Əlişir Nəvai - Fərhad və Şirin/Saraylarda şənlik

Həməldən kül üzlü günəş keçən tək,
Minlərlz kül açdı günəşi körcək.
Dəhrin kəlinini bəzəyib təkrar,
Məşşatə, sənətin edər aşikar,
Qamətin gündüzdən, zülfün keçədən
Düzəldib, bir eşiş anları həmən.
Yağış nəm eyləsə Əgər torpağı,
Çağ olar qətrədən külün damağı.
Bulud yağdıranda gözdən yaşını,
Nərkiz yerə tikər dərhal başını.
Nərkizi yuxuda belə görüncz
Sonsuz külüşlərdən qızarar qönçə.
Qönçə şirin-şirin külümsəyərkən,
Kül olub açılır bu külüşlərdən.
Bulud qönçə üstə teküncə şəbnəm.
O külüşdən bağrı daş olur o dəm.
Qönçə külən zaman eşitmədiyin
Nərkiz yuxuluykən eşitmiş yəpş.
Nərkiz kül açdıqca ronkn zə'fəran,
Qönçə ona baxıb şadlanır hər an.
Əgər içməyirsə qönçə onu bəs,
Neçin ağzın edər zə'fəran əbəs?
Deyəsoi o heç də deyil zə'fərap,
Qönçə sdər onun ağzında nəhai.
O meyl göstərər ağlamaq üçün,
Dəhr onu pərişan edər bununçün.
O öz şıltağından yıxılmamış kər,
Nədir belindəki bəs o duyünlər?
Bülbül edir baqda o qədər fəğan,
Əfğanı eyləyor kül bağrını qan.
Demə gözəlləşmir kül bu fəğandan.
Dolur hər yarpağı alovla ondan.
Sevir qızıl külü həsrətli bülbül,
Bu mə'nadan olur o atəşin kül.
Edincə yarpaqın yel parə-parə,
Bu oddan hər yana uçur şərarə.
Külşən başdan-başa kül ilə dolur,
hər kül lətafətdə bir külşən olur.
Bağa yağış saçır sübh eli küldən,
Bağ bu odlu küldən alışır həmən.
Salar bülbül bu od yanında məskən,
Qanad çalıb onu eyləyər rövşən.
Qızılkül kolları küllər açan tək,
Olur külşən üzü o küldən gülrəng.
Çün aləm bu fəsil ala boyaıır,
Əksi şəfəq kimi göylərdə yanır.
hər kül varlığından verincə xəbər,
Şah yaz sarayına eylədi səfər.
Orda qurulmuşdu o qədər büsat,
Külşən də xatirdən çıxırdı heyhat.
Saraya döşənmiş al rəng ipəklər,
Bir taxt qoyulmuş ki, göylərə dəyər.
Oturdu yanıvda (şahın şahzadə,
Kül rəngi eylədi üzlərin badə.
Kül rəngli bir kürsü qoyuldu ora,
Үstündə əyləşdi onun Mülk-ara.
Çin gözəlləridi məçlisə bəzək,
Keyimləri oldu hamısının kül tək,
Al şərab daşıdı kül üzlü saqi,
El içib qoymadı bir qətrə baqi,
Oxurdu durmadan bir an nəğməkar,
Necə ki, bülbüllər oxuyur bahar.
hətta sərvlərin yarpağı küldü,
Saraya hər yandan küllər töküldü,
Batdı kül yarpağı içrə qonaqlar,
Günəş şəfəq içrə necə qərq olar.
İçdi kül rəngli mey şahzadə Fərhad
Onun kül üzündən xaqan oldu şad.
Sevincdən yaş axdı dərhal gözündən,
Үzünə baxınca getdi özündən.
Ona hər an etdi min sevgi zahir,
Başına kül tökdü, gah da cəvahir,
Qonaqlar deyildi yalnız vurğunu,
Bütün Çin və Xəta sevirdi onu.
Çarxın ulduzları döndü bu sayaq,
Fəsl hesabından üç ay alaraq,
Bəzəndi atəşin küllərlə saray,
hamı keflər çəkdi, mey içdi üç ay,
Vaxta ki, külşəndə əsdi küləklər.
Daha qızılküldən qalmadı əsər,
Küllər yox oldular torpaq içində.
Ağaclar kizləndi yarpaq içində.
Çəmənlər keyindi minadan paltar,
Köy kimi lacivərd olmuşdu onlar.
Çəmənlər içində gözəl sərvlər,
Fərhadın qəddinə bənzəyirdilər.
Nə sərvü sənubər, onun hər halı,
Sərvü sənubərin oldu misalı.
