Yuxu pozuntusu – Barışmalı, yoxsa mübarizə aparmalı

Hər bir kəs həyatının müəyyən dövründə yuxu pozuntusu ilə üzləşir. Yuxu pozuntusunun ümumi əhali arasında 6-30 % olaraq yayılması müəyyənləşdirilmişdir. Yuxu pozuntusu (insomniya) elə bir haldır ki, insanın yuxuya getməsi, ümumi yuxu saatı və ya erkən səhər saatlarında oyanması ilə əlaqədar problemlər yaranır. Yuxu pozuntusu mənşəyinə, yaranma səbəblərinə, davamlılığına görə fərqlənir, hətta insanın yaşına görə müxtəlif şəkildə rast gəlinir.

 Yuxu pozuntuzu növləri.

Kəskin yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusu stres nəticəsində meydana çıxır, narahat yuxunun əmələ gəlməsinə səbəb olur, qısamüddətli yuxu pozuntusu da adlanır.

Uşaqlıq dövrü davranışı ilə əlaqədar yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusu uşaqlıq dövründə meydana çıxır, uşağın yalnız valideyn və ya qulluq edən şəxslə yatması ilə bağlıdır.

İdiopatik yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusunun səbəbi məlum deyildir.

Dərman və digər maddələrin qəbulu ilə əlaqəli meydana çıxan yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusu dərman vasitələri, kofein, alkoqol və s. maddələrin qəbulu ilə əlaqədardır.

Xəstəliklə əlaqəli meydana çıxan yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusu onun gedişatı və ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirən psixi pozuntunun əlaməti kimi meydana çıxır.

Paradoksal yuxu pozuntusu. Bu yuxu pozuntusu zamanı xəstə ağır yuxusuzluqdan əziyyət çəkdiyini bildirsə də, onda ciddi pozğunluqlar aşkar etmək olmur.

Psixofizioloji yuxu pozuntusu. Bu halda insanlar yuxu barədə həddən artıq narahatlıq keçirirlər, nəticədə, yuxusuzluq problemi güclənmiş olur.

 Yuxu pozuntusunun ağırlaşmaları. Yuxusuzluq halı içki aludəçiliyinə, dərmandan asılılığa gətirib çıxara bilər. Yuxusuzluqdan əziyyət çəkən insanlarda psixi pozuntu sağlam insanlara nəzərən 2,5 dəfə çox rast gəlinir, depressiv pozuntunun inkişafı riski isə 4 dəfə artmış olur. Bundan başqa, yuxu pozuntusu hipertoniya xəstəliyinin, mədə-bağırsaq traktı, ürək-damar sistemi xəstəliklərinin ağırlaşmasına səbəb olur. Hazırda yuxusuzluq probleminin insan ömrünə təsiri barədə kifayət qədər sübutlar vardır. Tədqiqatlarla müəyyən olunub ki, yuxu saatının 4,5 saatdan az olması insan ömrünü 15% azaldır.

 Yuxu pozuntusunun müalicəsi. Yuxu pozuntusunun müalicəsi öncə əsas səbəbi aradan qaldırmaqla başlayır: dərman qəbulu, içki aludəçiliyi, kofein, nikotindən çox istifadə, depressiv pozuntu, daxili orqanlarla əlaqəli xəstəliklər (qalxanabənzər vəzi xəstəlikləri, ürək çatışmazlığı və s.). Yuxunun ümumi gigiyenasına yuxu rejiminin normallaşdırılması (eyni saatlarda yatmalı, səhər durmağa çalışmalı, gündüz yatmamalı), səhər və gündüz edilməli mütəmadi idman məşğələləri (axşam yatmazdan qabaq bunu etmək olmaz), qidalanma rejiminin formalaşdırılması (yatmağa 3-4 saat qalmış yemək olmaz) daxildir. Günün ikinci yarısı qəhvə, çay içmək, alkoqollu içki qəbulu məsləhət görülmür, tütün istifadəsindən imtina edilməlidir. Önəmli olan yuxunun baş verəcəyi yerdir. Yataq, yastıq rahat olmalı, yataq otağında işıq olmamalıdır, təmiz saxlanılmalıdır, otağın havası tez-tez dəyişdirilməlidir. Bəzən yuxunu asanlaşdıran rituallar (isti vanna qəbulu, yatmazdan qabaq gəzinti) xeyirli olur. Yuxugətirici preparatların istifadə olunması əsasən kəskin yuxu pozuntuları zamanı məsləhət görülür.

Mənbə: gencaile.az