Vesika 151

Sivas’ta: Heyet-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

C: 12.10.35 tarihli Nigehbân Cemiyeti hakkındaki şifreye: Bu kat’î mukarrerdir.

Cemal

Vesika 152

On Beşinci Kolordu Kumandanlığı’na
Amasya’da Beşinci Fırka Kumandanlığı’na
Diyarbekir’de On Üçüncü Kolordu Kumandanlığı’na
Ankara’da Yirminci Kolordu Kumandanlığı Vekâleti’ne
Konya’da On İkici Kolordu Kumandanlığı Vekâleti’ne
Balıkesir’de On Dördüncü Kolordu Kumandanlığı Vekâleti’ne
Edirne’de Birinci Kolordu Kumandanlığı’na

Kıtaattan vâki olan müracaat üzerine Nigehbân-ı Askerî ismindeki cemiyet-i fesadiyenin lağvı ile müsebbibleri hakkında takibat icrası Harbiye Nâzırı Paşa Hazretlerinden ricâ edilmişti. Alınan cevapta bunun kat’î ve mukarrer olduğu bildirilmiş olmakla ordunun şeref ve haysiyeti namına pek mühim olan nezaret-i müşarünileyhânın bu kararı arz olunur.

Mustafa Kemal

Vesika 153

Harbiye Nâzırı Cemal Paşa Hazretlerine

Sivas ahalisinin, heyet-i celîlerinin makam-ı iktidara geçmesi şerefine ve İngilizlerin Samsun’u tamamen tahliye eylemeleri tebşîrâtına ait olmak üzere 4 Teşrinevvel gecesi icrâ eyledikleri tezâhürât-ı milliye ve fener alayı tafsilâtından bâhis İrâde-i Milliye istihbârâtına atfen Dahiliye Nâzırı Paşa Hazretlerinin Sivas vilâyetine vâki bir tebliğlerinde, Sivas halkının izhâr-ı şâdmânî eylemelerini pek tabii bulduklarını ve fakat “kahrolsun işgal” tarzındaki yazılar Hükümet’in hâl-i hazır siyasetine gayr-i muvâfık olduğu için icap edenlere nasâyihte bulunulması mastûr bulunduğu, Vali-i vilâyetin istimzâc-ı rey maksadıyla Heyet-i Temsiliye’mize vâki mürâcaatından anlaşıldı. Heyetimiz mütarekename ahkâmına mugayir ecnebi işgalinin ref’ini gören, vatanın kısmen tahliyesini idrâk eyleyen milletin bu tarzda, hatta daha bâriz bir surette izhâr-ı hissiyât etmesini pek muvâfık ve makul gördüğü cihetle milletin hissiyât-ı hakikiyesine müsteniden Hükümet’in bu haksız işgalleri lisan-ı resmî-i siyasî ile red ve mütareke ahkâmına mugayir bugüne kadar vuku bulmuş müdâhalâtı protesto ve tamirlerini talep eyleyeceğine intizâr eylemektedir. Halkın itimâdını tezelzülden vikaye maksadıyla Dahiliye Nezareti tebligat-ı vâkıâsının muhafaza-i mahremiyetine ve halka adem-i işâasına karar verildiğini arz eder, bu vesile ile Hükümet’in takip ettiği siyasette Heyet-i Temsiliye’ce henüz ma’lûm olmamış cihetler varsa tenvîrine müsaade buyurulması müsterhamdır.

Heyet-i Temsiliye namına
Mustafa Kemal

Vesika 154

Harbiye. 18.10.35

Sivas’ta Üçüncü Kolordu K.

Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

C: 13.10.35 Hükümet’in programında Heyet-i Temsiliye’ce mechûl kalmış hiçbir nokta yoktur. Yalnız âmâl-i milliye dairesinde tedvîr-i umûr mes’ûliyetini tahammül eden hükümet-i merkeziyenin harekât ve icrââtında icâbat-ı siyasiyeyi kollamak ve Sivas Kongresi mukarrerâtında da teyid olunduğu vechile* ecânibe karşı daha mihmannüvâzâne ve mülâyimâne hareket eylemek ıztırında olduğu Heyet-i Temsiliye’ce de takdir buyurulur ümniyesindeyim.