Tuti lələyiydi sanki yarpaqlar,
hər ağac cənnətdə tovusa oxşar.
Təzə şirədəndi hər tükü onun,
Etmiş tacın, şaxdan, yarpaqdan donun.
Ağaclar deyilsə tovusu bağın,
Tovusa oxşatmış neçin ayağın?
Bildi yaxınlaşır yuxunun çağı,
Tükündə kizləndi tez bir ayağı.
Qızıl portağaldan yığdı xəzinə,
Tikdi yarpağından paltar əypinə.
Budur bir yandan da incə sarmaşıq
Dolandı şaxlara sanki bir aşıq.
Bir yaşıl levhədir sanki çəmənlər
Arxlar da kümüşdən bir xəttə bəpzər
Burada ayna tək sular parlardı,
Үstündə ətrafın xoş əksi vardı.
Yox o su bağların sayılır üzü,
Səbzə də o üzdə bir xətdir düzü.
Belə bir fəsldə aləm bəzəndi,
Үfüqlər yamyaşıl, hər tərəf şəndi.
O lacivərd rəngli külşənə getdi.
Zərif çəmənlikdə ziyafət etdi,
Mey içdi göy kimi mavi sarayda
Lacivərd göyləri salmadan yada,
Geyib Çin ipəyi xaqanla Fərhad,
O gün Çin mülkündə oturdular şad.
Kümüş bədənlilər, o yaşıl doilar
Yarpaq içrə sərvə bənzərdi onlar.
Qızıl şərab dolu yaşıl piyalə,
Yaşıl çəmənlikdə sanki bir lalə.
Çin piyaləsində şərabi-külrəng,
Lacivərd göylərdə batan şəfəq tək.
Şirin əllərində açı qədəhlər,
Gözəllər məclisdə saqilik edər.
Kim mey şirəsindən odlansa Əgər,
Məzə sərinlədib, təskinlik verər.
Bütün adət üzrə danışdıq necə,
Təam mərasimi oldu öyləcə.
Kəldi başa çatdı burda da üç ay.
Dəmadəm kef çəkdi durmadan saray.
Kəhrəba rəngini alar ikən gün
Yarpaq kəhrəba tək saraldı bütün,
Kəldi kəhrəba rəng sarayın çağı.
Onun kəhrəba tək açıldı bağı.
Yarpaqlar kəhrəba rəngini aldı
Yamyaşıl çəmənlər soldu, saraldı.
Çün əsir olunça yelə ağaclar,
Saçdı yarpağını hər yana çinar.
Çinar o içindən alovlar daşan
Bu odu, almışdır yarpaqlarından.
Qızıl saçan zaman su üstə yellər,
Sular xəncərinin ağzın etdi zər.
Odlu yarpaqlardan uçdu şərarə,
Sanki zərvərəqdir, oldu min parə,
Sarı yarpaq üstə qonunca qarğa,
Sarı lalə içrə bənzədi dara.
Saraldı söyüdlər aşıq üzü tək,
Sarılıq gətirdi elə bil kərcək.
Çəməndə hər ağaç sanki sarı quş,
Uçub ketmək üçün o hazır durmuş,
Qanadlarını da etmiş yarpaqdan,
Tökür lələyini yel əsən zaman.
Edirdi keçələr sübhün ruzkarı,
Səhər şəfəqi tək yarpağı sarı.
Kim aşiqlər kimi ah çəksə hərkah,
Rənkini saraldar bəllidir bu ah,
Bağda yarpaqları etmək üçün zər,
Xəzanın nəqqaşı qızıl əridər,
0 bu məşqəlordo özün unutdu
Bütün yarpaqları qızıla tutdu,
Günəşə oxşarsa zər saray Əgər,
Yarpaqlar dövrədə ulduza bənzər.
Bir fəsil göstərdi cahana üzün
Ki, gün də, ulduz da parladı hər gün.
Şah ilə şahzadə Gəlib bərabər
Əyləncə yerini şənlik etdilər.
Zə'fəranı keydi onlar, keyimi,
hər iki aləmin günəşi kimi.
Qızıl surahının içində külrəng,
Yanır qızıl şərab qızıl suyu tək.
Ev qızıl, yer qızıl, orda dam qızıl,
Mey qızıl, qab qızıl, əldə cam qızıl.
hər şey o sarayda qızıldır, zərdir,
Bəzəyi ulduzlar, mirvarilərdir.
Onun qızıl kimi bir körGəmi var,
Əriçi arğacı qızıl şüalar.
Müğənni oxuyur yanıq havalar,
Qızıl qübbə içrə düşür sədalar.
