Kəndlərdə müəllim qıtlığı

Ucqar kənd və qəsəbələrə gedən müəllimlərə mükafat, yaxud həvəsləndirici imtiyazların verilməsi işləmək üçün kəndi seçənlərin sayını artırıb, amma hələ də əksər bölgədə müəllim çatışmazlığı var. İki gün əvvəl başlayan yeni dərs ili bu ciddi təhsil problemini də aktuallaşdırıb. Virtualaz.org saytı xəbər verir ki, Təhsil Nazirliyi builki tədris mövsümündə ümumilikdə 6 mindən artıq vakant yer müsabiqəyə çıxarıb, müəllimə ehtiyacı olan məktəblərin 5500-dən çoxu bölgələrdədir.

Namizədlərin qeydiyyatı bu gün-sentyabrın 18-də başa çatır. Vakant yerlərin siyahısından bəlli olur ki, ucqar kəndlərdə xüsusilə xarici dil, biologiya, kimya, riyaziyyat, fizika, coğrafiya müəllimlərinə ehtiyac var. Məsələn, Ağsunun  Sanqalan, Qaradağ, Abasxanlı, Daşdəmirbəyli, Hacıuşağı, Musabəyli, Qiyaslı, Ağabəyli, Bico, Padar-Qişlaq kənd məktəblərində, yaxud Lerikin Rvarud, Günəşli, Orand, Mastaıl, Xanagah, Soru, Cəngəmiran, Vistən, Anburdərə, Bobla, Kaqoy və digər 10-dan çox kəndində biologiya müəllimi yoxdur. Ağdamın  I Alıbəyli, Qasımbəylı, Baharlı qəsəbələrində coğrafiyya müəllimi, Zaqatala, Zərdab, Yardımlı, Oğuz, Qax, İsmayıllı, Lənkəran, Qazaxın kənd məktəblərində isə riyaziyyat müəllimi çatışmır.

Bəllidir ki, müəllimlərin sayı təlabatdan 2 dəfə çoxdur,  üstəlik çoxluq iş tapa bilməməsindən şikayətçidir. Bəs müəllimlər ucqar kənd və qəsəbələrə niyə getmək istəmirlər?  

Kənd müəllimi: “Kəndlərdə dərs saatı azdır”

Astaranın Qapıçıməhəllə kənd məktəbinin tarix müəllimi, “Gənc müəllim” layihəsinin  rəhbəri Həbib Əlizadə deyir ki, müəllimlərin nüfuzunun artması, eləcə də sosial layihələr səbəbindən son illər kəndlərdə işləməyə gedənlərin sayı artıb. Amma hələ də kəndlərə Azərbaycan dili, ədəbiyyat, yaxud tarixdən fərqli olaraq riyaziyyat, kimya, fizika və digər texniki fənləri üzrə müəllim çatışmır. Bunun isə bir neçə səbəbləri var.

“Kənd məktəblərində  dərs saatı 8 saatdır, üstəlik, ucqar kəndlərdə işləməyə gedənlər əsasən gənclərdir, onların isə iş stajı azdır. Müəllimin maaşı isə saat və staja uyğun hesablanır”,-Əlizadə əlavə edir.

Həmsöhbətimizin bildirdiyinə  görə, diaqnostik qiymətləndirmədən keçmiş müəllim 10 saatlıq dərsə görə uzağı 196 maaş alır. Bundan əlavə, Nazirlər Kabinetinin qərarına əsasən, rayon mərkəzindən 20 kilometrə qədər məsafədə yerləşən kənddə işləyənlərə əlavə həvəsləndirici mükafat olaraq 60 manat, 20 kilometrdən uzaqda yerləşən məktəblərdə işləyənlərə vergi və digər ödəmələr çıxdıqdan sonra 141 manat  ödənilir. Beləliklə, 10 saatlıq dərsə görə kəndə gedən müəllim 260-340 manata yaxın maaş alır. Bu isə çox vaxt müəllimə sərf etmir.

“Amma dərs saatı artırıldıqda maaş da yüksələr. Məsələn, 3 ilə qədər iş təcrübəsi olan gənc müəllim 18 saatdan yuxarı dərs saatı və həvəsləndirici mükafatla birgə 470 manatatdan çox maaş ala bilər.Yəni dərs saatının azlığı müəllimlərin kəndə getməsinə təsir edir”, -tarix müəllimi qeyd edir.   

