Firidun bəy Köçərli - Molla Pənah "Vaqif" təxəllüsləri (II hissə)

Hәrçәnd Molla Pәnah Ağa Mәhәmmәd şahın әlindәn xilas oldu, amma Mәhәmmәd bәyin әlindә giriftar vә mәqtul oldu. Mәhәmmәd bәy dәxi İbrahim xanın qardaşı Mehrәli bәyin oğlu idi ki, rәşadәt vә şücaәtdә mәşhur bir xoşsurәt vә hünәrmәnd cavan idi ki, hamı xәlayiq onu sayıb hörmәt edәrdilәr. Ağa Mәhәmmәd şah mәqtul olandan sonra Mәhәmmәd bәy onun tamami nәqdi-cinsinә sahib vә mütәsәrrif olub vә Qarabağ әhlini başına cәm edib, bir neçә müddәt, İbrahim xan Bәlәkandәn müraciәt edәnә kimi, hökmranlıq elәdi. Mәhәmmәd bәyin Molla Pәnahı öldürtmәyinә bir neçә sәbәblәr göstәrirlәr. Әzancümlә birisi budur ki, Molla Pәnah İbrahim xanın yanında sahibi-ixtiyar vә müdәbbiri-kar bir şәxs idi. Ol vaxt Mәhәmmәd bәy ona çox hörmәt edәrdi ki, onun vәsatәti vә tәdbiratı sәbәbinә İbrahim xana yaxın ola vә bir para mәtlәblәri vә muradı var idi, xahiş edirdi ki, Mollanın tәdbiri ilә xandan o mәtlәblәr hasil ola. Amma Mәhәmmәd bәyin düşmәni çox idi. Tamam әmizadәlәri vә İbrahim xanın әqrәbaları vә müqәrrәblәri ona hasid vә müanid idilәr vә mane olardılar ki, mәbadә xan Mәhәmmәd bәyi özünә müqәrrәb edә vә hәmә vәqt onun pisliyini xana söylәrdilәr vә Mәhәmmәd bәy bu barәdә Molla Pәnahdan bәdgüman olmuşdu.
 
Bir sәbәb dәxi bunu göstәrirlәr ki, Molla Pәnahın Qızxanım adında bir cәmilә övrәti var idi ki, Mәhәmmәd bәy onun hüsnü camalının tәrifini eşidib, ona mәhәbbәt vә әlaqә bağlamışdı. Övrәt cahilә vә cavan, axund qoca vә piran idi vә bundan әlavә Mәhәmmәd bәyin rәşadәt vә şücaәti, xoşәndam vә kamalü fәrasәti vә padşah xәzinәsi әlindә olmağı övrәti dәxi dә ziyadә әlaqәlәndirmişdi vә o, Mәhәmmәd bәyә demişdi ki, nә qәdәr ki, Molla Pәnah hali-hәyatdadır, mәn şәrәn sәnә gedә bilmәrәm vә bu sәbәbә Mәhәmmәd bәy Molla Pәnahın qәtlinә hәris idi vә bir sәbәb dә bu idi ki, bir para bәdxahlar özlәrinin sәlahı üçün Mәhәmmәd bәyi tәhrik etmişdilәr ki, Molla Pәnahı öldürtsün, ta ki, onlar Mәhәmmәd bәyin hüzurunda sahibi-kar vә nәfbәrdar olsunlar. Qәrәz, hәr hal ilә olmuş isә dә, yәqini budur ki, Mәhәmmәd bәyin әmrilә Molla Pәnahı oğlu Әliağa ilә vә bir qövlә görә, Qasım bәy ilә Cıdır düzü adlanan yerdә--ki, Şuşa şәhәrinin günçıxan sәmtindә bir sәfalı yerdir,--hәlakәtә yetiriblәr.
  
