylon, Hollandca - Zeilan, Ceilan və Seylon, İngiliscə - Ceylon.

Belə intuitiv fikir və ada sakinlərinin axtarmadıqları şeyləri tapmaq bacarığı, əlbəttə ki, nağıl və əfsanələrin təbiətində idi, lakin qədim zamanlardan burada çıxarılan zərgərlik məhsullarının miqdarı barədə deyilənlər olduqca realdır. Son dərəcədə zəngin və inanılmaz dərəcədə inkişaf etmiş region haqqında ilk (13-cü əsrin sonu) xatırlatma məşhur italyan səyyahı Marko Poloya aiddir. O yazdığı " Dünyanın müxtəlifliyinə dair kitab"da Anuradxapur şəhərindəki Ruvanveli binasını (Buddist memarlıq və heykəltəraşlıq dini binası) insan əli qalınlığında yaqutla bəzədildiyini qeyd edir.

Marko Polo Seylonda qiymətli daşların çıxarılması prosesini də qısa şəkildə təsvir etmişdi: Səyyahın sözlərinə görə, qumcuqlar novlarda yuyulurdu. 18-ci əsrdə, kapitan Ribeyronun "Seylon tarixi" adlı kitabı nəşr olundu, burada başqa bir şey deyilir: "Çaylarda əlvan daşları toplamaq üçün, mavrlar tor atırlar və əldə etdikləri yaqut, sapfir və digər bəzək əşyalarını digər mallarla dəyişmək üçün farslara göndərirlər.

Şri Lankada qiymətli daşların çıxarılması ilə əlaqəli digər bir toponim Ratnapuradır ki, onun sinqal dilindən tərcüməsi "əlvan daşlar şəhəri" mənasını verir. Bura tarixən ən zəngin sənət mərkəzi idi: burada 2 min kvadrat kilometrlik ərazidə "pişik gözü", akvamarinlər, ametistlər və sapfirlər ilə məşhur olan beş böyük və onlarla kiçik səpələnmələr var idi. Məhsuldar təbəqə 1,5 ilə 15 metr arasında idi və əsasən açıq üsulla, yəni səpələnmiş halda olan materialın yuyulması texnologiyası ilə işlənirdi.

Bunun üçün cildlənmiş qamışlardan və ya bambukdan xüsusi tabaqlar istifadə olunurdu. 1926-cı ildə Ratnapurun kənarında, ən böyük sapfirlərdən biri olan Asiyanın Mavi Gözəlliyi tapıldı. Çəkisi 400 karat ağırlığındadır və 2014-cü ildə Cenevrədəki Christie's hərracında rekord qiymətə- 17.5 milyon dollara satılmışdır. 536 karatlıq "Hindistan ulduzu" sapfirinin də vətəni Ratnapuradır- bu gün Nyu York Muzeyində nümayiş olunur.

Hazırda Şri Lankada daş mədəni texnologiyası əsrlər əvvəl olduğu kimi qalır. Daha yaxın vaxtlarda burada ekskavator və digər ağır texnikalardan istifadə olunurdu, lakin onlardan sonra göllər və bataqlıqlar qalırdı. Buna görə də, bu gün bütün proses əl əməyi üzərində qurulmuşdur - hətta şaxtaları birbaşa düyü tarlalarında bel və kürək ilə qazırlar, çayın sahili isə hələ də ən yaxşı oriyentir hesab olunur. Avtomatlaşdırma vasitələrindən yalnız suyu daim çəkən nasoslardan istifadə olunur: əgər onlar söndürülsə, təxminən bir saatdan sonra şaxta suyun altında batar.

Bəzən, şaxta dərin qazılmalı olduqda əlavə tədbirlər tələb olunur - məsələn, motor nasosundan istifadə edərək məcburi hava təchizatı. Şaxtadan iplə səbətlərdə və ya vedrələrdə qızıl tozu ilə qarışıq olan qum və çınqılı qaldırırlar, sonra suyun axınının altında və ya çayda müntəzəm surətdə yuyurlar.

Bundan daha artıq əziyyəti isə bu ərazilərdəki adi daşlar arasındakı torpaqda qiymətli daşlar tapmağa çalışan insanlar çəkir.

Bəzən iki-üç ay belə yorucu və yeknəsək bir iş görmək üçün bir dənə də olsun uyğun daş tapmaq mümkün olmur, ancaq istənilən halda dövlətə pul ödənməlidir: Şri-Lankada daş-qaş qazıntısına icazə almaq üçün ildə 5 min dollar ödəmək lazımdır. Ancaq kəşfiyyatçılar perspektivli bir kristal tapmağı bacarsa da, bu, onların varlanacağı anlamına gəlmir.

