Mustafa Kemal Atatürk - Nutuk/16. bölüm

Muhterem Efendiler, şimdi, arzu buyurursanız heyet-i âliyenize 29 Teşrinievvel 1923 Pazartesi günü Ankara’da cereyân etmiş olan hadiseyi, hulasaten tasvire çalışacağım.

Pazartesi günü, öğleden evvel saat onda, Halk Fırkası Grubu, Grup Heyet-i İdare Reisi Fethi Bey’in riyâsetinde ictimâ etti. Heyet-i Vekile intihâbı müzakeresine başlandı.

Reis —Heyet-i idâre, ihzâri mahiyette, heyet-i umumiyeye arz edilmek üzere bir Heyet-i Vekile listesi tertip etti. Heyet-i İdâre, kat’î bir şey tespit etmiş değildir. Hüküm, heyet-i muhteremenizindir. Kabul ederseniz okunsun, sözleriyle heyet-i umumiyeye, riyâsetinde Fuat Paşa bulunan bir liste arz eder. Okunan bu listede İktisat Vekâleti’ne namzet gösterilen Celâl Bey (İzmir) söz alarak, Heyet-i Vekile’nin ehemmiyetinden bahsetmiş ve kendisinin intihap edilmemesini teklif eylemiş. Bilhassa “bu listede isimleri görülen zevât çekilenlerden daha kuvvetli değildir. Bizden refah ve ıslâhât isteyen millet vardır. Her halde yeniler eskilerden kuvvetli olmalıdır. İntihapta acele etmeyelim. Hassaten Heyet-i Vekile Reisi intihâbı için düşünelim.” mütâlaasında bulunmuş..

Saip Bey (Kozan) —Meclis Riyâseti’ne Fethi Bey, Heyet-i Vekile Riyâseti’ne İsmet Paşa intihap olunmalıdır, demiş.

Ekrem Bey (Lâzistan) —Yeni heyet, eski heyetin boşluğunu doldurabilecek mi? Bu husustaki fikirlerini Reis Paşa Hazretleri, mümkün ise beyan buyursunlar. Tenevvür edelim, mütâlaasını dermeyan eylemiş. (Ben, Meclis’te henüz hazır bulunmuyordum).

Zülfü Bey (Diyarbekir) —Vazife, Fırka Divanı’nındır. Bu hak, grup heyet-i idâresinin değildir. Divan ictimâ etsin!.. Talebinde bulunmuş..

Mehmet Efendi (Bolu) —İntihap olunacak Heyet-i Vekile ancak bir ay devam edebilir. İntihapların böyle sık sık tekerrürü, memleket ve milleti fena ve müşkil bir hale sevk eder. Heyet-i Vekile sebeb-i istifasını vuzûhla anlatmazsa herhangi bir Heyet-i Vekile intihâbına iştirak etmem. Sebebi anlayalım. Sonra intihap edelim.

Faik Bey (Tekirdağ) —Listede gösterilen isimler evvelkilerden kuvvetli değildir. Divan ictimâ edip bu meseleyi halletsin.

Vasıf Bey (Saruhan) —(İsmet Paşa’nın hizmetlerinden bahsettikten sonra) Memleketi, milleti ne için terk ediyor. Liderlerimiz bizi tenvîr etmemiştir. Muhterem Reisimiz (beni kastetmiş olacak) bizi niçin tenvîr etmiyor demiş ve uzun beyânâtta bulunmuş.

Necati Bey (İzmir) —Memleketin istinâd ettiği zevâtın bizi bırakıp ayrılmalarını kabul edemeyiz. Reis-i Muhteremimiz, tenvîr ve ikaz etsin. Dahilen ve haricen kuvvetli bir Heyet-i Vekile’ye ihtiyac-ı kat’îmiz vardır.

Reis Fethi Bey —Heyet-i İdare’nin yaptığı bu liste, ne Paşa ’nın ve ne de Heyet-i İdare’nindir, izahında bulunmaya lüzum görmüş.

Doktor Fikret Bey (Ertuğrul) —Vasıf ve Necati Beylerin fikirlerine iştirak ederim. Memleket sütliman değildir. Lâ-ale’t-tayin yapılacak bir intihâba terk etmek olmaz. Kuvvetli zevâttan mürekkeb bir heyet intihap etmelidir.

Recep Bey (Kütahya) —Rüfeka sözlerini itmâm etsinler, sonra Gazi Paşa Hazretleri söylesinler. (Henüz ictimâda değildim).

İlyas Sami Bey (Muş) —Reis-i Muhteremimiz Gazi Paşa Hazretleri fikirlerini beyan buyursunlar. Buhranın, tevellüd ettiği gün halli daha faydalıdır. Ta’lîk, teşeddüdünü mûcib olur. Bir Heyet-i Vekile Reisi intihap edelim. Yirmi dört saat mühlet verelim. Arkadaşlarını bulsun, kuvvetli bir hükümet vücuda gelsin.

Abdurrahman Şeref Bey (merhum İstanbul Mebusu) —Bazı arkadaşlar telâş ediyorlar. Bu her memlekette vâki olan bir şeydir. Cümlemizin maksadı, saadet-i vatandır. Bir makine kurup tıkır tıkır işletemiyoruz, bu da doğru. Kuvvetli bir hükümet nasıl bulmalı, marazı ne suretle keşfetmeli? Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’muzu nazar-ı dikkate alalım. Hükümetin vazifesini tayin edelim. Meclis kanaatlerini söylesin. Ondan sonra Reis Paşamız da kanaatlerini beyan buyursunlar. Bir netice çıkaralım. Herkes bir işe yarar. Herkesi yaradığı işte kullanmalı. Eşhâstan bahsetmeyelim. Makasid-ı âliyede müşterekiz. Reis Paşa Hazretleri kanaatlerini beyan buyursunlar.

Eyüp Sabri Efendi (Konya) —Behemehâl bir intihap karşısındayız. Sâbık Heyet-i Vekile intihap olunsa bile tekrar kabul etmeyeceklerine karar verdiklerini işitiyoruz. Bu kararı Meclis-i Âli feshetmelidir.

Recep Bey (Kütahya) —Üç esaslı noktadan bahsedeceğim. Birincisi şekil, ikincisi noksanî faaliyet, üçüncüsü revâbıt-ı maneviyemizde hâsıl olan rahnedir. Şekillerde noksan olursa hüsn-i netice vermez. Eldeki listedeki kıymettar arkadaşlar hangi zamanda hangi şerâit altında çalışacaklardır, ma’lûm değil. Kuvvetli bir zatın kendi arkadaşlarını bularak kuvvetli bir hükümet teşkil etmesi lâzımdır.

Recep Bey bilhassa bu son fikir üzerinde uzun beyânât ve mütâlaatta bulunmuş..

Talat Bey (Ardahan) —Recep ve Abdurrahman Şeref Beyler pek güzel izah buyurdular. İcra Vekilleri Reisi’nin vazifesi nedir? Vazife ve Mes’ûliyet Kanunu’nu hâlâ çıkarmadık. Gazi Paşa Hazretleri bizi tenvîr buyursunlar, demiş.