Klima kullanımının yeni koronavirüsün yayılımını artırdığı için yasaklanabileceği iddiası

Ancak iddia tamamen gerçeği yansıtmıyor. Klima kullanımının Covid-19 yayılım riskini artırdığına ilişkin çalışmalar olsa da, yasaklanması 7 Mayıs 2020 itibariyle gündemde değil.

İddiaların kaynağı klima ve Covid-19 ile ilgili bazı araştırmalar olabilir

İddialar ABD Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nin (CDC) sitesinde de yer alan ve klimayla Covid-19 ilişkisini ortaya koyan araştırmaya dayanıyor olabilir. Araştırma, Çin’in Guangzhou eyaletinde bulunan beş katlı bir restoran baz alınarak gerçekleştirildi. 

Araştırmadaki Covid-19 taşıyıcısı hasta, Covid-19 bulaştırdığı tespit edilen diğer müşteriler ile damlacık yoluyla bulaşabilecek kadar yakın mesafede oturmuyordu. Bu yüzden araştırmacılar vakalardaki virüs bulaşının yalnızca damlacık yolu ile açıklanamayacağını, klimadan gelen güçlü hava akışının damlacıkların yayılmasına neden olmuş olabileceğini  belirtiyorlar. Buna kanıt olarak da hastalığı kapan müşteriler ile klimanın konumunun yakın olması gösteriliyor. 

Klimalar Covid-19’un yayılmasında rol oynayan birincil faktör değiller. Fakat araştırma, klima kullanımının Covid-19 yayılımını artıran bir etken olabileceğini ortaya koyuyor. Virüsün restoran gibi kapalı ortamlarda yayılmasını önlemek için masalar arasındaki mesafenin artırılması ve havalandırmanın iyileştirilmesi önerilirken, klima kullanımının yasaklanmasına ilişkin bir öneri bulunmuyor.

Bununla birlikte araştırmacılar, araştırmanın bazı “sınırlamaları” olduğunu ve henüz havadaki iletim yolunu simüle eden deneysel bir çalışma yapılmadığını belirtiyor. 

Restorandaki bulaşı gösteren şema

Herhangi bir yasak kararı alınmadı

Bilim kurulu toplantıları ardından yayınlanan basın açıklamaları incelendiğinde, 6 Mayıs 2020 tarihine kadar düzenlenen bilim kurulu toplantılarında klima kullanımının yasaklanmasına dair bir önerinin yer almadığı görülüyor.

Bilim kurulu üyesi Tevfik Özlü, klima kullanımının Covid-19 taşıyıcısı olan ortamlarda virüsün bulaşma ihtimalini artırdığını, bu tür ortamlarda klima yerine doğal havalandırma yapılması gerektiğini ifade ediyor. Fakat kendisinin de klima kullanımının yasaklanabileceğine dair bir yorumu bulunmuyor. Bilim kurulu üyesi Ateş Kara da kapalı alanlarda klima varsa sosyal mesafenin açılması gerektiğini ifade ediyor.

Kamusal alan genelinde yasak şimdilik gündemde değil

Teyit, konuyla ilgili bilgi almak için Makina Mühendisleri Odasına ulaştı. Yetkililer yanlış klima kullanımının risk faktörü oluşturabileceğini, fakat klima kullanımı ile ilgili bir yasağın gündemde olmadığını belirtti. Benzer şekilde Makine Mühendisleri Odası İzmir Şubesi de klimaların Covid-19 yayılımında tehdit olmaması için temizlik periyodunun sıklaştırılması gerektiğini ifade ediyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Covid-19 ve klima kullanımına ilişkin yayınladığı raporda klimaların tehlike yaratmaması için dikkat edilmesi gereken unsurlardan bahsediyor. Buna göre yaşam alanlarının sık sık havalandırılması, klimaların filtrelerinin düzenli değiştirilmesi ve bakım yapılması gerek. Ayrıca klima harici havalandırma sistemlerinin doğru havalandırma yönünde sürekli çalışır halde olması tavsiye ediliyor. Fakat bu raporda klima kullanımının yasaklanabileceği ile ilgili bir görüş yok.

İstanbul’daki AVM’lere klima kısıtlaması getirildi

İstabul İl Umumi Hıfzıssıhha Meclisi 11 Mayıs Pazartesi günü alınan kararlar kapsamında İstanbul’da bulunan AVM’lerde klima kısıtlaması getirdi. Bu kararla birlikte AVM’lerin havalandırma sistemlerinde iç ortam havası kullanılmayacak, havalandırma işlemi dış ortam havası ile sağlanacak. Ayrıca AVM’lerin genelinde bulunan merkezi havalandırma sistemleri dışında klima sistemleri kullanılmayacak.

Teyit, konuyla alakalı bilgi almak için İstanbul Valiliği’ni aradı fakat herhangi bir dönüş olmadı. Ayrıca ulaşılan AVM’ler şu anda kapalı olduklarını ve henüz kısıtlama kapsamında bir bilgileri olmadığını belirttiler.

Klimalar neden Covid-19 bulaşında risk faktörü olarak görülüyor?

Klima, kapalı ortamda bulunan sıvı haldeki akışkanı ortamdan ısı çekerek buharlaştırıyor ve başka bir ortama ısı atılmasını sağlayarak buhar fazından tekrardan sıvı fazına geçiriyor. Yani, klima ortam havasını kendi içinde çekerek bu havayı yeniden dışarı çıkarıyor. Bu nedenle de absorbe edilen hava kütlesinin belli bir ortam içinde sirküle olmasına neden oluyor. Eğer bu havaya Covid-19 bulaşmış ise, klimanın yarattığı akım sayesinde normalde ulaşamayacağı mesafelere ulaşabiliyor. 

Uçaklardaki klima sistemleri

Klima kullanımının bütün halinde yasaklanması, uygulanabilir de değil. AVM, hastane, ofis binaları, uçak gibi birçok toplu alan, doğal havalandırmaya uygun değil ve klima kullanılmak zorunda. Özel alanlarda ise kullanımı denetlemek epey güç. 

Uçaklarda kullanılan klima sistemleri, diğer klimalar gibi içeride bulunan havanın sirkülasyonu sonucu yeni hava üretmiyor. Klima sistemlerinde hava, uçaklarda her iki ila üç dakikada bir yenileniyor ve bu havanın yaklaşık yüzde 50’si dışarıdan geliyor. Bu yüzden Airliner Ratings, bir uçakta virüs bulaşma riskinin bir ofiste çalışmak gibi günlük etkinliklerden daha düşük olduğunu belirtiyor. 

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, uçaklarda bulunan klima sistemlerinde mikroplar ve virüsler de dahil olmak üzere havadaki tehditlerin yüzde 99,9’undan fazlasını tarayabilen yüksek enerjili parçacık hava (HEPA) filtreleri ile donatılmış olduğunu söylüyor. Uçaklarda devamlı bir hava sirkülasyonu olmadığı için ve kullanılan özel filtreler sayesinde uçaktaki klima sistemlerinin daha az tehlikeli olduğunu söylemek mümkün.

Sonuç olarak klima kullanımının Covid-19’un yayılması açısından tehlikeli olabileceği konusunda bazı uyarılar bulunsa da yasaklanma yönünde 7 Mayıs 2020 itibariyle bir karar ya da görüş bulunmuyor. 

kaynak: https://teyit.org