Liviyaya qoşun göndərmək

Noyabrın 27-də Ankara ilə Tripoli arasında imzalanan sazişin əsas qayəsi ortaya çıxdı: prezidentə bağlı Kommunikasiya başqanı professor Fahrettin Altun, Liviyadakı Milli Konsesus Hökumətinin  Türkiyədən hərbi dəstək istədiyini açıqlamaqla kifayətlənməyərək,”Həm Liviyada həm də Aralıq dənizində sülhə və əmin-amanlığa nail olmaqda qərarlıyıq”- deyə vurğuladı.

Altunun bu açıqlamasından qısa müddət sonra  isə prezident Erdoğan,”Liviya ilə imzaladıqları sazişdən irəli gələn tələbləri yerinə yetirəcəklərini”- bildirdi.İqtidardakı Adalet ve Kalkınma Partiyasının parlament fraksiyasından millət vəkillərinə göndərilən məlumatda isə “Dekabrın 30-da parlamentin fövqəladə iclasının keçirilə biləcəyi,millət vəkillərinin öz planlarını ona görə qurmaları”- tələb edildi.Məlumat, “Türkiyənin Liviya hərbi kontingent göndərməsi üçün iqtidar partiyasının parlamentə qərar layihəsi gətirəcəyi”- şəklində dəyərləndirildi.

AKP parlament fraksiyasının  planı bu şəkildə işləyərsə,onda yanvarın 2-də məclis Liviyaya hərbi kontingent göndərmək üçün hökumətə  səlahiyyət verə bilər.Əslində müxtəlif vaxtlarda Türkiyə Cümhuriyyətinin  fərqli hökumətləri Koreyada,Kipr adasındaSomalidə(BMT kontingentidə),Əfqanıstanda (NATO kontingentində),İraqda,Suriyada... hərbi əmliyyatlar  keçirmək və  ya  iştirak etmək üçün  məclisdən lazımi dəstəyi alıb.Son 25 ildə İraqda, son 3.5 ildə Suriyadakı hərbi əməliyyatların səlahiyyət müddəti avtomatik şəkildə uzadılıb.Ancaq Liviyaya hərbi kontingent göndərmək üçün məclisin verəcəyi səlahiyyət əvvəlkilərdən əsaslı şəkildə fərqlənir.Niyə?

Hər şeydən əvvəl ona görə ki,Türkiyə ilk dəfə Aralıq dənizinin  qarşı sahilinə hərbi kontingent göndərmək üçün səlahiyyət istəyir.Məclis icazə verəcək,bəs Türkiyə öz planını həyata keçirməyə nə dərəcədə müvəffəq olacaq? Liviyaya həbi kontingent göndərməyin beynəlxalq hüquq və legitimlik baxımından da Türkiyə üçün  problemi yoxdur.Çünki BMT-nin tanıdığı Tripoli hökuməti bunu rəsmi şəkildə Ankaradan tələb edir.

Məsələ - Tirpolinin tələbinə və Ankaranın qərarlılığına kimin və necə qarşı çıxacağıdır? 5 ildən bəri Xəlifə Haftara qeyri-məhdud dəstək verərək bu günlərdə  onu Tripolinin üstünə həlledici hücumlara hazırlayan Moskva bu işə nə deyəcək? Türkiyənin qoşun göndərməsi halında Haftara qoyduğu mayanın boşa getməsinə Moskvanın könlü razı olacaqmı? Fransa nə deyəcək,İtaliya nə deyəcək? Haftarın arxasındakı əsas ölkə olan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri nə deyəcək? Ankara ilə qanlı-bıçaqlı olan Misir buna nə reaksiya verəcək: Türk qoşunlarının  gəlib ən yaxın qonşu ölkəyə yerləşməsi Qahirəni heç təşvişə salmayacaqmı? NATO  necə reaksiya verəcək?

BMT-nin tanıdığı Tripoli hökuməti Türkiyəni oraya,ilk növbədə,Xəlifə Haftara qarşı savaşaraq ölkənin ərazi bütövlüyünü təmin etməsi üçün çağırır.Bu halda Haftara dəstək verən Moskva nə edəcək: onu geri çəkəcək yoxsa dəstəyi daha da gücləndirib Türk ordusu ilə qarşı-qarşıya gətirəcək? Prezident Erdoğan 2 dəfə və açıq şəkildə Rusiyanın oradakı muzdlu hərbi qüvvəsi olan “Wagner”dən bəhs etdi,Rusiya öz muzdlularını orada saxlayacaq yoxsa Liviyadan çıxaracaq? Tripoliyə hərbi kontingent göndərilməsi halında bunun maddi yükünün Katarın çiyinlərinə düşəcəyi də məlumdur.Doha bu işin maddi tərəfini haraya qədər öz öhdəsinə götürə biləcək?

Rusiyalı təhlilçilər Vladimir Putinin yanvarın  8-də Ankaraya planlaşdırılan səfəri vaxtı Liviya məsələsini də  prezident Erdoğan ilə müzakirə edib orta yolu tapacağına əmindirlər.Suriyada indiyə qədər uğurla davam edən Ankara-Moskva əməkdaşlığı İdlib probleminə görə sıxıntılı mərhələyə daxil ola bilər.O cür olduğu halda Putin və Erdoğan,ən azı İdlib qədər əhəmiyyət kəsb edən Tripoli xətti üzərində hansı şərtlərdə razılığa gələ bilərlər?

Suriya hökumətinin rəsmi dəvətiylə Rusiya  hərbi kontingenti 30 sentyabr 2015-də Suriya torpaqlarına girmişdi.Ankara o prosesə qoşulmaqda gecikdiyi kimi,24 noyabr 2015-ci ildə Türkiyə sərhədini 16 saniyəliyinə pozan Rusiya təyyarəsinin vurulması münasibətləri kirşədən də betər şəkildə gərmiş, Suriya tamamilə Rusiyanın “leqal zonası”  durumuna gəlmişdi.İndi isə  Liviyada Haftarın bölgəsi Rusiyanın illeqal zonası olub,  hərbi kontingent göndərməsi üçün Ankaraya rəsmi şəkildə müraciət edən Tripoli üsuli-idarəsi- yəni, “leqal zona”- leqal dəstək istəyir.Türkiyənin leqal şəkildə Tripoli “leqal zonası”na girməsi Rusiyanı qabaqlamaq və oradakı planlarını alt-üst etmək deyilmi?

Yanvarın 8-də Ankarada konsensus əldə edilməsə,nə olacaq?

Ahh, bu Rusiya-Türkiyə münasibətləri...