Dilçilik İnstitutu plagiatçılıqla bağlı iddialara cavab verdi

Müəlliflər əlavə ediblər ki, terminoloji lüğətlər müəyyən elm sahələri üzrə məlumat xarakteri daşıyır: "Onların bildirdiyinə görə, bir elm sahəsində yazılan bütün kitabları əldə etməyin mümkün olmadığını nəzərə alsaq, terminoloji lüğətlərin necə böyük əhəmiyyət daşıdığını görmək olar. Lakin burada bir məqamı nəzərə almaq lazımdır ki, elmi dilin stabilliyi və anlaşıqlı olması həmin dildə anlayışların vahid terminlərlə və eyni izahla ifadə edilməsi ilə ölçülür. Bir elmi anlayışın eyni terminlə ifadəsi, yaxud da bir terminin vahid tərifinin olması dil üçün olduqca zəruridir. Bu proses isə zamanla baş verir və əksəriyyət tərəfindən qəbul edilmiş termin o anlayışın ifadə vasitəsinə çevrilir. Məsələn, “isim əşyanın adını bildirir və kim? nə? hara? suallarına cavab verir” fikri bütün dilçi alimlər tərəfindən qəbul edilmiş faktdır və dərsliklərdə, lüğətlərdə də bu şəkildə öz əksini tapıb. Yaxud da dodaqlanan və dodaqlanmayan saitlər, cingiltili və kar samitlər dərsliklərdə necə verilirsə, lüğətlərdə də o şəkildə verilir".

Lüğətin müəllifləri hesab edirlər ki, bu baxımdan müəyyən elm sahəsi üzrə tərtib olunmuş lüğətlərdə eyni elmi anlayışlara və elmi izahlara rast gəlmək mümkündür: "Bunu dəyişmək və ya başqa şəkildə izah etmək qeyri-mümkün hesab edilir. Yeni nəşr olunan lüğəti tərtib edən zaman əvvəlki mənbələrdən istifadə edilməklə yanaşı, adı çəkilən lüğətlərdə olmayan 4 200 termin toplanaraq izahı verilib. Son zamanlar məsələnin mahiyyəti və incəliyindən xəbərsiz olan şəxslərin nəzərinə çatdırmaq istərdik ki, biz “İzahlı dilçilik terminləri lüğəti”ni tərtib edərkən bu günə qədər dərc olunmuş bütün dilçilik lüğətlərindən yararlanmışıq və lüğətin tərtib prinsipinə əsasən əsərin sonunda bunu qeyd etmişik. Müqayisəyə cəlb edilən digər lüğətlərdən istifadə son nəticədə plagiatlıq deyil, mənbədən yararlanma səviyyəsini əks etdirir. F.Veysəllinin redaktorluğu ilə nəşr edilən lüğətlə yanaşı, müəllifin “Koqnitiv dilçilik: əsas anlayışları və perspektivləri (Bakı. Mütərcim. 2015); “Dilçiliyin əsasları (Bakı. Mütərcim, 2013), eyni zamanda akademik A.Axundovun, akademik K.Abdullayevin, M.Hüseynzadənin, Ə.Dəmirçizadənin, Q.Kazımovun qrammatika kitablarında, eləcə də Z.Korkmazın, O.S.Axmanovanın, T.B.Jerebilonun, D.E.Rozental, M.A.Telenkovanın lüğətlərində verilən terminlər və onların tərifləri lüğətə daxil edilib. Lüğət tərtib edilən zaman terminlər toplanıb, sistemli şəkildə izahı verilib. Bu isə plagiatlıq deyil. Plagiatlıq elmi ideyaların və elmi fikirlərin oğurlanması deməkdir. İzahlı terminlər lüğətində plagiatlıq axtaranlar lüğət tərtibetmə prinsiplərini öyrənib, sonra bu barədə fikir yürütməlidir. Lüğətlər tərtib edilir, yeni elmi əsər yazılmır. Məsələyə elmi şəkildə yanaşsaq bu, plagiatlıq deyil, lüğətçilikdə qəbul edilmiş əsas prinsipdir. Belə nəşrlər elmi yeniliyə iddia etmir və hər hansı elmi dərəcə almaq üçün dissertasiyaların tərkib hissəsi deyildir. Bizlər isə özümüzü müəllif yox, tərtibçi hesab edir və bu müvafiq qaydada lüğətin ön sözündə qeyd edilib".

Tərtibçilər vurğulayıblar ki, AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı ilə nəşr olunan lüğətin nəşrdən əvvəl geniş müzakirəsi olub və bütün bu proses ərzində bizə irad və təkliflərini bildirən şəxslərin qeydləri nəzərə alınıb: "Lüğət 12 yanvar 2018-ci ildə nəşr olunub. Nəşr olunan lüğət kitabxanalara, türk dövlətlərinin hər birinə göndərilib. Hazırda əlimizdə lüğət yoxdur. Lakin son bir həftədir saxta ajiotaj yaradan xəbərlərə cavab olaraq demək istərdik ki, biz illərdir bu sahədə fəaliyyət göstərən şəxslər olaraq yazılan xəbərləri qərəzli qəbul edirik. Sosial şəbəkələrin “eyforiya”sına çox qapılmaq əvəzinə, real elmi əsərlər ortaya qoyulsa, daha yaxşı olardı. Fikrimizcə, bu lüğətə qərəzli fikirlər kölgə sala bilməyəcək. Bizdən sonrakı tədqiqatçıların da bu lüğətdən istifadə edərək daha sanballı akademik lüğətlər tərtib edəcəyinə inanırıq".