Milletin izhâr-ı hissiyât eylemesi ne derecede müstahsen ve hükümetin teşbbüsat-ı siyasiyesinde muvaffakiyetine ne mertebe müzâhir ise, mukadderât-ı memlekete hükmedecek olan sulh konferansında hayırhâh zahîrlere ihtiyacımız da ol mertebe bâhirdir. Bu cihetle âmâl-i milliyeyi tahsil vazifesinde idâre-i merkeziyenin daha müteenniyâne hareket mecburiyetinde olduğu, hususiyle teşebbüsât-ı milliye su-i tefsir faaliyetlerinin henüz kuvvetten düşmediği şu zamanlarda işaret eylediğim ihtiyatkârlıkların nâbemahal olmadığı tasdik buyurulur itikadındayım. Yoksa haksız ve lüzumsuz işgallerin ref’i emrinde resmî, gayr-i resmî teşebbüsâttan bir an bile hâli kalınmadığını temîn eylerim. Harekât-ı ahîre-i hudapesendânesile cihan efkâr-ı umumiyesine karşı isbât-ı âsâr-ı rüşd eylemiş olan millet-i necîbenin hâiz-i itimâdı bulunan hükümet-i hâzıra icrâât-ı vâkıâsında âzâde-ser kaldıkça harice karşı daha fazla ismâ’-ı kelâm eyleyebileceği bedîhiyatına karşı Heyet-i Muhtereme- i Temsiliye’den icrâât-ı hükümeti daha ziyade mürevvic-kâr bulunmalarını ricâ ederim.

Harbiye Nâzırı
Cemal

Vesika 155

Sivas’ta Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reis-i Muhteremi Mustafa Paşa Hazretlerine

1. Bekir Sami ve Harekât-ı Milliye Kumandanı Mehmet Ali Beyefendiler ile bi’l-iştirak dünden itibaren vazifeye mübaşeret edilmiş ve nizamnameye tevfîkan teşkilâta başlanılmıştır.
2. Zamanın nezaketi ve müstaceliyeti hasebiyle aşağıdan yukarıya intihâbat imkânı olmadığından intihâbatı idâre etmek üzere nizamnameye tebean memleketin maruf ve erbâb-ı hamiyetten müteşekkil olmak üzere Meclis-i Belediye, Ticaret Odası, Muallimler Cemiyeti, Türk ve Çiftçiler Derneği ve Avcılar Kulübü, Cemiyetü’l-müderrisîn ve Dava Vekilleri Cemiyeti gibi memlekette mevcut kâffe-i müessesât-ı milliyenin ârâsı ile on kişilik bir heyet-i merkeziye intihâbı bugün ikmâl edilecek ve esâmisi bi’l-âhire arz olunacaktır.
3. İntihabatın suret-i icrasını âmir olan telgrafname-i âlilerinin beş gün evvelsine kadar mercilerine tebliğ edilmemesi yüzünden münderecâtına kesb-i ıttılâ edilememiş ve henüz elde ettiğimiz 13 Eylül 35 tarihli telgrafname-i âlileri bi’t-tetkik Hükümet’in kongrede heyet-i mahsusamız tarafından kabul edilen esâsât dairesindeki ta’mîmi medâr-ı tatbik ittihâz ederek sür’atle intihâbata sarf-ı mesâi etmekteyiz.
4. Bursa’ya muvâsalattan beri Redd-i İlhak, Karakol ve sâire namları altında aynı gaye ile hareket ve fakat muhtelif merkezlerden vürûd eden birtakım teşkilâta müsadif oluyorum. Hatta 10 Teşrinievvel 35 tarihli Balıkesir Redd-i İlhak Cemiyeti Reisi Hâcim imzasıyla gelen bir telgrafta ayın yirmisinde in’ikad edecek büyük kongreye bir telgrafname ile iki murahhasın i’zâmı ve teşkilât namına diğer tedâbîr-i mühimmenin icrası bildiriliyor. Bu hal kumandanın muhtelif menâbiden verilmesi yüzünden birçok mehâzîri dâi olduğu umum Anadolu ve Rumeli’ye şâmil olan Kongre’mizin takip ve kabul ettiği “her İslâm cemiyetin azasındandır” kaidesine muhâlif ve matlûb olan vahdet-i milliyeyi muhil olduğu cihetle ehemmiyetle nazar-ı dikat-i âlilerini celb ederim. İttihaz edilecek diğer hususâtı dahi peyderpey arz edeceğimi beyan ve Heyet-i Temsiliye aza-yı muhteremesine derin hürmetlerimi tekrar ile emr-i devletlerine intizâr eylerim efendim.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti Bursa Murahhası
Osman Nuri