Belә rәvayәt olunur ki, çün Molla Pәnahı oğlu Әliağa ilә qәtlgaha gözübağlı aparırdılar vә qәtlgah Xәzinә qayası hesab olunurdu--ki, ziyadә dәhşәtli, uca vә sıldırım bir qayadır ki, oradan müqәssirlәri xanın hökmü ilә atarlarmış,--әsnayi-rahda Molla Pәnah onu qәtlgaha apardıqların anlayıb, getmәyә taqәti olmayır vә bilaixtiyar yerә yıxılıb tәvәqqe edir ki, әvvәlcә onu qәtlә yetirsinlәr ki, oğlunun ölmәyini görmәsin. Burada onların hәr ikisini qәtlә yetirirlәr. Haman yerdә Mollanı dәfn edib, qәbrinin üstә günbәz tikdiriblәr ki, "Molla Pәnah günbәzi" adı ilә mәşhurdur. Amma bu halda haman günbәz uçub dağılıbdır. Onu tәzәlәyib qaydaya salmaq Qarabağ şüәra vә üdәbasının mühüm vәzifәlәrindәn hesab olunur. Molla Pәnah qәtl olunubdur haman salda ki, Ağa Mәhәmmәd şahın mәqtul olunması vaqe olubdur, 1212-ci tarixi-hicriyyәdә ki, miladın 1797-ci ilinә mütabiqdir. Qәtlә yetişәn zaman tәxminәn hәştad sinnindә imiş.
  
Molla Pәnah Vaqifin asarü әşarına gәldikdә kәmali-tәәssüflә bunu deyә bilәrik ki, onlar әlan nüdrәtәn tapılmaqdadırlar vә Azәrbaycan türklәrinin çoxusu onlardan bixәbәrdirlәr.
 
Hicrәtin 1244-cü sәnәsindә--ki, miladın 1828-ci sәnәsinә mütabiqdir,--Mirzә Yusif Qarabaği mәşhur Mirzәcan bәy Mәdәdovun ilhah vә tәvәqqeyinә görә, bir mәcmuә tәrtib elәdi. Haman kitabça "Mәcmueyi-Vaqif" adlanıbdır ki, onun dibaçәsindә müxtәsәrәn Vaqifin tәrcümeyi-әhvalı zikr olunub vә onun әşarından vә kәlamından ümdәlәri әvvәl müәmmәrim vә müxәmmәsat vә ondan sonra qәzәliyyat vә mürәbbat yazılıbdır. Haman mәcmuә 1272 (1856)-ci sәnәdә Teymurxanşurada tәb olunubdur ki, indi çox çәtinlik ilә tapılır. Vә bundan әlavә bir mәcmuә dәxi Adolf Berjenin sәy vә himmәti ilә tәrtib olunub, 1867-ci sәnәdә Leypsiq şәhәrindә çap olunubdur. Әgәrçi bu mәcmuә "Azәrbaycan şüәrasının asarı vә әşarı" adlanır, amma ona ancaq Molla Pәnah Vaqifin, Qasım bәy Zakirin vә bir para Qarabağ şairlәrinin kәlamı daxil olubdur. Belә ki, "Qarabağ şüәrasının asarı" tәsmiyә olunsaydı, dәxi dә haqq vә savab olardı vә cәnab Berjenin mәcmuәsini tәrtib edәn Zaqafqaz müftisi Hüseyn әfәndi Qaibov olubdur ki, ol cәnabın şer vә әdәbiyyata artıq meylü hәvәsi var idi. Bu mәcmuә dәxi әlan çox az tapılır.
  
Bundan әlavә Molla Pәnah Vaqifin divani-әşarı sabiqdә "Tәzә hәyat" ruznamәsinin vә bәd "Sәdayi-hәqq"in müdiri mәrhum Haşım bәy Vәzirovun sәy vә ehtimamı ilә 1326-cı sәnәdә--ki, tarixi-mәsihiyyәnin 1908-ci ilinә mütabiqdir,--Badkubәdә çap olunub, "Tәzә hәyat"ın müştәrilәrinә hәdiyyә olaraq paylanıbdır.
 
Müştәri olmayanlar üçün nüsxәsi bir manatdan satılmaqdadır.
 
Vaqifin әşari-nәfisәsi Vәzirov cәnabları tәrtib qıldığı mәcmuәdә bu qәrar üzrә mәtbudur: müşşәrat, tәrcibәnd, müәşşәrati-müstәzad, müxәmmәsat, müxәmmәsati-müstәzad, qәzәliyyat vә mürәbbeat. Mәcmuәnin başında Haşım bәy Vәzirov Molla Pәnahın tәrcümeyi-halına dair bir para mәlumat veribdir. Vә lakin bu mәcmuәyә yenә dә Molla Pәnah Vaqifin bәzi әşar vә kәlamları daxil olmayıbdır. Hәr halda Haşım bәyin bu zәhmәti şayani-tәhsin vә tәbrik bir әsәrdir ki, onda mәşhur şairimizin asarı cәm olubdur.
  