Sxem belədir: növbə bitdikdən sonra işçilər əldə etdikləri məhsulu bazara gətirirlər, ancaq daş emal olunana qədər onun həqiqi dəyərini anlamaq mümkün deyil. Buna görə də belə "xammal" üçün elə də yüksək pul vermirlər. Əlbəttə ki, əlvan daş təmiz və əlavə qatışıqsız olduqda, alıcı onu ciddi məbləğə satıb yaxşı pul qazanacaq, lakin həmin daşı tapan adi mədən işçisi bu barədə heç bilməyəcək. Belə vəziyyətlərdən qaçmaq üçün bir çox qızılaxtaranlar ailəvi ardıcıllıq ilə işləyirlər. Bu halda hər kəsin öz peşəsi olur: kimsə şaxta qazır, kimisi qum-çınqılı qaldırır, kimisi torpağı yuyub təmizləyir, kimisi isə emal edir - bəxtləri gətirsə, pul itkisinin qarşısını ala bilirlər.

"Discovery" kanalında yayımlanan "Qiymətli daş ovçuları " proqramının qəhrəmanları da oxşar çətinliklərlə üzləşirlər. Xəzinə axtarışında, onlar ən ekzotik yerlərə - Vyetnamın yaqut mədənlərindən Madaqaskarın sıx küçə bazarlarına qədər gedirlər. Zərgərlik məmulatları satıcısı, mütəxəssisi və geoloq müxtəlif ölkələrə səyahət edir və dünyanın ən böyük, parlaq və ən bahalı daşlarını axtarır.

Ancaq çox vaxt təhlükə altındadırlar: ölkəyə giriş və çıxış qaydalarını hərtərəfli bilməli, yerli oyunçuları tapmaq və qiymətləndirməyi bacarmalı, malların orijinallığını təyin etməli, ən yaxşı qiymətə bir alış-verişə razılaşmalıdırlar və əlbəttə ki, daşları taraşlamalıdırlar - əks halda alış tamamilə qiymətini itirəcəkdir

Müasirliyə - köhnə qayda üzrə

Bəşəriyyət bir neçə min ildir qiymətli daşlar hasil etməsinə baxmayaraq, yer üzünün alt qatları hələ də səxavətlidir, lakin qiymətli daşların yataqları qeyri-bərabər paylanır. Ən zəngin bölgələr Cənubi Afrika, Cənubi və Cənub-Şərqi Asiya, Braziliya, Ural, Zabayakalya, Avstraliya və ABŞ-ın dağlıq bölgələridir.

Bölgələrin "ixtisaslaşması" son yüzilliklərdə də çox dəyişməmişdir: Hindistan brilyant, Myanma - yaqut, İndoneziya və Şri Lanka - sapfir və yaqut, Çin - jade (jadeit və nefritin minerallarının ümumi adı), Tailand - şpinel, Əfqanıstan və Çili - lazurit, İran - firuzə, Avstraliya - opal, inci, sapfir, Madaqaskar - beril, Braziliya - brilyant, Kolumbiya - zümrüdlərlə zəngindir. Aktiv hasilat və emal Rusiyanın şərq hissəsində də aparılır (brilyant, topaz, jade, nefritlər, akvamarinlər, lazuritlər) və Ural dağları zümrüdlərin, xrizoberilin, ametistin, dağ büllurunun, yəşəm daşının və malaxitin yataqları ilə məşhurdur.

Bu gün mədən texnologiyaları, əlbəttə ki, çox inkişaf edib, lakin, paradoksal olsa da hələ də antik dövrün qızılaxtaranlarının rəhbər tutduqlatı prinsiplərə əsaslanır. Sonuncu mərhələdə eroziya zamanı süxurlardan sərbəst buraxılan və çay yataqlarına su axınları ilə gələn qiymətli daşlar köhnə şəkildə - əl ilə yuyulur.

Sel yataqlarında qum içində olan qızılı, bu qumdan ayıraraq əldə etmək çox asandır. Bunun üçün yuvarlaq və yastı qabdan istifadə olunur. Qum bu qaba doldurulub suyu axıdılır. Sonra qab maili olaraq silkələnir. Beləliklə qum qabın kənarında toplanır və asanlıqla boşaldıla bilər. Qızıl qumdan çox ağır olduğu üçün qabın ortasında qalır.

Nisbətən mütərəqqi iş prosesi açıq karyerlerdə təşkil olunur. Burada dağ süxurlarının qatlarında faydalı mədənlərin və mineralların hazırlaması dərinliyə doğru gedir. Rusiyada ən böyük açıq karxana — "Uğurlu" (Удачное) yatağıdır ki, şimal qütb dairəsindən 20 kilometrdə Yakutiyanın şimalındadır. Bura 1955-ci ilin iyununda Amakinskoye kəşfiyyat ekspedisiyası zamanı kəşf edilib.

