Hüseyn Cavid - Peyğəmbər/Dəvət (II hissə)

N ə i m 
 
(heyrətlə) 
 
Şəmsa-gözəl müğənniyə, 
İştə musiqi pərisi; 
Bəkliyəlim bir saniyə, 
Ah, nə xoşdur onun səsi. 
 
T o p a l 
 
Baş kahin diyor, mə’budlar 
O səsdən pək zevq alıyor. 
Həm nə gözəl əş’arı var, 
Lakin oqurmu? Pək məğrur. 

 
N ə i m 
 
(evə işarətlə) 
 
Baş rəisin qaynı burda 
Böyük bir dügün yapıyor. 
Zənn etməm ki, gözəl Şəmsa 
Bu məclisdə baqıb durur. 
 
Ş ə m s a n ı n s ə s i 
 
Bən istərim şəfəqlər çiçəklərdən, 
Ay günəşdən, insanlar mələklərdən. 
Nə gözəllik varsa, çalsın da birdən, 
Həpsi bir baqışda şikarım olsun! 
 
T o p a l 
 
Ah, bu təsadüf nə ə’la! 
 
(Çalğıyı dinlər) 
 
Aman, nə incə bir pərdə! 
 
N ə i m 
 
İştə gördünmü, bən əsla 
Yanılmam böylə şeylərdə. 
 
Ş ə m s a n ı n s ə s i 
 
Bən istərim hər nə var uzaq, yaqın; 
Böyük dahilərin, qəhrəmanların, 
Bütün ruhu bir çöhrədə parlasın, 
O da bənim pərəstişkarım olsun! 
 
N ə i m 
 
Qulaq verdinmi sözlərə, 
Şəfəqlərdən tac istiyor.  
Tuhaf qız! Sığmıyor yerə, 
Göylərdən də bac istiyor. 
Musiqi dəyişir, rəqs ahəngi başlar. 
 
T o p a l 
 
Bən acım, getmək istərim. 
 
N ə i m 
 
Çıldırdınmı? Dur, hələ dur, 
İş dəyişdi zənn edərim. 
Baq, misafirlər çıqıyor. 
 
T o p a l 
 
(diqqətlə baqar) 
 
Zəngin ixtiyarı, gənci; 
Görünür, pək kibar məclis... 
 
N ə i m 
 
Öylə ya, iştə birinci, 
İkinci, üçüncü rəis! 
 
Birinci, ikinci, üçüncü rəis və digər kibar qiyafətli misafirlər, yarım sərxoş bir halda, çıqmağa başlar. Çalğı taqımı da onları izlər. Ətrafdan səsə bir çoq qadın, erkək, çoluqçocuq toplaşır. Iki-üç qadın rəqs edər, hər kəs əl çalar. Rəqs bitdiyi sırada Peyğəmbər dalğın adımlarla bir tərəfdən çıqar. 
 
B i r i n c i r ə i s 
 
(orta yaşlı, top saqallı, Peyğəmbəri görür-görməz istehzalı qəhqəhələrlə) 
 
Şuna baq, halətü rəftarına baq, 
Göydən enmiş, sözü kəskin, parlaq! 
Əski adətlərə kin bəslər imiş! 
Tanrıdan gəlmiş o, peyğəmbər imiş! 
 
Çalğı susar.  
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
(əzəmətli, kəskin bir ahənglə) 
 
Əvət, ondan bütün əsrari-nihan, 
Bana vermişdir o idrakü bəyan. 
Tanrının hikmətidir cümlə cihan, 
Varmı təkzib edəcək bir insan!? 
 
İ k i n c i r ə i s 
 
(gənc, silahlı, gözəl) 
 
Pək gözəl natiq imişsin, yahu! 
Bir masal söylə, beş-on ayət oqu! 
 
Ü ç ü n c ü r ə i s 
 
(ixtiyarca və kosa) 
 
Gəl bir az söylə çoban Musadan, 
Babasız, göydə uçan Isadan! 
 
(istehzalı qəhqəhə) 
 
Sən də uçdunmu?! Aman, lütf eylə, 
Hopla bir seyr edəlim. 
 
