Pomidor nə üçün kəskin bahalaşıb?

Müşahidələr göstərir ki, son günlər pomidorun qiymətindəki dəyişmələr istehlakçılar arasında narahatlığa səbəb olub. “Pomidor niyə bahalaşmalıdır ki?!” sualı tez-tez səslənir. Hazırda pomidorun qiymətində mövsümlə müqayisədə 60% dəyişmə var. 

FED.az-ın məlumatına görə, aqrar sahə üzrə ekspert Nicat Nəsirli "Facebook" səhifəsində yazıb ki, əslində, hər ilin bu vaxtı eyni hadisə təkrarlanır, yay fəsli başa çatır, bununla əlaqədar olaraq açıq sahə tərəvəzçiliyi mövsümü qurtarır, əldə olan ehtiyatlar sentyabrın sonuna qədər olan dövrdə bazarlara yönəldilir, qısamüddətli fasilə yarandığı üçün artan təlabat qiymətlərə təsir göstərir.

“Oktyabrın ortalarında isə istixana mövsümü başlayır, bu zaman bazara daxil olan pomidor ucuz ola bilməz. Çünki, istixana istehsalı məhdud həcmi əhatə edir, ixracyönümlüdür və texnoloji metodlardan istifadə maya dəyərini yüksəldir. Bu mənada, payız-qış-yaz mövsümündə pomidorun qiymətində dalğalanmalar qaçılmazdır. 

İrəlidəki mövsümdə pomidorun qiymətini iki faktor müəyyən edəcək:

1. İstixanalarda istehsalın maya dəyərini müəyyən edən xərclərin strukturu;
2. Yaxın xarici bazarlara ixrac imkanları. 

Azərbaycan pomidoru üçün ənənəvi bazar Rusiyadır. Hər il Rusiya bazarlarına ixrac olunan pomidorun həcmi artır, 2017-ci ildə 127 milyon dollarlıq pomidor ixrac olunmuşdusa, 2018-ci ildə bu həcm 144 milyon dollara çatdı. Lakin bu il Rusiyanın maliyyə bazarlarında baş verən proses-rublun dollara nəzərən kəskin dəyər itirməsi pomidorun ixrac imkanlarına da təsirsiz ötüşməyəcək. Bu ehtimal özünü doğruldarsa, ixrac imkanları tapa bilməyən məhsul təbii ki, daxili bazara üz tutacaq, nəticədə qiyməti də sabitləşəcək. 

Rəqəmlər də deməyə əsas verir ki, ölkədə pomidor istehsalı ildən-ilə genişlənir. 2016-cı ildə 23 min 819 hektardan 503 min ton pomidor istehsal edilmişdisə, ötən il əkin sahəsi azalsada (21 min 331 ha) məhsuldarlıq hektardan 16 sentinerə yüksəlib və nəticədə 624 min ton pomidor istehsalına nail olunub. 2018-ci ilin 6 ayının məlumatına görə, 20 min hektarda əkin aparılıb və ötənilki qədər məhsuldarlıq əldə olunacaq. Hətta illik ixracı da nəzərə alsaq yerdə qalan hissə ölkə əhalisinin təlabatını tam ödəməyə imkan verir. Əhalinin bu məhsul üzrə illik təlabatı 400-470 min ton təşkil edir ki, yerli istehsalın bunu tam ödəməyə gücü çatır. İstehsal həcminə görə, adambaşına 64 kq pomidor düşür, lakin hesablamalar göstərir ki, hər bir vərəndaş ildə 50 kq-dan artıq pomidor istehlak etmir. Deməli, bu il də pomidor qıtlığı ilə bağlı ciddi ajiotaja gərək yoxdur. 

Digər tərəfdən, ixrac həcmi ilə idxal arasında olan nisbət də böyükdür. Ötən il cəmi 3782 ton (2 milyon 350 min dollarlıq) pomidor idxal etmişik, bu da təlabatın cəmi 0.8 %-ni təşkil edir".