Filizi qazma-partlatma üsuluyla əldə edirlər, sonra ekskavatorlarla yükləyirlər və avtomobillərdə fabrikə aparırlar.

Udachnı, xammal baxımından Rusiyada ən böyük almaz mədənidir. İçərisində bir çox iri daşlar, o cümlədən hazırda Almaz Fondunda olan kristallar qazıldı və 2014-cü ilin dekabr ayında burada misilsiz bir tapıntı meydana çıxdı: 30 min brilyantı olan bir daş, bu da adi konsentrasiyalardan milyon dəfə çoxdur.

Qiymərli daşları aşkarlama texnologiyaları da çox dəyişməyib. Adətən onlar təsadüfən aşkar edilir və mürəkkəb bir geoloji kəşfiyyat infrastrukturu və elmi bazası yalnız ən bahalı daşların - brilyantların xüsusi axtarışları üçün cəlb olunur. Düzdür, son onilliklərdə, geoloji xəritəçəkmə zamanı qiymətli daşların tipik mineral-peykləri nəzərə almağa başladılar. Məhz bu yanaşma sayəsində bir çox yeni yataqlar kəşf edildi: məsələn, Braziliyanın Minas Gerais ştatında.

Yatağın yeri təsdiqləndikdən sonra orada dağ- mədən müəssisəsi qururlar. Onlar bir neçə növdə olur - ən sadələrdən və praktik olaraq əldəqayırmalardan genişmiqyaslılara qədər. Antik dövrdən indiki qızıl mədənlərinə bənzəyən əllə qazılmış kiçik mədənlər mövcud olub. İndiki mədənlər faydalı qazıntıların yeraltı və ya açıq mədən yolu ilə qazıldığı böyük müəssisələrdir.

Sadə mədənlər öz primitivliyinə baxmayaraq, ən çox yayılmış müəssisə növlərindən biri olaraq qalır - və bəlkə də bunun sayəsində. Şri Lanka kəşfiyyatçıları, eləcə də bütün dünyada qiymətli daş ovçuları bu gün həmin prinsipi üzərində işləyirlər. Əslində, belə yerləri işlədə bilmək üçün yalnız bir lisenziya, bir bel, səbət, ip və yaxşı fiziki forma lazımdır. Qızıl axtarmağın digər bir ibtidai metodu da aktuallığını itirmir - dağ çayları boyunca qızıl tozlarını toplamaq.

Məsələ bundadır ki, bəzi yerlərdə qızıl, kvars qayalıqları içində damcılar formasında olur. Qızıl damarları ehtiva edən bu qayalar, atmosferin təsirinə məruz qalan yerlərdə yağış və küləklərin təsiri ilə aşınıb parçalanaraq çınqıl və qum halına çevrilirlər. Qum yağış suları ilə axaraq sel yataqlarında toplanır. Kiçik qızıl külçələri və qızıl tozları da qumların içində yığılır. Onu yuyaraq qızılı asanlıqla ayırmaq mümkündür.

Qayalıq səthdə isə müəyyən hallarda zərbə avadanlıqlarından istifadə olunur - vurucu çəkiclərdən, bəzən hətta partlayıcı maddələrdən. Ancaq bu üsul təkcə qaya üçün deyil, həm də kristalların özü üçün zərərlidir.

Öz rəngini yarat

Bundan əlavə, dağlıq hissələrin partlayıcı maddələrlə işlənməsi həm vaxt, həm də güc baxımından çox bahalı bir üsuldur, odur ki, yataqların kəşfiyyatının öz nəticəsini verəcəyinə yüz faiz əminlik olduqda yanaşılır. Bir qayda olaraq, yalnız bir növ daşdan deyil, eyni anda bir neçə növ çıxarırlar və ya xərcləri azaltmaq üçün digər mineralları axtarırlar.

Qiymətli daşların əldə olunmasının daha mürəkkəb mürəkkəb üsulundan da istifadə olunur: : qabaqcadan çayı xüsusi olaraq sürətləndirirlər (süni olaraq yüklənir) ki, o daha bərk axsın .

Uzun şüvüllərin və dırmıqların köməyi ilə işçilər alt torpağı bulandırırlar və ən kiçik sıxlığı olan yüngül gil-qumlu komponentlər su axınıyla yuyulur, və qiymətli kristallar dibdə qalır, onu isə sadəcə əlləri ilə yığırlar. Bəzən tozların əldə olunması üçün hidravlik üsullar da tətbiq olunur.

