İlham Aliyev

İlham Haydar oğlu Aliyev (Azerice: İlham Heydər oğlu Əliyev; d. 24 Aralık 1961; Bakü, Azerbaycan SSC), Azerbaycan'ın dördüncü ve mevcut cumhurbaşkanı. Önceki cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in oğludur. Ayrıca Yeni Azerbaycan Partisi'nin başkanıdır.

Eğitimi

1967-1977 yılları arasında Bakü'de ilk, orta ve lise eğitimi aldı. 1977 yılında Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nü kazandı. 1982 yılında Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nü başarıyla bitirerek aynı okulda doktoraya başladı. 1985 yılında doktorasını başarıyla tamamlayarak tarih doktoru unvanı aldı. 1985-1990 yılları arasında Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. 1990-1994 yılları arasında iş hayatına atıldı. Birtakım ithalat-ihracat şirketlerinin yönetim kurulu başkanlığını yaptı.

Siyasal yaşamı

1994-2003 yılları arasında Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi'nin başkan yardımcılığını yaptı. Haydar Aliyev'in yeni petrol stratejisinnin hayata geçirilmesinde önemli bir rol üstlendi. Azerbaycan Cumhuriyeti’nin petrol politikasının jeopolitik yönleriyle ilgili birçok araştırması bulunmaktadır. Bilimler doktorudur.

İlk olarak 1995 yılında daha sonra ise 2000 yıllında Azerbaycan Millî Meclisi'ne yapılan seçimlerde milletvekili seçildi. 2003 yılında Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından Başbakanlık görevine tayin edilmesiyle milletvekilliği sona erdi.

1997-1999 arası

1997 yılından itibaren Azerbaycan Milli Olimpiyat Komitesi başkanlığını yürütmektedir. Sporun gelişmesinde büyük hizmetler gösterdiği için Uluslararası Olimpiyat Komitesi Şeref Madalyası'yla taltif edildi. 1990 yılında Yeni Azerbaycan Partisi'nin başkan yardımcılığına, 2001 yılında birinci yardımcılığına, 2005 yılında ise başkanlığına seçildi.

2000'ler

2001-2003 yılları arasında Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi'nde Azerbaycan Millî Meclisi delegasyonunun başkanı oldu ve Ocak 2003 tarihinde Avrupa Parlamenterler Asamblesi'nin başkan yardımcısı ve Büro üyesi seçildi. Avrupa Parlamenterler Asamblesi'nin çalışmalarına aktif katılımı ve Avrupa ilkelerine uyumundan dolayı Avrupa Parlamenterler Asamblesi'nin fahri üyesi diploması ve Avrupa Parlamenterler Meclisi madalyonuyla Nisan 2004 tarihinde taltif edildi.

Cumhurbaşkanlığı

4 Ağustos 2003 tarihinde parlamento tarafından onaylandıktan sonra Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Başbakanı tayin edilmiş, 15 Ekim 2003 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Azerbaycan Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçildi. Resmi sonuçlara göre oyların %76'sını aldı. 31 Ekim 2003 tarihinde görevine başladı.

15 Ekim 2008 tarihinde yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçildi. Resmi açıklamaya göre seçimlere katılan halkın yüzde 85'inden fazlası İlham Aliyev'e oy verdi. 24 Ekim 2008 tarihinde görevine başladı.

9 Ekim 2013 tarihinde yapılan Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların %84,54'le bir kez daha Azerbaycan Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçilmiştir.

11 Nisan 2018 tarihinde yapıla Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimini İlham Aliyev yüzde 86'lık oy oranıyla kazandı. Seçime katılma oranının yüzde 74’ün üzerinde olduğu bildirilmiştir. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan İlham Aliyev'i cumhurbaşkanlığı seçimini kazanmasından dolayı tebrik eden ilk lider oldu.

Dış siyaset

Birleşmiş Milletler

Azerbaycan cumhurbaşkanı olarak İlham Aliyev ilk defa Eylül 2004'te Birleşmiş Milletler'in (BM) 59. genel kurulunda müzakerelere katılmış ve o zamanki BM genel sekreteri Kofi Annanla görüşmüştür.^[4] Eylül 2010'da BM'nin 65. genel kuruluna ve Eylül 2017'de BM'nin 72. genel kuruluna katılmış ve Azerbaycan ülke olarak İlham Aliyev'in cumhurbaşkanlığı döneminde BM İnsan Hakları Konseyine (2006-2009), BM Güvenlik Konseyine (2012-2013) ve BM Ekonomik ve Sosyal Konseyine (2017-2019) üye olmuştur.