Eşitdiyimizә görә, bu kitab satılıb qurtarıbdır. Onun ikinci dәfә tәb vә ucuz qiymәtә intişar olunması mәmuldur.
   
Vaqifin әşar vә kәlamından bir neçәsini nümunә üçün burada yazmaqdan irәli bu müqәddimәni zikr elәmәyi lazım bildik. Molla Pәnah milli şair olduğuna binaәn, onun şer vә qәzәlliyatı bizim Azәrbaycan türklәrinә ziyadә xoş gәlir vә hәr nә onun qәlәmindәn zühura gәlibsә, xah müxәmmәsat vә xah mürәbbeat vә xah qәzәliyyat, tamamisi ürәkdәn vә hәqiqi hәyatdan nәşәt edәn әsәrlәrdir ki, yuxarıda zikr olundu. Bu qisim әsәrlәrdәn masәva Molla Pәnahın bir çox әşar vә әdәbiyyatı dәxi vardır ki, onlarda öz müasirlәrinin ayinü adatı, adabü әxlaqı vә dolanmaları artıq mәharәt ilә rişteyi-nәzmә çәkilibdir. Belә ki, onlar gәlәcәk nәsl üçün böyük bir yadigar mәqamındadır. Hәrgah Vaqif ilә Vidadinin bir-birinә yazdıqları kağızları möhtәrәm oxucularımız mütaliә buyursalar, sözümüzü tәsdiq edәrlәr. Nümunә üçün onlardan bir neçәsini burada göstәririk.
 
Molla Vәli "Vidadi" tәxәllüs hәzl vә lәtifә yolu ilә öz dostu Vaqifә yazır ki, Vaqif, sәn nә tez sәnәmlәrdәn usanıbsan ki, onların birini bir inәyә qiymәt elәyirsәn vә bir az vaxt mürur edәndәn sonra onların birini bir keçiyә satacaqsan vә hәtta müştәri naz elәsә, ona minnәt dә edәcәksәn. Sonradan yazır ki, Vaqif, sәnin "ipin dolaşıbdır", düşübsәn araya vә sәni qınamaq da rәva deyil, çünki zәmanә dәyişirilibdir--oğul ataya baxmaz, qız anaya. Möhlәt ver bir övrәt dә mәn alaram erkәn, çatı toxunmaq üçün. Yәni sәnin kimi mәn dә sәnәmlәrin qәdrü qiymәtini ucuz tutaram.
 
Vaqif dәxi lәtifә sayağında Vidadinin cavabında xan qulluğunda olmağına dair bu şerlәri yazır:
 
Ey Vidadi, yenә xan qulluğunda
Qaim olub, nә qiymәt eylәrsәn?!
Yaman gözdәn allah özü saxlasın,
İxlas ilә, kişi, xidmәt eylәrsәn.
 
Belә dursan o qapıda qış vә yaz,
Yetişәrsәn bir çörәyә sәrәfraz,
Bu doğru yolunndan әyilsәn bir az,
Yәqin bil ki, çox xәyanәt eylәrsәn.
 
Bizim hәrәmlәrdir Quran oxuyan,
Üstündәn-başından әnbәr qoxuyan,
Onlar deyil örkәn, çatı toxuyan,
Kimin işin kimә nisbәt eylәrsәn?!
 
Dolu-dolu qocalıbsan babalıq,
İndi belә sal kürkünә yamalıq,
Pis övrәtin peşәsidir cul, alıq,
Yaxşılara onu nisbәt eylәrsәn?!
 
Qapıda uzadar uzun gәbәni,
Sayıq dur toyuğa yedirmә dәni,
Övrәt döyә-döyә öldürür sәni,
Nә belә yatırsan, qәflәt eylәrsәn.
 
Sizdә ki, bir övrәt qurar bir palaz,
Boşalıb, olanda әbrişi nasaz,
Çağırır, çaxdırır hәr yerinә paz,
Günün qulağı ta oradan batır.
 
Xoş halına sәnin, uzun dırnaqlı,
Baldırı çirmәkli, yalın ayaqlı,
Yorğanı, yasdığı tozlu, torpaqlı
Hәmdәm ilә hәr dәm söhbәt eylәrsәn.
 