Qiymətli daşların istehsalının texniki cəhətdən çətin üsullarına dərin mədənlərin inşası daxildir. Onları xüsusi güclü avadanlıqla qazırlar, divarların tökülməməsi və uçmaması üçün tavanlar qururlar. Bundan sonra girişi yağışdan qorunmaq üçün bağlayır və yeraltı qurunt suları isə nasoslarla vurulur. Təbii ki, qiymətli daşlar qum qatında yatır - mədənlərin xüsusi üfüqi qurğuları yerin altında bir neçə metr ərazini tutur.

Fironların zamanından bəri qiymətli daşların axtarışı sahəsindəki geoloji kəşfiyyat texnologiyaları, həmçinin çıxarılma üsullarının prinsipləri çox dəyişməmişdir (ekskavator və partlayıcı maddələrin tətbiqi istisna olmaqla), ancaq elmi tərəqqi çox irəli getmişdir. Bu sahədə müasir insanın əcdadlarına qarşı çıxacağı bir şey var - innovasiyalar və bilik.

Süni qiymətli daşlar öz strukturuna, kimyəvi və fiziki xüsusiyyətlərinə görə təbii daşlarla tamamilə eynidır və imitasiyası sayılmır. 19-cu əsrdə laboratoriyalarda və fabriklərdə bütün lazımi şəraiti yenidən qurmaqla, bəzən mineralların meydana gəlməsinin təbii proseslərini sanki təkrarlamaqla yenidən yetişdirməyə başladılar. Daş təbiətdə olduğu kimi eyni şəraitdə və eyni prinsiplərə uyğun olaraq "yaranır" və inkişaf edir - yalnız daha sürətli.

Sintetik qiymətli daşların istehsalında qabaqcıllardan biri fransız alimi Ogüst Verneyl olub. 1896-cı ildə, süni yaqut yaratmağa imkan verən hidrogen-oksigen odluğu olan soba hazırladı. Bu andan süni mineralların sənaye istehsalı dövrü başlayır. Məşhur texnologiyalardan birini hətta alimin şərəfinə adlandırırlar - Verneyl metodu. Bu, aşağıdakılardan ibarətdir: alüminium və xrom oksidlərinin qarışığı oksigen axınında kiçik hissələrlə sobadan aşağı əriyir və çökür. Sonra, o hidrogen verilən yanma kamerasına daxil olur. Burada tərkib əriyir və damla keramikaya düşür.

Əvvəlcə damcıdan konus meydana gəlir, daha sonra silindirə çevrilir - monokristal. Ölçüsü diametri təxminən 2 santimetr olan 5-70 santimetr uzunluğunda ola bilər və əldə edilməsi orta hesabla 4 saat çəkir. Süni yaqut əvvəlcə rəngsiz olur, buna görə onu qatışıqların tətbiqiylə rəngləyirlər. Bu olduqca sadə, eyni zamanda etibarlı və effektiv yoldur və bu gün sintetik yaqut (korund) İsveçrə, Fransa, Almaniya, ABŞ və Böyük Britaniyada ildə yüz milyonlarla karat olan zərgərlik məqsədləri üçün istehsal olunur.

Sintetik kvars da oxşar üsulla hidrotermal qaydada yetişdirilir, yəni 100 dərəcədən yuxarı temperaturda və bir atmosferdən yuxarı təzyiqdə sulu məhlullarda. Xammal kimi hidroksidlərin və qələvi metalların karbonatlarından - natrium və ya kalium məhlullarından istifadə olunur. Süni kvars rəng oksidləri və ya şüalanma istifadə edərək rənglərin ən geniş palitrasına (şəffafdan qara rəngə qədər) boyana bilər. Hidrotermal metod, istehsalında təbii berilin istifadə olunduğu yetişdirilən zümrüdün də yaradılması üçün tətbiq olunur. Kristal gündə 0,8 millimetr böyüyür və təbii bir daşdan fərqli olaraq, tamamilə qeyri-mümkün təmizliyə və əyri-üyrü struktura malikdir.

Sintetik qranatı qranit də adlandırırlar və quruluşu təbii orijinala bənzəyən ittrievo-alüminium oksiddən əldə edilir. Sintez prosesində, yüksək vakuumda yüksək temperaturda kristal ərimədən çıxarıldığı xüsusi qurğular istifadə olunur. Süni yaqut və kvars kimi, əvvəlcə rəngsizdir və aşqarların köməyi ilə müxtəlif çalarlar alır.

Strazı adı verikən süni brilyantlar xüsusilə məşhurdur. Quruluşca orijinaldan fərqli olduqları üçün tam sintetik bir nüsxədən daha çox imitasiya ilə əlaqələndirirlər. Laboratoriyada ilk belə bir daş 1758-ci ildə avstriyalı kimyaçı Cozef Ştrass tərəfindən alınıb. Onun şərəfinə yeni element adlandı və vizual cazibəsi sayəsində bir brilyant üçün əla əvəz oldu.

Mənbə: naked-science.ru