Türkiye

 

İlham Aliyev Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanile bir görüşme gerçekleştirirken, Bakü, Azerbaycan

 

2010 yılında İlham Aliyev'in cumhurbaşkanlığı döneminde Türkiye ve Azerbaycan arasında Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi (YDSK) mekanizması tesis edilmiştir.^[7] 13 Kasım 2013'te o zamanki Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in liderliğinde yapılan Türkiye-Azerbaycan Yüksek Stratejik Konseyi 3. Toplantısı'nda, iki ülke arasında teknolojik işbirliği protokolü, bilim, teknoloji, sanayi ve girişimcilik alanında işbirliğini güçlendirmeye yönelik mutabakat zaptı, uluslararası kombine yük taşımacılığı anlaşması, güvenlik işbirliği anlaşması, iş gününü karşılıklı istihdamına dair anlaşma başta olmak üzere 7 protokol ve anlaşma imzalandı.

Türkiye ile Azerbaycan arasındaki Bakü'de yapılması planlanan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi 5. Toplantısı, Ankara'da 17 Şubat 2016'da bombalı araçla meydana gelen saldırıya denk gelmiş ve Erdoğan Azerbaycan ziyaretini erteleme durumunda kalmıştır. Bunun üzerine, İlham Aliyev'in önerisiyle toplantı Bakü yerine Ankara'da yapılmıştır. Erdoğan Türkiye'yle somut dayanışma sergileme çerçevesinde yapılan bu öneriyi kabul ederek, bu jestten dolayı İlham Aliyev'e teşekkürlerini iletmiştir.

ABD

 

İlham Aliyev ve Mihriban Aliyeva Donald Trump ev sahipliğindeki resepsiyonda, 2017 New York.

 

Cumhurbaşkanı olduktan sonra İlham Aliyev ABD ile ilişkileri genişletmeye çalışmıştır. Bu bağlamda, 25-28 Nisan 2006'da eski ABD Başkanı George W. Bush'un daveti üzerine Washington'a ilk resmi ziyaretini yaptı. Toplantıda petrol ve gaz endüstrisi, bölgesel ve küresel enerji güvenliği konuları ele alınmıştır.

24 Eylül 2010'da İlham Aliyev, BM Genel Kurulu 65. toplantısı için ABD ziyareti sırasında New York'ta o zamanki ABD Cumhurbaşkanı Barack Obama ile bir araya gelmiştir. 31 Mart-1 Nisan 2016 tarihlerinde Barack Obama'nın daveti üzerine Nükleer Güvenlik Zirvesine katılmıştır.

Son olarak, İlham Aliyev, 20 Eylül 2017'de New York'ta ABD'nin şu anki cumhurbaşkanı Donald Trump ile bir araya gelmiştir. Donald Trump İlham Aliyev'e Güney Gaz Koridoru projesinin ABD tarafından desteklendiğini ve bu projenin Avrupa'nın enerji güvenliği açısından çok önemli olduğuna vurgu yapmıştır.

 

Vladimir Putin ile birlikte

 

Rusya

İlham Aliyev Rusya'yı stratejik ortak olarak nitelendirmiştir. 11 Ağustos 2004'te İlham Aliyev Putin tarafından 2005 yılının "Rusya'da Azerbaycan yılı" düzenlenmesi kararı sonrasında 2006 yılında "Azerbaycan'da Rusya yılı"nın düzenlenmesi kararını kabul etmiştir.

Avrupa Birliği

Cumhurbaşkanı olduktan sonra İlham Aliyev Avrupa Birliği ile ilişkileri genişletmeye başlamıştır. İlham Aliyev cumhurbaşkanı olduktan sonra Azerbaycan 2004'te Avrupa Birliğinin (AB) dış politika programı olan Avrupa Komşuluk Politikasına katılmıştır.2 yıl sonra, 2006'da, Azerbaycan adına İlham Aliyev, Avrupa Devlet ve Hükûmet Başkanları Konseyi adına dönem başkanı Matti Vanhanen ve Avrupa Birliği Komisyonu adına dönem başkanı José Manuel Barroso, Azerbaycan'la Avrupa Birliği arasında Stratejik Enerji Mutabakat Zaptı'nı imzaladılar.