(Kəndi hoplar) 
 
Baq, böylə! 
 
(Düşəcək olur, təkrar sərxoşca qəhqəhələrlə doğrulur). 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
Bana az tə’n edin, ey əhli-fəsad! 
Ən böyük düşmanınız cəhlü inad. 
Yetişir zevqü səfa, çəngü rübab, 
Yetişir içdiyiniz qanlı şərab, 
Bu qadar uydunuz İblisə, yetər, 
 
Ayılın, qəflət ölümdən də betər... 
Ayılın, bir baqın aləmdə nə var? 
Sizi həp məhv edəcək şürbü qumar. 
Sonu hiçdir, uçurumdur bu yolun, 
Haq şərabilə bir az sərxoş olun! 
Fikriniz parlayaraq incəlsin, 
Ruhunuz rəqs edərək yüksəlsin. 
Tanrı eşqilə coşan tatlı şərab 
Böylə etməz sizi bədməstü xərab. 
Şimdi aslan kibi hər kəs qızğın, 
Sonra vəhşi canavardan azğın, 
Daha az sonra domuzdan miskin; 
Budur əhvalınız axırda sizin! 
 
İ k i n c i r ə i s 
 
(sinirli və həyəcanlı) 
 
Ah, o bilməm ki, nə sanmış da bizi, 
İştə təhqir ediyor cümləmizi. 
Ona hər gün beş-üç abdal qanıyor, 
Hər nə söylərsə həqiqət sanıyor. 
 
(Qılıcını çəkərək) 
 
Yetişir, xaini məhv etməliyiz, 
Sayğısız, həm də müzəvvir, dinsiz. 
 
Ü ç ü n c ü r ə i s 
 
(mane olur, yarımistehza) 
 
Dur, təlaş etmə, xayır, bəncə o bir 
Dəlidir, bəlkə də sərsəm şair. 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
(acı təbəssümlə) 
 
Şairim, bəslədiyim sidqü səfa, 
Çırpınıb izlədiyim nuri-dəha.  
 
Daima ruhumu oqşar cəbərut, 
Şe’rü ilhamımı dinlər mələkut. 
Bən fəqət hüsni-xuda şairiyim, 
Yerə enməm də, səma şairiyim. 
 
B i r i n c i r ə i s 
 
(istehzalı qəhqəhədən sonra) 
 
Ərəbistanda nə çoqdur şair, 
Sana uçmaqda deyil kimsə nəzir. 
Qorqarım şəhpərin axırda yanar, 
Azacıq sonra düşüncən də donar. 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
Bənzəməz şairə peyğəmbərlər, 
Onların hər sözü hikmət söylər. 
Bana ilham edər ancaq Tanrım, 
Onun eşqilə uçar duyğularım. 
O olurkən bana munis, rəhbər, 
Niyə yansın da qırılsın şəhpər? 
 
Ü ç ü n c ü r ə i s 
 
(arqadaşlarına) 
 
Yetişir, bən sizə qaç kərrə dedim, 
Xəstədir beyni, tədavi lazim. 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
Bana gülməkdəsiniz gərçi bu gün, 
Var yarın sizlər için qorqulu gün. 
O zaman iştə ölənlər dirilir 
Kim nə yapmışsa cəza çəkdirilir. 
 
B i r i n c i r ə i s 
 
Yaşamaq, ölmək?! O hər günkü oyun, 
Bir də ən sonda dirilmək nə cünun,
 
Nə də axmaqca yalan, tatlı masal! 
Buna iman edər ancaq abdal. 
 
Ü ç ü n c ü r ə i s 
 
Səndən arif daha çoqlar var ikən, 
Səni seçmiş əcəba Tanrı nədən? 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
Çünki bən aşiqi-divanəsiyim, 
Bən o hüsnün dəli pərvanəsiyim. 
Gərçi tənqid edənim çoq, pək çoq, 
Bəni haqqilə duyan yoq, hiç yoq. 
 