Әllәrin, üzlәrin yuduqları yox,
Yaşlarında doğru dediklәri yox,
Hazır çobandılar, düdüklәri yox,
Onlar ilә necә ülfәt eylәrsәn?!
 
Günün qulağı ta oradan batar,
Mitilin bürünәr çaşta dәk yatar,
Öz evini tamam özgәyә satar,
Әgәr yanın bir dәm xәlvәt eylәrsәn.
 
Qәribә hal budur ki, yüz ildәn bəri bizim tәrәkәmә xalqının dolanacağı dәyişilmәyibdir. Necә ki, Vaqifin әsrindә onlar narahat vә natәmiz vә fәna bir halda güzәran edirdilәr, indi dә haman qәrar üzrә mәişәt etmәkdәdirlәr. Tәrәkәmә övrәtlәrinin çoxusu әsla tәmizlik bilmәzlәr. Necә ki, şair onları vәsf edir, uzun dırnaqlı, baldırı çirmәkli, yalın ayaqlı, yorğanı, yasdığı tozlu-torpaqlı, hәmin bizim tәrәkәmә xalqının övrәtlәridir ki, әllәrin, üzlәrin hәftәdә bir dәfә yumazlar, başların daramazlar, danışmaq bilmәzlәr vә örkәn, çatı toxumaqdan qeyri bir şeyә qabiliyyәtlәri yoxdur. Hәqiqәtdә "hazır çobandılar, düdüklәri yox". Bunlardan әlavә, Vaqifin tәrifi-çuxa, nimtәnә, kürk, tüfәng vә vәsfi-hәmmam vә mәdhi-valiyi-Gürcüstan barәsindә yazdığı müxәmmәslәr bәzilәrә boş vә bimәzmun gәlir isә, hәqiqәtdә әhli-mәrifәt nәzәrindә gözәl әsәrlәrdir. Yüz sәnә bundan irәli ata-babalarımızın dolanacağını, adabü әxlaqını, libas vә tәamlarını, arzu vә tәmәnnalarını, fikir vә xәyalatını vә filcümlә, ol әsrin övza vә dәstgahını Vaqif әleyhir-rәhmә--ki, sözün ustadi-bimisli hesab olunur,--gözәl әşar vә kәlami-abdar ilә yazıb, gәlәcәk nәsl üçün unudulmayan bir әlamәt vә yadigar qoymuşdur. Mәsәlәn, Vaqif özü hәm molla vә şair isә dә, vaxtın tәqazasına görә onun meyl vә könlü silah vә әslәhәyә dәxi olub, igidlik iddiasına hәm düşürmüş vә mәqami-zәrurәtdә özü yaraq götürüb davaya çıxarmış. Bu cәhәtdәn şairin Şirvan hakimi Mәhәmmәdhәsәn xandan tüfәng arzu vә tәmanna etmәyi gәrәk bizә әcib gәlmәsin vә tüfәngә onun nә qәdәr meylü şövqü olmağı şairin öz sözlәrindәn görünür:
 
Qıvrılır könlüm tüfәngdәn dәm vuranda mar tәk,
Od çıxar ağzından ol dud ilә çaxmaq bar tәk,
Güllәsi әşkim әsәr çeşmim şәrarı nar tәk,
Müşk, barut әtrilә hәm türreyi-tәrrar tәk,
Etmәdi mütlәq dimağımı müәttәr bir tüfәng.
 
Şairin tәlәb etdiyi tüfәng gәrәkdir hәr cәhәtdәn bieyb vә mümtaz olsun, yoxsa o, hәr bir sınıq-sökük tüfәng arzusunda deyil:
 
Hәr kim istәr kim, vücudi mәrәkә ara gәrәk,
Kәndi zatından silahü әslәhә әla gәrәk,
Güllәsilә xuni-әda tökmәyә sövda gәrәk,
Gәr tüfәng olsa, bizә mümtazü bihәmta gәrәk,
Vaqifa, yoxsa, deyil mәqbulumuz hәr bir tüfәng.
 