2009'da Azerbaycan Avrupa Birliğinin Doğu Ortaklığı politikasına katıldı.2011'de İlham Aliyev ve Avrupa Birliği dönem başkanı José Manuel Barroso Azerbaycanın başkenti Bakü'de Güney Gaz Koridoru Ortak Deklarasyonu'nu imzaladılar.Bununla Şah Deniz 2. Faz sahasından yılda 16 milyar metreküp gaz üretilmesi ve bu gazın 6 milyar metreküpünün Türkiye’ye, 10 milyar metreküpünün de Türkiye üzerinden transit geçerek Avrupa pazarlarına satılması planlanmaktadır.

Davos-Dünya Ekonomik Forumu

2013 yılından itibaren İlham Aliyev her yıl İsviçrenin Davos kentinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumuna katılmıştır.

Olaylar

İtirazlar

Ülkenin ana muhalefet partileri 2003, 2005 (parlamento seçimleri), 2008 seçimlerinde yolsuzluk yapıldığını iddia etmektedir. 2003 cumhurbaşkanlığı seçim sonuçlarını tanımayan muhalefet, seçim sabahı kitlesel gösteriler düzenlemiş, çok sayıda protestocu tutuklanmıştır.

WikiLeaks

WikiLeaks tarafından açıklanan Amerika Birleşik Devletleri diplomatik belge sızıntısında eşi Mihriban Aliyeva ile ayrıntılı bilgiler yer almakta, ülkeyi yöneten az sayıda güçlü ailenin Orta Çağ'daki gibi feodal bir biçimde ülkeyi yönettiği iddia edilmektedir.

Ayrıca İlham Aliyev'in Türkiye'nin bölgedeki enerji merkezi olmasını istemediği ve bunu engellemek için Rusya ile gaz anlaşması yaptığı da Wikileaks belgelerinde ileri sürülen iddialar arasındadır.

Özel hayatı

Mihriban Aliyeva ile evlidir, üç çocuk babasıdır ve üç torun sahibidir. Çok iyi derecede Rusça, İngilizce, Türkçe ve Fransızca bilmektedir.

Ödül ve madalyaları

Ulusal

 

İlham Aliyev'e Polonya ziyareti sırasında verilen Liyakat Nişanı.

 

•  Azerbaycan – Heydar Aliyev Nişanı 
•  Azerbaycan – Şeyhülislam Nişanı 

Uluslararası

•  Romanya – Romanya Yıldızı Nişanı (2004) 
•  Suudi Arabistan – Abdülaziz el-Suud Nişanı (2005) 
•  Gürcistan – Gürcistan Şeref Nişanı 
•  Fransa – Büyük Haç Liyakat Madalyası 
•  Polonya – Polonya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı 
•  Ukrayna – Birinci sınıf Bilge Prens Yaroslav Nişanı (2008)
•  Kuveyt – Büyük Mübarek Nişanı 
•  Yunanistan – Yunanistan Cumhuriyeti Altın Madalyası 
•  Letonya – Büyük Haç Şövalye Üç Yıldız Nişanı 
•  Romanya – Büyük Dürüst Hizmet Haçı 
•  Tacikistan – İsmoili Somoni Nişanı
•  Türkiye – Birinci sınıf Türkiye Cumhuriyeti Devlet Nişanı (2013)
•  Ukrayna – Özgürlük Nişanı (2013)
•  Sırbistan – Sırbistan Cumhuriyet Nişanı (2013)
•  İtalya – İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı (2018)

Uluslararası Organizasyonlar

•  BDT – Sınırları Koruma ve Güç ve İş Birliği Anlaşması Madalyası (2008) 

Diğer

•  Türkiye – İhsan Doğramacı Barış için Uluslararası İlişkiler Ödülü 
•  Rusya – Rus Ortodoks Kilisesi Birinci sınıf Prepodobniy Sergiy Rodonejskiy Nişanı 
• Uluslararası Askeri Sporlar Konseyi – Büyük Kordon Liyakat Nişanı 

Fahrî Doktoralar