Vesika 156

Erzurum’da On Beşinci Kolordu Kumandanı
Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine
Diyarbekir’de On Üçüncü K. O. Kumandanı
Cevdet Beyefendi’ye
Ankara Yirminci K. O. Kumandan Vekili
Mahmut Beyefendi’ye
Yirminci K. O. Kumandanı Ali Fuat Paşa Hazretlerine
Konya’da Heyet-i Temsiliye Azasından Refet Beyefendi’ye
Karesi’de On Dördüncü K. O. Kumandan Vekili Miralay Kâzım Beyefendi’ye

Bahriye Nâzırı A’yândan Salih Paşa Hazretleri Heyet-i Temsiliye ile müdâvele-i efkâr eylemek üzere 15.10’da Dersaadet’ten hareketle Amasya’yı teşrif buyuracaklardır. Müşarünileyhle vâki olacak mülâkat hükümet siyaset-i hariciye ve idâre-i dahiliyesine ve ordumuzun istikbâline ait esâsât-ı mühimmeyi ihtivâ edeceği kaviyen me’mul bulunmakla bu bâbdaki mütâlaat-ı âlileri hutût-ı esasiyesinin iş’ârını ricâ eyleriz.

Heyet-i Temsiliye namına
Mustafa Kemal

Vesika 157

Kastamonu, 18.10.35

Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

Selâm ve iltifat-ı âlileri Salih Paşa Hazretlerine tebliğ ettirildi. Teveccüh-i âlilerinden müteşekkir ve hakkında Kuvâ-yı Milliye tarafından yapılan mutantan istikbâlden memnun kaldığını cevâben söylemiş oldukları maruzdur.

Kastamonu Müdafaa-i Hukuk Heyeti
Reşit

Vesika 158

Erzurum’da On Beşinci Kolordu Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine
Ankara’da Yirminci Kolordu Kumandanı Ali Fuat Paşa Hazretlerine
Diyarbekir’de On Oçüncü Kolordu Kumandanı Cevdet Beyefendi’ye

Amasya’da Bahriye Nâzırı Salih Paşa Hazretleriyle vâki mülâkat neticesinde esas mukarrerât ve lâhika, teklif ve hülâsa-i mütâlaat olarak takarrür eden mevâd aynen ber-vech-i âti arz edilmiştir. Sulh konferansına gönderilecek zevâtın şerâit-i lâ zimeyi hâiz bulunması şartıyla intihâbı tamamen Hükümet’e terk olunmuştur. Hükümet tarafından gönderilmek üzere tasavvur olunan zevât esâmisi de ilâve edilmiştir. Bu ma’lumâtın temasta bulunulan Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Merkeziyesi’ne bildirilmesini ve vusûlünün iş’ârını ricâ ederiz.

Heyet-i Temsiliye namına
Mustafa Kemal

SURET

Merbuttur (Vesika 159-160)

Vesika 159

Askerin siyasetle meşgûl olduğu fikri verilmemeli hatta asker siyasetle iştigal etmemeli.