Əlizadənin fikrincə, fərdi maaş sistemi tərtib olunmalıdır, müəllimin bilik və bacarığına, həm də şagirdinin nəticələrinə görə maaş müəyyənləşdirilməlidir. Hazırda ölkədə 151 min müəllim var, hər il müəllim olmaq istəyənlərin sayı əvvəlki ilə nisbətən 2 dəfə artır. Ona görə də müəllimlər  kateqoriyalara bölünməli, öz üzərində çalışan müəllimlər qiymətləndirilməlidir. Yoxsa dərs saatlarını artırmaq kimi təkliflərlə müəllimləri kənd məktəblərinə cəlb etmək mümkün olmayacaq. Nəzərə almaq lazımdır ki, bəzi kəndlərdə siniflərin, yaxud uşaqların sayı azdır, istənilsə belə dərs saatını artırmaq mümkün olmayacaq.

“Namizədlərə deyin, gəlsinlər”

Ağstafa rayon təhsil şöbəsindən deyirlər ki, ötən illərə nisbətən builki tədris mövsümünə müraciətlər çoxdur, məsələn, sentyabrın 17-də 3 namizəd göndərilib. Amma hələlik boş yerlərin tam dolub-dolmayacağı bəlli deyil, çünki namizədlərin qeydiyyatı sentyabrın 18-də başa çatacaq.Bundan sonra müəllimə ehtiyac olan məktəblərin siyahısı yenidən müəyyənləşdiriləcək.  

Astara təhsil şöbəsi isə namizədlərə müraciət edərək kəndlərdə müəllim işləməyə dəvət edirlər. “Namizədiniz varsa, buyurub gəlsinlər”, - təhsil şöbəsindən söyləyiblər və əlavə ediblər ki, işləməyə gələn müəllimlərə maksimum qayğı göstərilir.

Quba təhsil şöbəsindən isə bildiriblər ki, həftə sonunadək hansı fənn üzrə kadr çatışmadığı bəlli olacaq, bu barədə nazirliyə məlumat veriləcək.

Ekspert: “Bir müəllim 2-3 fənn tədris edir”

Təhsil eksperti Kamran Əsədov isə hesab edir ki, orta məktəblərə müəllimlərin işə qəbulu mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilsə də, hələ də  ucqar kənd məktəblərində müəllim çatışmazlığı problemi qalır. Araşdırmalara görə, bəzi məktəblərdə ixtisaslı müəllim öz fənni ilə yanaşı, daha bir neçə digər fənni də tədris edir. Nəticədə isə təhsilin keyfiyyəti aşağı düşür, şagirdlər və valideynlərin narazılığı  yaranır: “İstər Bakıda, istərsə də bölgələrdə rus bölməsi üzrə ciddi şəkildə kadr çatışmazlığı mövcuddur. Hətta Lerik, Yardımlı, Quba, Qusar, Xaçmaz və Şamaxının kənd məktəblərində xarici dil fənni üzrə müəllim çatışmazlığı illərdir davam edir”.

Əsədovun sözlərinə görə, həvəsləndirici tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində son illər  kənd məktəblərini seçən gənc mütəxəssislərin sayı ilə yanaşı müəllim çatışmazlığının minimuma endirilməsinə ümidlər də artıb.

Təhsil Nazirliyindən isə bildiriblər ki, kəndlərdə işləmək istəyən müəllimlərin sayı ildən-ilə artır. Müəllimlərin işə qəbulu üzrə builki müsabiqənin və müddətli müqavilə ilə müəllimlərin işə qəbulunun iki turunun nəticələrinə əsasən kəndlərdə yerləşən ümumi təhsil müəssisələrinə 3500-dən artıq müəllim işə qəbul olunub. Bu ilin sentyabrından Təhsil İşçilərinin Peşəkar İnkişafı İnstitutunun nəzdində İnsan Resursları Mərkəzi tərəfindən müddətli müqavilə ilə müəllimlərin işə qəbulu mərkəzləşdirilmiş  qaydada proqram təminatı tətbiq olunmaqla həyata keçirilir.

“Bu proses il ərzində yeni vakant yerlər yarandıqca il boyu müəllimlərin işə qəbulu aparılacaq. İndiyədək müddətli müqavilə ilə işə qəbul üzrə iki tur həyata keçirilib. Üçüncu tur üzrə elektron sənəd qəbulu 22-23 sentyabr tarixlərində keçiriləcək”-nazirliyin problemlə bağlı şərhində bildirilir.