Hüseyn Cavid - İblis/Dördüncü pərdə (IV hissə)

 
A r i f 
 
(soyuq bir tevr ilə əlini çəkər, müstəhzi təbəssümlə) 
 
O bənim kəndi vəzifəm... 
 
V a s i f 
 
Nə derim! 
Yapdığın bəncə böyük bir xidmət.  
 
A r i f 
 
Bu təşəkkürlərə hiç yoq hacət, 
O bənim Kə’bəyi-vicdanımdır. 
O bənim sevgili cananımdır; 
Bəndən ancaq qoy o olsun məmnun. 
 
İ b l i s 
 
(məmnun qəhqəhə ilə, ətrafa) 
 
Leyli birkən ikiləşmiş Məcnun. 
R ə’ n a 
 
(Vasifə xüsusi) 
 
Çünki sərsəmdir o, aldırma, bıraq! 
 
V a s i f 
 
(Arifə) 
 
İstəməz bunca çocuqluq, bana baq, 
Ya sənin olmalı Rə’na, ya bənim. 
 
A r i f 
 
(ətrafa) 
 
Şübhə yoq, ah, o gözəl dürri-yetim 
Bəndən ayrılsa həyatım bitəcək. 
 
(Vasifə) 
 
Onsuz ən tatlı təsəlli ölmək... 
 
(Revolverini çıqarır)  
 
E l x a n 
 
Hiç təlaş etmə, əzizim, bir dur! 
Baqalım sevgili Rə’na nə diyor. 
 
R ə’ n a 
 
(Arifə) 
 
Sən bənim əski pərəstişkarım, 
 
(Vasifi göstərir) 
 
Bu isə ən yeni bir dildarım; 
Haqqı əfsus, edəməm bən inkar, 
Çünki Tanrımla bənim əhdim var, 
Bulsa hər kim babamın qatilini, 
Bil ki, məmnun edər ancaq o bəni. 
 
İ b l i s 
 
(Vasifə işarətlə) 
 
Əvət, əlbəttə onundur Rə’na. 
 
A r i f 
 
(İblisə qızğın) 
 
Yetişir vəsvəsə, və’z etmə ona. 
 
(Rə’nayə) 
 
Nə demək!.. Sən bu çürük lafı bıraq! 
Yoq, bu mümkün deyil əsla, bana baq! 
Bir düşün, əldə dururkən şu silah, 
Böylə təhqirə dayanmam... 
 
İ b l i s 
 
Hah, hah!.. 
Söz qəvinindir, əvət. 
 
R ə’ n a 
 
Arif! 
 
A r i f 
 
Sus! 
 
(ətrafa, təhəssür ilə) 
 
Ah, bir Vasifi görsəm... əfsus!.. 
 
(həyəcanlı və müztərib) 
 
Qardaşım, sevgili Vasif, bana gəl! 
Səni görsəm, bəni qorqutmaz əcəl. 
 
V a s i f 
 
(e’tinasız bir tevr ilə revolverini çıqarır) 
 
Pək gözəl, qismətimiz hər nə isə, 
Yetişir Tanrıdan ancaq o bizə. 
 
İ b l i s 
 
(kinayəli qəhqəhə ilə göyə doğru) 
 
Qismət ondadır, əvət!.. 
 
V a s i f 
 
(ətrafa) 
 
Ah, fəqət, 
Qardaşım Arifə qaldım həsrət.  
 
(yaralı bir ahənglə) 
 
Nerdəsin? Gəl bana, Arif!.. Əl’an 
Kim bilir, bəlkə əcəl verməz aman. 
 
İ b l i s 
 
(acı qəhqəhə ilə ətrafa) 
 
Nə tuhaf! Bir ananın evladı, 
Bilmədən bir-birinin cəlladı. 
 
A r i f 
 
(silahını qaldırır, qızğın) 
 
Haydı!.. 
 
R ə’ n a 
 
(ortalığa girər, təlaş ilə) 
 
Eyvah! 
 
V a s i f 
 
Çəkil! 
 
A r i f 
 
Durma, çəkil! 
 
İ b l i s 
 
Hazır ol: Bir, iki, üç... 
 
(Silahlar açılır)  
 
V a s i f 
 
(düşər) 
 
Ah!.. 
 
İ b l i s 
 
(Arifə) 
 
... Səfil! 
 
R ə’ n a 
 
Vasif! Eyvah!.. 
 
(Cənazə üzərinə qapanıb ağlar) 
 
A r i f 
 
(şaşqın) 
 
Nasıl? Vasifmi?! 
 
İ b l i s 
 
(acı qəhqəhə ilə) 
 
Öylə ya, Vasif!.. O Vasif ki, səni 
Eşqi yıllarca əsir etmişdi, 
Sana qurban oluyor, baq, şimdi. 
 
A r i f 
 
(Şaşırır, Vasifə yaqlaşır, dəlicəsinə tədqiq edər, son dərəcə həyəcanlı) 
 
Qardaşım ah, o əvət!.. 
  
 
(qucaqlar) 
 
Vasif! Oyan, 
Ah, visalın nə yaman oldu, aman! 
Şu vidain daha müdhiş... Vasif! 
Dur, bərabər gedəlim... 
 
(Əlindəki silah ilə intihar etmək istər). 
 
R ə’ n a 
 
(mane olur) 
 
Of, Arif! 
 
Biixtiyar silah Arifin əlindən düşər, Vasifə baqıb qorqar, geri çəkilir. İblisi sərsəmcə 
baqışlarla süzüb durur. 
 
