Vesika 281

Edirne, 13 Teşrinievvel 335

Sivas Anadolu-Rumeli Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Mümessili Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

C: 9 Teşrinievvel 335

1. Trakya müdafaa heyetinin teşkilâtı muhterem Müdafaa- i Hukuk Cemiyeti nizamnamesine kısmen muvâfık olduğu ve Kongrece müntehap on dört kişiden ibaret bir heyet-i merkeziyesi ve İstanbul’da beş murahhası ve livalarda ve kazalarda mahallî müftülerinin taht-ı riyâsetinde ve nevâhide maruf zevâttan ibarettir. Heyet-i idâre ve merkezden memur birer mümessil ve bazı kurâda birer ikişer muhabiri mevcuttur. Hükümet-i sâbıkanın mümânaatı sebebiyle nevâhi ve kurâ teşkilâtı henüz tamamıyla ikmâl edilememiş ve her şeyin evveliyatta olduğu gibi teşkilât da merkezden başlayarak aşağı doğru gitmiştir. Maamafih mahalle ve karye teşkilât nizamname dairesinde şimdiden ibtidâr olunmuş ve Teşrinievvel’in on altısında Edirne’de in’ikadı musammem ve mukarrer olan kongrede cihât-ı sâiresinin müzakeresi tabii bulunmuştur. Bu bâbda bir emir ve mütâlaa-i âlileri olduğu halde emir ve iş’ârı.
2. Trakya meselesinin dahil olduğu son evrak-ı havadis münderecâtından ma’lûm olacağı vechile Paris Konferansı Bulgaristan hudûdunun tahdîdi esnasında İslâm ekseriyetini hâiz olan Kırcaali ve Koşukavak ve Eğridere ve Darıdere gibi kazalar Bulgar ve İskeçe ve Drama, Serez gibi Ustruma’ya kadar mahalleri Yunan hudûdu dahilinde bırakmıştır. Meriç’e mümted olan hudut dahilindeki Gümülcine ve Dedeağaç’ta şimdilik İtilâf Devletleri lehine olarak Bulgarların hâkimiyeti kat’ edilmiş ve bunun Türk sulhünün müzakeresi esnasında Şarkî Trakya mukadderâtının tayini zamanına kadar bırakıldığı esas olmuştur. Ve esasen yalnız nefs-i Gümülcine’de ekseriyet-i Müslime mevcut olup Dedeağaç, Sofulu, Dimetoka, Ortaköy, Seymenli kazalarında bugün tek bir Müslüman bırakılmamıştır. Venizelos’un Trakya’yı şu vechile inkısâma uğrattırmaktan maksadı buralarda Müslüman nüfusu bulunmayınca Yunan lehine kazanmaya ma’tûftur. Şu halde bu kıtanın bu haliyle bırakılması bizim için bir faide olamayacağını ve Yunan ve Bulgarlara verilen mahallerdeki halkın umumen İslâm bulunduğu cihetle Trakya’nın hudûd-ı kadîm-i tarihiyesiyle Trakya hakkında düvel-i müşarünleyhüm mümessilleriyle konferans nezdinde protesto edilmiş ve buraları elyevm Fransızların taht-ı işgalinde bulunduğu Yunan, Bulgarlara karşı durmak için Gümülcine’de teşkilât ve tertibât yapılmakta ise de levâzım-ı tedâfüiye ve para tedârikinde müşkilât-ı azîmeye tesâdüf edilmekte olduğu ve bu hususâtın hayyiz-i husûle îsâli çaresinin ber-vech-i ma’rûz kongrenin in’ikadında tezekkür edileceği arz olunur.