Mәhәmmәdhәsәn xan Şirvani Vaqifin xahiş vә tәmәnnasını, әlbәttә, yerinә yetirib vә özü gözәl bir şeri-müxәmmәs yazıb tüfәng ilә ona irsal etmişdir vә haman kağızda Vaqifin şer vә kәlamına tәhsin oxuyubdur:
 
Şerinә tәhsin ki, yetmәz hiç bir әşar ona,
Hәr kimin var isә hәddi, söylәsin göftar ona,
Kimsә lәb tәrpәtmәsin kim, gәlmәz istifsar ona,
Eybdir Müştaqdәn bu sözlәri izhar ona,
Tutmasın nәzm rәkakәt, var isә kәmtәr tüfәng.
 
Vaqifin gözәl әşarlarından birisi dә Tiflisin tәrifindә yazdığı müxәmmәsdir ki, onda Tiflis gözәllәrin tәrif edib, hamamlarda tәbiәtdәn cari olan suları vә Kür çayının suyunu vәsf qılıbdır, valinin mәdhi ilә xәtmi-kәlam edir. Haman müxәmmәsdә Vaqif Tiflisi dünya şәhәrlәrinin cәnnәti hesab elәyir ki, ona huri vә pәrinin cәmiyyәti yığılıbdır vә hәr bir qism nemәt ilә haqq-taala o mәkanı mәmlüvv qılıbdır. Belә ki, şair baği-rizvanda dәxi Tiflisin gözәllәri kimi mәhvәşlәri tәsәvvürә gәtirә bilmir:
 
Baği-rizvanda әgәr huriyü qılman çoxdur,
Bu gözәllәr kimi mәqbulü müzәyyәn yoxdur.
Nәslbәrnәsl gözәllik bulara buyruqdur,
Mәn görәnlәr ki, mәlәkdәn, pәridәn artıqdur,
Hәlә derlәr ki, bulardan dәxi әlaları var.
 
Hamamların barәsindә yazmışdır:
 
Yeddi hәmmam, nә hәmmam ki, sәrmәnzili-hur,
Hәşt cәnnәt kimi hәr guşәsi bir mәtlәi-nur,
Bir әcәb abi-rәvan gәrm qılıb onda zühur,
Şükr tәqdirinә, ey qadirü qәyyumü qәfur,
Lütfünün bәndәlәrә nemәti-üzmaları var.
 
Mәnbәi-cudü kәrәmdәn açılıb dürri-xoşab,
Basәfa hovza dәmadәm tökülür misli-gülab,
Görsә bir kәrrә onu mәn kimi bir xanәxәrab,
Getmәz ondan dәxi bir canibә manәndi-hübab,
Getsә dә badә başı, mәnzilü mәvaları var.
 
Gürcüstan valisinin haqqında bu sayaq xeyir-dualar elәyir:
 
Vaqifa, sәndә ki, yoxdur bilirәm zöhdü riya,
Şәrti-ixlas gәrәk eylәyәsәn şimdi әda,
Eylә bu valiyә, oğlanlarına xeyr-dua,
Saxlasın onları öz hifzi-pәnahında xuda,
Hasil etsin nә qәdәr dildә tәmәnnaları var. 
 
Özgә bir müxәmmәsindә Vaqif valinin oğlu Eulon xanı belә tәrif elәyir:
 
Valinin çeşmi-çırağı, vәh nә türfә can imiş,
Külli Gürcüstanın üstә sayeyi-sübhan imiş,
Düşmәni pamal edәn sәrdari-valaşan imiş,
Alәmin sәrdәftәri, adı Eulon xan imiş,
Saxlasın allah pәnahında, әcәb oğlan imiş.
 
Hiç yoxdur nisbәti özgә diyarın xanına,
Bir cavandır kim, yaraşır padşahlıq şanına,
Dәymәsin afәt yeli, ya rәb, güli-xәndanına,
Sәrbәsәr alәm gәrәkdir baş әyә fәrmanına,
Taqi-әbruyi-lәtifi qibleyi-iman imiş.
 
Xoş tamaşa eylәdim, gördüm tamam әtvarını,
Çox bәyәndim özünü, hәm lәhceyi-göftarını,
Maşallah, zahir etmiş ululuq asarını,
Belә sandım ki, mәlәkdir әvvәla didarını,
Xeyli çağdan sonra bildim ki, gözәl insan imiş.
 
