Məhəmmədəli bəy Məxfi

Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu Vəliyev – Azərbaycanlı şair, titulyar müşavir, Baharlı tayfasının nümayəndəsi.Məşədi Əsədulla bəy Vəliyevin oğlu.

Məhəmmədəli bəy Məşədi Əsədulla bəy oğlu 1832-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Atası Məşədi Əsədulla bəy Hacı Həsənəli bəy oğlu Vəliyev Şuşada tacir kimi tanınmışdır. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra mədrəsədə təhsilini davam etdirmişdi. Şuşa qəza məktəbində rus dilini öyrənmişdi. Şamaxı, Tiflis, İrəvan və Şuşa qəza idarələrində məmur işləmişdi. Mülki xidmətə tərcüməçilikdən başlamışdı. Quberniya katibi çinindən titulyar müşaviri çininə qədər ucalmışdı. O, 1892-ci ildə varissiz vəfat edib. Nədənsə Mir Möhsün Nəvvab onun 1890-cı ildə rəhmətə getdiyini yazır. Amma şairin bütün hüquqi sənədlərində 1892-ci il qeyd edilmişdir.

Məhəmmədəli bəy şair idi. Məxfi təxəllüsü ilə incə təbli şeir yazırdı. Mir Möhsün Nəvvab, Məhəmməd ağa Müctəhidzadə və başqa təzkirəçilər, tədqiqatçılar ondan bəhs etmişlər.

Son tәdqiqatda Mәxfinin "Beyti-xamuşan" deyil, "Mәclisi-üns" әdәbi mәclisinin üzvü olduğu göstәrilir. "Mәclisi-üns" XIX әsrin ikinci yarısında (1864-1897) Xurşudbanu Natәvanın evindә tәşkil olunmuş әdәbi mәclisdir. Fәal üzvlәri: Natәvan, Mirzә Rәhim Fәna, Mirzә Әliәsğәr Novrәs, Mәhәmmәdәli bәy Mәxfi vә başqaları.

Orxan Məmmədov (Baharlı) ""Əhvalati-Qarabağ" əsərinin müəllifi haqqında" adlı məqaləsində ("Elm" qəzeti, 8 avqust 2001-ci il) 1888-ci ildə qələmə alınmış "Əhvalati-Qarabağ" kitabının müəllifi olan Baharlının faktlar əsasında Məhəmmədəli bəy Məxfi olması qənaətinə gəlmişdir.

Şeirləri

Dən-dən ərəğ duşəndə ruxi-əhmər üstünə

Hәr kәsin kim, can üçün bir mehriban cananı yox

Xeyr edərmi mən mərizə hec bir qan, ey təbib

Mətləbim kuyində didar-i camalındır sənin

Muftiyi-şəhr ki yol tapmadı meyxanəmizə

Müsәlsәl türreyi-tәrrar gahi rast, gahi kәc

Oğrun yenә әğyarә baxar yar içәridәn

Olmasın bir ləhzə kəm, yarəb, başımdan şuri-eşq

Rəhm qılmaz məni-dilxəstəyə, cananıma bax

Digər

"Əkinçi", 18 noyabr 1875, №9/İrəvandan məktubdu