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye
Cemiyeti namına
Şevket

Vesika 282

Sivas’ta Kolordu Kumandanı Miralay Salâhattin Beyefendi’ye
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Heyet-i Temsiliyesi’ne:

12 Teşrinievvel 335 tarih ve 2 numaralı şifreye lâhikadır.

Trakya-Paşaeli Cemiyeti’nin İstanbul’da bulunan Garbî Trakya murahhaslarına Fransızlar mürâcaat ederek Gümülcine, Dedeağaç, Sofulu, Dimetoka ve İskeçe için mutasarrıfların isimlerini istedikleri ve İskeçe’nin müddet-i muvakkate için Yunan askerleri tarafından işgal edileceğini beyan ve bu ma’lumâtı hafî tutmalarını tenbîh eyledikleri mezkûr murahhaslıktan cemiyet riyâsetine mektupla bildirilmekte ve mutasarrıfların isimleri verildiği münderic bulunmakta olduğu berâ-yı ma’lumât arz ve takdim-i ihtirâmât olunur.

Birinci Kolordu Kumandanı
Miralay Cafer Tayyar

Vesika 283

Sivas’ta Anadolu ve Rumeli Heyet-i Temsiliye Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine

Balıkesir Heyet-i Milliye Reisi Hâcim imzasıyla bazı tebligat icrâ olunmakta ve 8 ve 10 Teşrinievvel 35 tarihli iki kıta telgrafnamenin birinde in’ikad edecek Umum Anadolu Kongresi’ne iki murahhas i’zâmı diğerinde de heyete de iki rapor gönderilmesi bildirilmektedir. tenvîr ve takdirlerine intizâr eyleriz.

15 Teşrinievvel 35
Heyet-i Milliye Reisi
Yusuf Talât

Vesika 284

Antalya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Yusuf Talât Beyefendi’ye

C: 15.10.35

Âmâl-i meşrû’a ve mukaddesemizin istihsali uğrunda millet ile hükümetin müştereken çalıştığı bu hengâmede ayrıca bir kongre ictimâına lüzum yoktur. Bugünün en birinci işi nizamname-i mahsusuna tevfîkan teşkilât-ı meşrû’a-i milliyemizin taazzuv ve teşmilini kemâl-i sükûn ve intizamla ilerletmek, asayiş-i memleketin hüsn-i muhafazasına gayret eylemekten ibarettir.

Sivas Umumî Kongresi aynı gaye ve emelden nebean etmiş olan bi’l-umûm millî cemiyetleri Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nâm-ı umumisi altında toplamış ve vicdan-ı milliden doğan birliği lehülhamd bir şekl-i vahdete ircâ’ eylemiş olduğundan münferit hiçbir mürâcaatın mu’tâ olamayacağı bedîhîdir. Keyfiyet icap edenlere ayrıca iş’âr edilmiştir efendim.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Heyet-i Temsiliyesi

Vesika 285

TAMİM

Makamât-ı askeriye ve mülkiyeye
Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Merkeziye ve İdârelerine
Dersaadet ve taşra matbûatına

Bazı mahallerde çete ismini taşıyan birtakım eşhâsın kendilerini, milletin meşrû’ ve mukaddes âmâlini istihsal maksadıyla taazzuv etmiş olan teşkilât-ı kanuniyesi ile alâkadar göstermekte oldukları ve arzu-yı milliye mugayir harekâta tasaddi eyledikleri istihbâr olundu. Hükümetin, asayiş-i memleketi ihlâle ve halkımızı ızrara cür’et eden bu gibiler hakkında kanunun icâbatını ifa eyliyeceği ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin de bu bâbdaki icrââtta hükümete bütün mevcudiyetiyle muâveneti bir vazife-i milliye addeyliyeceği tabiidir.

Vatanın halâsı, milletin necât ve saadeti gayesi ile teşekkül etmiş olan Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti nizamnamesinde “Çete tâbiri” mevcut değildir. Yalnız milletin hukuk-ı mukaddesesini silâhla müdafaaya mecbur kaldığı hâlâtta nizamnameye tevfîkan “Kuvâ-yı Milliye” sevk ve idâreleri zapt u rapt altında olmak üzere hâl-i faaliyette bulunur. İşte bugün haksız yere vatanımıza ayak bastırılmış ve her türlü zulüm ve vahşeti irtikâb eylemekte bulunmuş olan Yunanlıları muazzez topraklarımızdan tard eylemek üzere Aydın cephesinde kan döken muhterem mücâhidînimiz bu millî müfrezelerimizdendir. Lehülhamd asayiş-i tâm hüküm-ferma bulunan ve beyne’l-anâsır vifak ve hüsn-i muaşeret mevcut olan vatanımızın başka hiçbir tarafında elân bu yolda bir faaliyetimiz olmadığı ilâve olunur.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Heyet-i Temsiliyesi namına
Mustafa Kemal