1. İttihatçılığın, İttihat ve Terakki fikrinin memlekette tekrar uyanması, hatta bazı alâiminin meşhûd olması siyaseten gayet muzırdır. Çünkü bütün İtilâf Devletleri’yle gayr-i Müslim tebaa bu meslek ve bu fikrin aleyhindedirler ve bu halin vatan için mûcib-i felâket olacağını ve konferansa fena tesir edeceğini mümessiller yek-zebân olarak beyan etmektedirler. muhît ve zaman su-i tevil ve su-i tefehhüme gayet müsait olduğundan en ufak bir hareket ve halden dahi tevakki lâzımdır.
2. Hükümet’le teşkilât-ı milliye arasında nikat-ı esasiyece itilâf hâsıl olmuş ve asla tebâyün ve ihtilâf kalmamıştır. Binâenaleyh Hükümet’in mevki ve kuvvetine halel getirecek ednâ müdahaleden ictinap selâmet-i memleket nokta-i nazarından elzemdir. Şu halde kavânîn-i mevcude ahkâmına ittibaı meslek ittihâz etmiş olan Hükümet’e karşı filânın azli, filânın tayini, filânın cezalandırılması gibi mutalebâttan sarf-ı nazar olunması icap eder.
3. İntikam politikası takip etmeyecekleri vuku bulan taahhütleri iktizasından bulunduğundan vaktiyle teşkilâta muhalefet etmesinden dolayı tevkif edilmiş kimseler varsa bunların ıtlakı ve bunlar meyânında ef’âl-i memnua mürtekibi olanlar hakkında müdde-i umumîlikçe icrâ olunacak takibat-ı kanuniyeye muhalefet olunmaması iktiza eder.
4. Tehcir dolayısıyla irtikâb-ı cürm edenlerin kanunen mücâzâtı adlen ve siyaseten elzemdir.
5. Harbe iştirakimizin musîb olup olmadığı hakkındaki ictihadata hükümet taarruz etmez. Fakat iştirakin musîb olduğuna dair olan içtihâdâtın şimdilik ketmi, selâmet-i memleket icabındandır. Çünkü isabet-i ictihadını ilân edenler Düvel-i Mütelife’ye düşman ve Alman’a dost addolunarak mûcib-i tevahhuş oluyor.
6. İntihâb-ı meb’ûsînin serbest cereyânı, aleyhimizde vuku bulacak itirazat ve müdâhalâtın men’i ve tebea beyninde vukuu melhuz ihtilâfâtın selbi için lâzım ve selâmet-i vatan için elzemdir. Çünkü müdahale vukuu bâis-i kıyl ü kal olmakla beraber meselâ meşhur ittihatçıların meb’ûs intihâbı İtilâf Devletleri’nin itiraz hatta müdahalelerini mûcib olabileceği cihetle intihâbatın rey-i ahaliye terki muktezidir. İsabet de ândadır. Zaten Meclis-i Meb’ûsan’da muhtelif fırkalara da lüzum vardır.
7. Galeyânlı nümayişler ve makalelerden sarf-ı nazar olunması.
8. İhlâl-i asayişi mûcib hâlâta meydan verilmemesi ve evvelce köprüde adam vurulmak gibi vukua gelen harekâtın kendi tensîbleriyle yapılmamış olduğunun ilân edilmesi.
9. Hükümetin ne leh ve ne aleyhinde bir şey yazılmaması.

21 Teşrinievvel 335

Bahriye Nâzırı
Salih Hulûsi

Vesika 160

İctima edecek heyet-i meb’ûsan meyânında şahsiyetleri İttihatçılığın mesâvîsiyle alâkadâr ve tehcir ve taktil mesâiliyle ve menâfi-i hakikiye-i millet ve memlekete münâfi sâir mesâvî ile lekedar olan kimselerin bulunması câiz olmadığından, bu cihete mâni olmak için mümkün olan esbâba tevessül edilebilir. Bu tarz-ı tevessül hukuk-ı şahsiye ve ahkâm-ı kanuniyeye tecavüz mahiyetinde olmamalıdır. Istihdâf olunacak maksat nezîh ve bî-taraf zevâtın intihaplarını tercih ve bedhâhân ve ecânibin bir gûnâ itiraz ve müdahalelerine meydan vermemek için memleketimizde mevcut bi’l-cümle fırak-ı siyasiyeden ve anâsır-ı Hıristiyaniye’den intihâbata iştiraki temîn ile ictimâ edecek meclisin sıfat-ı temsiliyesinin her nokta-i nazardan bütün memlekete şümûlünü isbât etmektir. Bu bâbda zaman-ı teşebbüs teehhür etmiş olduğundan bundan sonra alınabilecek tedâbîr ile tamamen temîn-i maksadın mümkün olamayacağı vârid-i hâtır olmakla beraber azamî neticenin istihsaline bezl-i gayret olunacaktır.

22 Teşrinievvel 335

Bahriye Nâzırı
Salih Hulûsi