Derbent, Dağıstan

Derbent (Rusça: Дербе́нт; Azerice: Dərbənd; Lezgice: Кьвевар; Avarca: Дербенд; Farsça: دربند, Darband), bugünkü Rusya'ya bağlı Dağıstan'da tarihi bir şehir. Şehrin tarihi yapıları 2003 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.

Hudûd el-âlem min el-maşrik ila el-mağrib (حدود العالم من المشرق الی المغرب) adındaki el yazması kitapta Derbent Bâb al-abvâb olarak anlatılır, "Kapıların kapısı" anlamına gelir.

Kafkasya'nın kuzeyini güneyine bağlayan geçit yollarından en önemlisidir. Tarih boyunca çeşitli kavimlerin kuzeyden güneye, güneyden kuzeye geçişleri bu geçitten olmuştur. Azeriler (31%), Lezgiler (%32) ve Tabasaran (%5) ikamet etmektedirler.

Tarihi

982 yılında yazılmış, Gurlular'ın Hükümdarı Abu ul-Harith Muhammad ibn Ahmad'a sunulan Hudud ul-'alam min al-mashriq ila al-maghrib adlı kitab'da;

"Darband-i Khazaran, Deniz kıyısında bir şehir. Şehir ile Deniz arasında büyük bir Zencir halka, böylece Gemiler izin (dasturi) almadan geçemez. Demir Zencir taş veya kurşun'dan (arziz) olan duvara bağlıdır. Şehirde Keten bezi ve Safran üretilir. Her çeşit Köleler bulunur."

642 yılında Araplar ilk defa Derbent'i fethetmeye uğraştılar, fakat başarılı olmadılar. 8. yüzyılın başlağıcında nihayet başardılar. Yerli Halk İslâm dinini benimsediler, ve Derbent Kafkaslarda önemli bir İslâm şehri oldu. Araplar şehri büyültüler, yıkılmış ve zarar görmüş yapıları tamir ettiler, yeni Camiler yaptılar. Halife Abd al-Malik'in (عبد الملك بن مروان‎, ʿAbd al-Malik ibn Marwān) oğlu olan General Masala tarafından Büyükcami yaptırıldı. Derbent 10. yüzyılda büyüklük bakımından Tiflis ve Erdebil'i geçmiştir.