Vesika 286

Amasya, 18.10.35

Edirne’de Birinci Kolordu Kumandanı Cafer Tayyar Beyefendi’ye

Edirne heyet-i merkeziyesinin ve zât-ı âlilerinizin Garbî Trakya hakkındaki mütâlaaları büyük ehemmiyetle nazar-ı dikkate alındı. Heyet-i Temsiliyemizle mülâkat etmek üzere Amasya’ya gelen Bahriye Nâzırı Salih Paşa ile iki gün sonra bu mesele mevzu-i bahis edilecek ve neticesi arz olunacaktır. Trakya-Paşaeli heyet-i merkeziyesinin bugünlerdeki müzâkerâtı netâyicinden sık sık ma’lumât verilmesini ricâ ederiz. Trakya’daki teşkilât-ı umumiyenin tevsi ve teşmilinden mümkün olduğu kadar Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin nizamnamesini esas tutmak ve bu suretle zâhiren dahi vahdet-i umumiyemizde bir fark olmadığını göstermek mühimdir. Nizamname henüz gelmemiş ise Dersaadet’te Galatalı Şevket Bey’den talep buyurunuz. İşbu telgrafnameden heyet-i merkeziyenin haberdâr edilmesi ricâsıyla takdim-i ihtirâmât olunur efendim.

Mustafa Kemal

Vesika 287

Edirne, 21.10.35

Sivas’ta Heyet-i Temsiliye’ye

Evvelce arz olunan kongre bütün vilâyet, liva ve kaza ve ekser nevâhi murahhasları hazır olduğu halde ictimâ ve cumartesi günü müzakere ve ikmâl ve on altı kişiden ibaret bir heyet-i merkeziye intihâb etmiştir. Garbî Trakya’nın Bulgar ve Yunanlıların mezâlimi altında ezilmesine Şarkî Trakyalılar tahammül edemeyeceğinden Garbî Trakya’da arzu-yı millî o surette takviye ve âna müzaheret etmeyi Şarkî Trakyalılar taahhüd eylemişlerdir ve Bulgar muâhedenamesi ile Bulgaristan ve Yunan lehine ayrılan Trakya parçaları için de yazılan protestoname ait olduğu mahallere keşîde edilmiştir.

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye
Cemiyeti namına
Şükrü

Vesika 288

Amasya, 23.10.35

Edirne’de Birinci Kolordu Kumandanı Cafer Tayyar Beyefendi’ye

Şifre, müstaceldir

1. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Trakya-Paşaeli Heyet-i Merkeziyesi’ne: Meriç şarkındaki kırk bin muhâcirin sür’at-i mümkine ile Meriç’in garbine naklettirilmesi için hükümet-i merkeziye mümkün olan her türlü muâveneti ifa edecektir. Şimdiye kadar on bin lira vermiş olduklarını bildirdiler. Daha da vereceklerini vaad ettiler. Cemiyet tarafından suret-i münasibede ve işbu iş’ârdan bahsetmeyerek beş altı gün sonra hükümete mürâcaat olunması münasip olur.
2. Garbî Trakya’nın mukadderât-ı siyasiyesi hakkında ecânible vukuu muhtemel temaslarda müteyakkız davranılması lâzımdır. Esas olarak Devlet-i Osmaniye’nin 1914’teki hudûdunu gayr-i kabil-i tashih kabul etmek ve Garbî Trakya’nın kısmen veya kâmilen Devlet-i Osmaniye’ye ilhakı mevzu-i bahis edilmemek lâzımdır. Garbî Trakya’da bir İslâm hükümet-i müstakillesi teşkili vaatiyle Meriç şarkında bir kısmın meselâ Midye-Enez hattına kadar olan kısmın dahi buna ilhakı tekâlifine aldanmak câiz değildir. Böyle bir hükümet-i İslâmiye teşkili mutasavver olsa dahi bunun Bulgarlarla aramızda bir eta tampon olarak fakat her halde Fransız veya İngiliz müstameresi halinde teşekkül edebileceği nazar-ı dikkatte tutulmalıdır. Bu zemine ait şimdiye kadar istişmâm olunmuş ecnebi efkârının ve uhdemize tevdî edilmiş olan Garbî Trakya kısmının son vaziyetinin iş’ârını ricâ ederim.