Meyvələrdə ancaq narıncı, limon.
Narıncı heyvaya qoymaq olmaz son.
Orda həddindən çox çəkildi keflər,
Kef üçün yox idi bir ölçü, qədər.
Əyləncə içində burda da üç ay
Nəğməylə, şərabla kef çəkdi saray.
Sonra yarpaqları töküncə yellər,
Dey civə suları eylədi mərmər.
hava kürk keyindi boz buludlardan,
Bulud civə saçdı havaya haman.
Qışın soyuqları Çin zərkəri tək,
Kümüşlədi sular lövhəsin gerçək.
Buluddan tökülən hər xırda qətrə
Donub, inci kimi səpildi yerə,
Çaylar yatağını eylədi xəncər,
Soyuq qətrələrdən düşdü inçilər.
Köy etdi gecədən kömür sərəncam,
Şəfəqdən od saldı ora hər axşam.
O odu yandırdı sübhün yelilə
Özü də əyildi İSİNSİ.N deyə.
Ay tökdü hər keçə çeşməsindən buz,
hər donmuş qətrədən olurdu ulduz.
Buz etdi yer üzün aynatək parlaq,
Buna Çin aynası söyləyin ancaq.
Soyuq, od təb'indən istini aldı,
Daha qığılcımlar qəzəbsiz qaldı.
Qızıl küldə səncab istisi yoxdu,
Tülkü dərisindən şö'lə soyuqdu.
Qırmızı əqiqdi yanan kömür san,
Tər külə oxşardı o donduğundan.
Qızıl od soyuqdu, qızılkül kimi,
Tüstü kül üstündə bir sünbül kimi.
Bu zamaı başladı elə şaxtalar,
Sal daşa çevrildi o ipək sular.
Yoxsul, nəfəsilə isitdi əlin,
Köksünə bərk sıxdı sonra dizlərin.
Əlin qoltuğunda kizlədib hər an,
Çiynin uca tutdu qulaqlarından.
Məzacı yerində yoxdu deyə, gün,
Nur yerinə kafur saçmışdı bütüı.
Cahan qarlarilə elə bil kafur
hava, buzlarilə təmamən büllur.
Artıq soyuqların yetişdi dəmi
Qar yağıb ağappaq etdi aləmi.
Ağ kafur rəngdəysə keyimləri kər,
0, qu tükü kimi istilik verər.
Kəldi ulduzlar tək tamam qonaqlar,
Düzüldü məclisdə Үlkər tək onlar,
Çin nazəninləri yığıldı həmən,
Tutub min naz ilə Çin qədəhindən,
Onun adı isə kər Çin fəğfuri,
Rəngi də həmçinin olmuş kafuri.
Xülasə, ordakı şənlik və büsat
Burda deyiləndən artıqdı yüz qat.
Keçdi şə.nlik günü yazdığımız tək
Nə ki, yazdığımız, həm yüz qat yüksək.
Belə keçirdilər burda üç ayı.
Şahzadə bəzədi bu dörd sarayı.
Bunların hamısından məqsəd: şahzadə
Nəş'ələr içində qaldırsın badə.
Çün badə nəş'əni hər an təzələr,
Məclisə tükənməz bir şənlik kələr.
Lakin o tərzipi etmədi təğyir,
Dəyişmək olarmı nə yazsa təqdir?
həm sözü, həm ahı, kədərlə doldu,
Qəlbinin qonağı nalələr oldu.
Birisi ağlarsa, ağlardı zar-zar,
Elin azarından tapardı azar.
Başı dumanladar atəşin sözlər,
O soyuq bir ahdan odlu ah çƏgər,
Duyar el dərdindən onun könlü qəm,
0 da yaxa yırtar, kim yırtsa o dəm.
Biri məhəbbətdən etso rəvayət
Deyər, təkrar olsun həmin hekayət,
Müfəssəl sorardı o işdən nişan,
Nişani qəlbində saxlardı pünhan.
Aşiqlər birləşsə o olardı şad,
Ələmdən, qüssədən xəyalı azad.
Ağlardı yetişsə nə zaman hiçran,
Tökərdi gözləri yaş yerinə qan.
Xaqan bu işlərə baxdıqca bir-bir,
Gördü düz deyildir tökdüyü tədbir.
heyrətlər bürüdü onu bu zaman
Oğluna baxdıqca çaşırdı o xan.
Saqi! Qədəh gətir halım yamandır,
Qədəh ətrafına yol ver amandır.
Qəlbə eşq atəşi salsa şərarə,
Ona mey suyundan yox başqa çarə.