İ b l i s 
 
(məğrur qəhqəhələrlə) 
 
Bir zamanlar cəbərut aləminə 
Həp uçar, həp öyünürdün də, bu nə? 
Vurulub bir qıza pabus oldun, 
Xırsız oldun, meyə mə’nus oldun. 
Haqqı, vicdanı bıraqdın, getdin. 
 
(İxtiyar getdiyi tərəfə işarətlə) 
 
O səfilin qızını məhv etdin. 
Dökülən qanlara həp düşman ikən, 
Oldun öz qardaşının qatili sən. 
 
A r i f 
 
(çılğın) 
 
Ah, bu sözlər bəni həp qəhr ediyor!  
 
Bu sırada həzin və rəqsavər bir musiqi səsi eşidilir və günəş batmağa başlar. 
 
İ b l i s 
 
Dinlə! Bir baq, şu həzin səs nə diyor! 
 
Ağaclar arasında bir taqım iskeletlər çıqar, kəfənpuş olduqları halda süzülərək, qıvrılaraq rəqs edərlər. Arif pək az sürən rəqsi seyr ilə, qorqunc baqışlar, məcnunanə və şaşqın qəhqəhələrlə ölülər arasında dolaşıb durur. Kənardan kəndinə doğru gəlib, geri çəkilən Xavərin xəyalını görüncə acı bir fəryad ilə. 
 
A r i f 
 
Eyvah, ölülər rəqs ediyor, iştə, fəlakət! 
Vasif belə, Xavər belə rəqs etmədə... heyrət! 
Hətta, şu üfüqlərdə sönən qanlı günəş də 
Həp rəqs edərək qeyb oluyor, seyr edin, iştə!.. 
 
Musiqi susar, rəqs bitər, ölülər səhnəyi tərk edər. 
 
İ b l i s 
 
(şiddətli və istehzalı qəhqəhələrlə) 
 
Həp rəqs ediyor qanlı günəş, qanlı üfüqlər, 
Həp rəqs ediyor halə qəmər, pənbə şəfəqlər. 
Rəqs etmədə həp şe’rü dəha, hüsnü lətafət, 
Rəqs etmədə yıldızlı fəza, ruhi-təbiət. 
Hər fəlsəfə, hər dinü təriqət, bütün adət 
Rəqs etmədə həp olsa xəyal, olsa həqiqət. 
Həp rəqs ediyor hüznü sürur, eşqü fəlakət, 
Həp rəqs ediyor xeyrilə şər, elmü cəhalət... 
Rəqs etmədə hətta o görünməz ulu mə’bud, 
Rəqs etmədə hətta o vücudi-ədəmalud. 
 
İblis sözlərinə dəvam etdiyi sırada Arif əsəbi, xırçın hərəkətlərlə, donuq və 
məcnunanə baqışlarla nəzəri-diqqəti cəlb edər.  
 
R ə’ n a 
 
Artıq yetişir... Söyləmə, İblis! 
 
Ü m u m 
 
(coşqun, İblisə) 
 
Sənsin bu cinayətlərə bais. 
 
B i r i n c i h a y d u t 
 
Səndəndir, əvət, cümlə xəyanət. 
 
Ü m u m 
 
Lə’nət sana... Lə’nət, sana lə’nət! 
 
İ k i n c i h a y d u t 
 
Ah, şimdi cəza bulmalı İblis! 
 
Ü m u m 
 
Qəhr olmalı, məhv olmalı İblis! 
Hər tərəfdən hücum etmək istərlər. 
 
İ b l i s 
 
(gah istehzalı və məğrur, gah çılğın və qorqunc qəhqəhələrlə) 
 
İblis!.. O böyük ad nə qədər calibi-heyrət! 
Hər ölkədə, hər dildə anılmaqda o şöhrət, 
Hər qülbədə, kaşanədə, viranədə İblis! 
Həp Kə’bədə, bütxanədə, meyxanədə İblis! 
Hər kəs bəni dinlər, fəqət eylər yenə nifrət, 
Hər kəs bana aciz qul ikən, bəslər ədavət, 
Lakin bəni təhqir edən, ey əbləhü miskin! 
Olduqca müsəllət sana, bil, nəfsi-ləimin, 
Pəncəmdə dəmadəm əzilib qıvrılacaqsın, 
Daim ayaq altında sönüb məhv olacaqsın. 
Bənsiz də, əmin ol sizə rəhbərlik edən var: 
Qan püskürən, atəş savuran kinli krallar, 
Şahlar, ulu xaqanlar, o çılğın dərəbəglər, 
Altın və qadın düşkünü divanə bəbəklər. 
Bin hiylə quran tilki siyasilər, o hər an 
Məzhəb çıqaran, yol ayıran xadimi-ədyan; 
Onlarda bütün fitnəvü şər, zülmü xəyanət, 
Onlar duruyorkən bəni təhqirə nə hacət?! 
Onlar, əvət onlar sizi çignətməyə kafi, 
Kafi, sizi qəhr etməyə, məhv etməyə kafi... 
Bən tərk edərim sizləri əl’an, nəmə lazim! 
Hiçdən gələrək, hiçliyə olmaqdayım azim. 
İblis nədir? 
– Cümlə xəyanətlərə bais... 
Ya hər kəsə xain olan insan nədir? 
– İblis!.. 
 
Şiddətli və sürəkli qəhqəhələr içində yerin dibinə çəkilir, Arif əlilə saçlarını yaqalar və məcnunanə bir tevr ilə baqıb durur. Ətrafdakılarda da eyni şaşqınlıq dəvam edər. 
 
  

Pərdə

SON