İ k i n c i r ə i s 
 
Doğrudur bəlkə sözün, lakin biz 
Sənin allahını görmək diləriz. 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
Ən küçük zərrə, ən böyük aləm 
Tanrı eşqilə rəqs edib duruyor. 
İncə bir rəmzdir o, pək mübhəm, 
Hər böyük qəlb o rəmz için vuruyor. 
Yüksələn haqqa yaqlaşır ancaq. 
Onu duymaz sürüklənən həşərat. 
Bir günəşdir o, möhtəşəm, parlaq, 
Nuri hiç dərk edərmi kor, heyhat! 
Nerdə parlarsa haq, şərəf, vicdan, 
Eyilik, doğruluq, gözəllik, inan, 
Orda var sevgi, orda var iman: 
Orda var şübhəsiz böyük Yaradan! 
 
N ə i m 
 
(açıq bulunan böyük qapıdan baqar, Topala) 
 
İştə seyr et, baş rəisin 
Nüfuzlu məğrur hərəmi!  
 
Hiç əskik olmaz xalq için 
Onun ehsanı, kərəmi. 
 
T o p a l 
 
Gerçəkdən pək böyük qadın! 
Əli açıq bir rəisə... 
Dün böyük bir büt, saf altın 
Hədiyyə etmiş Kə’bəyə. 
 
Bu sırada içəridən dört nəfər çıplaq köləyə yüklənmiş bir təxti-rəvan çıqar. Üzərində Rəisə – Baş rəisin hərəmi oturmuş. Təxti-rəvanın sağ və solunda iki gözəl cariyə yürür. Arqada bir zənci əlindəki qırbacla çabuq yürümələri için ara-sıra kölələrin sırtına şatlatıb durur. Rəisə göründükdə hər kəs tə’zim edər. Peyğəmbər isə kəskin baqışlarla onu süzməyə başlar. 
 
R ə i s ə 
 
(məğrur və istehzalı təbəssümlə camaata) 
 
Nə var yenə, şu əfsunçu 
Yeni bir şeymi söylüyor? 
 
İ k i n c i r ə i s 
 
Əvət, şu qurnaz oyunçu 
Getdikcə tüğyan eyliyor. 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
(təxti-rəvana baqaraq) 
 
Bilməm atıb heyvanları, 
Omuzlarda gəzmək niçin? 
Şu zavallı insanları 
Yük altında əzmək niçin? 
Halbuki zənginlə yoqsul 
Bir topraqdan yaratılmış, 
Bir sultanla, bir qara qul 
Eyni çamurdan yapılmış. 
 
R ə i s ə 
 
(kəndi-kəndinə) 
 
Ah, o gözlər bir oq kibi 
Ta qəlbimə saplanıyor. 
O bir fəzilət sahibi... 
Xor baqanlar aldanıyor. 
 
(Peyğəmbərə) 
 
Ey, bana baq, söylənmə çoq, 
Satın aldım bunları bən. 
 
(Kölələri göstərir) 
 
Altın versəm, hiç şübhə yoq, 
Sən də əsirimsin həmən. 
Nasıl ki, altunla öncə 
Satın aldı qarın səni. 
Yaşı keçmiş dul Xədicə 
Söndürdü kəndi nəfsini. 
Hiç öyünmə, əvət, altun 
Sən deyil, susdurur hətta 
Sənin hiçdən uydurduğun 
O görünməz Tanrıyı da! 
 
P e y ğ ə m b ə r 
 
(həyəcanlı) 
 
Xayır, xayır... Saqın, əsla 
Aldanma! Parlaq vicdanlar, 
Böyük duyğular pək başqa... 
Altına satılmaz onlar. 
Haqdan keçib, altın deyə, 
Vicdanını satan səfil, 
Yəhudi köpəyindən də 
Alçaqdır, alçaq... eyi bil! 
İnsanları bir-birindən 
Ayıramaz altın, gümüş. 
 İştə bizi ayırd edən 
Yalnız bilgidir, düşünüş... 
 
Bu sırada birisi arqa tərəfdən Peyğəmbərin başına xurma yapraqlarilə örülmüş dikənli bir tac qoyar. Ətrafdakılar istehzalı qəhqəhələrlə gülməyə başlar. 
 

(III hissə)