Mənim atam – Xuan Rulfonun hekayəsi

Mənim atam – Xuan Rulfonun hekayəsi

Xuan Rulfo  (1918–1986) görkəmli Meksika yazarıdır. 

  Kənddə doğulub, böyüyüb. On beş yaşına dolanda ölkənin paytaxtı Mexikoya gəlib, burada fotoqrafçılıq və xırda məmurluq edib. Sonralar Hindu Problemlərini Araşdırma İnstitutunun əməkdaşı olub. 

Elə həmin illərdə ədəbi fəaliyyətə başlayıb. Xuan Rulfonun iki əsas əsəri – "Alovlanan vadi” (1953) adlı hekayələr toplusu və "Pedro Paramo” (1955) romanı – onun doğma ştatı Xaliskonun kənd həyatından, hinduların acınacaqlı həyat tərzindən bəhs edir. Bu iki əsəriylə dünya miqyasında tanınan yazar Latın Amerikasında yeni və özünəməxsus nəsrin yaranmasında əhəmiyyətli rol oynayıbdır.

 

  Mənim atam 

 

  Mənim atam nəcib insan idi.

  Dünyada hər şeyin qarışıq və nəhs olduğu vaxtlarda yaşayıb o. Həmin vaxtlar hamı yaşadığı günü birtəhər yola verməyə çalışdığından sabah üçün hər hansı bir plan qura bilmirdi. Sabaha ümid haradaydı axı?! 

  Onda havalar da pis keçirmiş: elə zülmət imiş ki, nə günəşin işıq saçıb–saçmadığını, nə də küləyin haradan – quzeydən, yoxsa güneydən – əsdiyini anlamaq olurmuş. 

  Dünya yaman günə qalıbmış. Amma atam yaxşı adam olduğundan yaxşı günlərə, nurlu gələcəyə dərin ümidlər bəsləyirmiş. 

  Onu sübh çağı qətlə yetirmişdilər. Ölərkən o, nə öldüyünü anlayıb, nə də bunun səbəblərini. Onu öldürməklə bir ömür kitabını qapamışdılar. Başqaları üçün isə o, yaşamağına davam edirdi. Dünya yavaş–yavaş hüzura qovuşmuş, yenilənmişdi. Artıq havadakı yağış damlalarını sezmək mümkün idi. Yağışı seyr edən adamların içində hətta yeni bir ümid cücərməyə başlamışdı. 

 Atam zülmətdə, qatı və gözdeşən zülmət içində keçinmişdi. Onunla bütün ölülər kimi vidalaşmış və adi bir adam kimi torpağa tapşırmışdılar. Bizə isə demişdilər: 

  "Atanız ölüb. Onun keçindiyi o sübh saatlarında adətən bütün ağrı–acılar səngiyir, körpələr dünyaya gəlir və ölüm hökmü alanları edam edirlər. Həmin saatda insanlar hələ ki, yarıoyaq olurlar, anlamsız, amma dözüləcək yuxular görürlər, o yuxular hər nə qədər qaçılmaz olsalar da, vacibdirlər. 

  – Atanız öldü.

  Yuxuda görmüşdüm ki, bir maral balasını qucağımda tutmuşam. Xumarlanan bu xırda heyvan qanadsız quş kimi zərifdi, yatan birisinin sinəsində döyünən ürək qədər sıcaqdı. 

  – Onun ömür yolu artıq qırıldı. 

 

 

 

  O sübh saatları necə bədbin, necə rəngsiz, hətta tam rəngsiz idilərsə, hər şey əlçatmaz görünürdü mənə.

  Hiss edirdim ki, ağlamalıyam, ürəyimi sıxıb, ondan bircə damla mərhəmət yaşı çıxartmalıyam. Hönkürməyə çalışırdım. Yarıoyaq könlümü incitməyə, ağlatmağa can atırdım, onu dərd gürzünə qoyub, çəkiclə döyəcləmək, ağrıtmaq istəyirdim. Bircə şey keçirdi könlümdən – ağlamaq. Yetər ki, çəkdiyim dərd belə səssiz və lal olmasın.

  – Sənin körpə maralın öldü. İndi bu qucağındakı isə o heyvanın cəsədidir. 

  İzninizlə yuxumu sona qədər görüm, çünki qalan hər şey – yalandır! Çünki yuxuda olduğum müddətdə heç kəs ölə bilməzdi. 

  – Sübh saat üçdür artıq, atanın cəsədini gətirmişik. Onu bu gecə qətlə yetiriblər. 

  – Kimi deyirsən axı? Mənim atamı? O, heç vaxt ölə bilməz. Dünyada heç kəs ona qəsd edəmməz. Əks halda, intiqam hissinin bürüdüyü bu dünya məhvə sürüklənər. İnsanların əlləri quruyar və həyat onlardan ötrü olan–qalan mənasını da itirər. Atam bizlərə ömür bəxş eləmişdi və məhz onun sayəsində biz bu işıqlı dünyada mövcuduq. O, əsla ölə bilməz. 

  – Onu öldürüblər.

  – Nə vaxt? Saat neçədə?

  Həssaslığımı tamam itirsəm də, görünür, çevrəmdəki dünya–aləm hər şeyin fərqində idi. 

  – Bu gecə. Ayağa qalxıb, ona bax.

  – Məni aldadırsan.

  – Dəfn bu gündür.

  – Dəfn–filan olmayacaq. Çünki mənim atam ölə bilməz. O, bizdən daha çox yaşayacaq. Bizə baxma, həyatı boyu nə kasıblıq onun yaxasını tanıyıb, nə də məhrumiyyətlər…

  – Deməli, sən durub ona baxmaq da istəmirsən? Onu sevənlər və tanış–bilişlər gələnə qədər barı dur, atanla vidalaş.

  – Atam ölməyib. Sadəcə sənin məni görən gözün yoxdur. Məni də elə buna görə yuxudan oyadırsan bu saatda. İmkan ver o şirin yuxumun ardını görüm.

  – Yaxşı, necə bilirsənsə, elə də elə. Amma unutma: günortadan sonra o, dəfn ediləcək. 

  – İşığı söndür. İşığı söndür və buradan çıx, get. Əgər atam doğrudan da ölübsə, bəs onda niyə iri–şirsən? Çıx get! Mənim körpə maralım yuxudadır. Onu səksəndirmə. Sənin kimliyinə də bələdəm. Gecələr ora–bura vurnuxmaq və şirin yuxulara haram qatmaq yalnız şeytana xasdır. Atam ölməyib, sən yalan deyirsən. Yalan deyirsən, vəssalam! Rədd ol başımdan!

  Bunun ardınca mən gözlərimdən qanlı yaşlar axıtdım. Elə ki, azca aralıda anamın ağlayışını duydum, damarlarımda axan qan adi suya döndü. 

 

  Dilimizə çevirdi: Azad Yaşar