Sair oğlundan xanın gәr olmadıq biz ruşinas,
Manei yox, onları hәm eylәdik bundan qiyas,
Bu çiraq böylә çiraqdır, eylәmiş nur iqtibas,
Vaqifa, sәn qıl xudayә hәr zaman şükrü sipas,
Valinin ocağı böylә gün kimi taban imiş.
 
Bu әşardan mәlum olan budur ki, Vaqif İbrahim xan ilә vә yainki muğanlı Cәmil ağa ilә bir yerdә Tiflisә gedәn zamanı İrakli padşahın oğlu Eulon xan ilә görüşübdür vә bәlkә onun xәlәt vә әnamına nail olubdur. İştә bu münasibәtlә onu tәrif vә tövsif elәmişdir. Hәmçinin Vaqif Tiflisdә olan vaxtda vә ol beytüs-sәfanı seyrü tamaşa edәn әsnada onun gözü kәlisadan çıxan tәrsa qızlarına sataşıb vә onlardan birisi şairi valeh vә heyran edibdir:
 
Vaqifәm, ta ki, gözüm onun sataşdı qaşına,
İstәdi mehrabü mәnbәrdәn xәyalım daşına,
Şimdi bildim ki, nә gәlmiş Şeyx Sәnan başına,
Ya budur kim, Tiflisi qәrq eylәrәm göz yaşına,
Ol sәnәm vәsli mәnimçün ya kәlisadәn çıxar.
 
Xan qızının Şuşa qalasından çıxıb, Gәncәyә getmәyini dәxi Vaqif suznak sözlәr ilә nәzmә çәkib vә gözlәrinә xitabәn deyir ki:
 
Qan ağla, gözüm kim, sabah ol qaşı kamanın
Peykanı çıxıb zәxmi-cigәrdәn gedәcәkdir.
 
Bu xüsusda yazdığı müxәmmәsi şair bu bәnd ilә tamam edir:
 
Yarın sәnә iqrarı gәr iqrar isә, Vaqif,
Hәr dәrdi-dilindәn ki, xәbәrdar isә, Vaqif,
Sәbr eylә, әgәr yar sitәmkar isә, Vaqif,
Çәk başına, bir fikrin әgәr var isә, Vaqif--
Kol sәrvqәdin sayәsi sәrdәn gedәcәkdir.
  
Mirzә Cәmalın tarixindә İbrahim xan ilә Cavad xanın mabeynindә qәrabәt olduğu yazılmışdır. Vaqifin bu müxәmmәsinin bir bәndindәn belә anlaşılır ki, xan qızını Gәncәyә gәlin aparırlarmış:
 
Saqi, nә durubsan, sölә, dövran yola düşsün,
Hamı dağılıb, mütrübi-xoşxan yola düşsün,
Çalsın dәfü ney, nalәvü әfğan yola düşsün,
Bu gecә gәrәkdir irәli can yola düşsün,
Fәrda ki, sürahiqәdü gәrdәn gedәcәkdir.
 
Vaqifin mәşhur müxәmmәslәrindәn birisi dә övsafi-dilbәr barәsindә yazdığıdır. Rәşid Әfәndiyev "Şaki" tәxәllüs yazdığı nәzirә dә Mәhәmmәd әleyhissәlamın mәdhi barәsindәdir.
 
Vaqif:
 
Gülşәn sәnә yoxdur bu nәzakәtdә qәrinә,
Kuyin çәmәni tәnә vurar xüldi-bәrinә,
Sünbül onu görgәc özünü saldı qәminә,
Bәh, bәh, nә әcәb, şükr xudanın kәrәminә,
Olmaz belә qamәt, belә gәrdәn, belә sinә.

  
Şaki:
 
Quranı xuda nazil edib bәndәlәrinә,
Tәklif edib onunla qamu alәmi dinә,
Vәhyi gәlib ol müxbiri-siddiqül-әminә,
Atasıdır Abdulla, anasıdır Әminә,
Olsun sәlavat ruhi-rәsulüs-sәqilinә.
İsmi ki, Mәhәmmәd, yox mәdhinә hacәt, qurban ola ümmәt
Bir sahibi-elmә, bir xazini-fәnnә, bir baniyi-dinә,
Qurban belә elmә, belә fәnnә, belә dinә,
Bәh, bәh, nә deyim, şükr xudanın kәrәminә.
 

(III hissə)