Mustafa Kemal

Vesika 289

Edirne’de Birinci Kolordu Kumandanı Cafer Tayyar Beyefendi’ye

Arif Bey’e mahsustur: Bizim takip ettiğimiz maksad-ı aslî memleketimizi inkısâmdan kurtarmak ve devlet ve milletimizin istiklâlini temîn etmektir. Bu maksadın husûlüne mümânaat edebilecek düşmanlarımız İngilizlerdir. İngilizlerle tevhîd-i menâfie çalışan Fransızlar da addolunabilir. Düşmanlarla uğraşmak için sonuna kadar ve her türlü vesâite mürâcaat ederek çalışmaya azmettik. Bulgarlar da aynı düşmanlardan müşte’kidir zannederim. Bu sebeple şahsî Bulgar dostlarımızın da aynı düşmanlar ve bu düşmanların mahmisi olan Rumlar aleyhinde başladıkları teşebbüste temîn-i muvaffakiyetleri bizce mültezemdir. Bu itibarla tesis ve idâme-i münasebet muvâfık olur. Bunun için şimdilik bir heyetin buraya kadar gelmesine hacet yoktur sanırım. Zât-ı âliniz ve Cafer Tayyar Bey biraderimiz vasıtasıyla idâme-i münasebet mümkündür. Âtiyen icap ederse heyet de gönderebilirler. Takibi muhtemel Bulgar rüesâsı Türkiye’de maa’l-memnuniye cây-i kabul görebilir. Yalnız bir noktayı hatıra olarak kaydedeyim: Bulgarların Kolçak Rusya’sıyla birleşmek nokta-i nazarı bizim menâfi-i âtiyemize tetabuk etmeyebilir. Tarafımızdan bu cihetin gözetilmesi münasip olur. Osman Reis’le ne gönderilmiştir. Kimden istiyelim. Meb’ûs olmanız muvâfıktır. Bulgar dostlara selâm. Gözlerinizden öperim.

Mustafa Kemal

Vesika 290

Trakya-Paşaeli Heyet-i Merkeziyesi Riyâset-i Muhteremesi’ne

1 Teşrinievvel 335 tarihinde Franchet d’Esperey’nin yaveri Trakya Cemiyeti’nin İstanbul şubesine mürâcaatla Trakya’ya gidecek idâre memurlarının esâmisinin General tarafından istenildiğini söyledi. Liste kendisine verildi. İki gün sonra beş kişiden ibaret bulunan komite azasına hususî “lesepase’’ verilerek Gümülcine ’ye i’zâm olundu. Zevât-ı mezkûre Gümülcine ’ye muvâsalatlarında Franchet d’Esperey’nin vekili General Charpy ile görüşmüşler. Kendilerinin memleketin aksâm-ı muhtelifesinde idâre memurluğu etmeye gönderildiğini söylemişlerdir. Charpy, esâminin kendisine bildirildiğini ve fakat sıfat-ı memuriyetleri hakkında bir tebligat almadığını, ve iki gün sonra Franchet geleceği cihetle ânınla görüşüleceğini cevâben beyan etti. Üç dört gün sonra Franchet d’Esperey Gümülcine’ye geldi. Komite azasını kabul etti. Orasının idâresi hakkında serd ettiği esaslar şunlardır:

1. Kongre, İskeçe, Gümülcine, Dedeağaç, Sofulu, Dimetoka, Karaağaç, Mustafapaşa kazalarının karar-ı ahîre değin Düvel-i Mütelife kuvâ-yı askeriyesi tarafından işgal olunmasına karar vermiş ve Düvel-i Mütelife namına idâresini de Franchet d’Esperey’e tevdî etmiştir.
2. Burada Franchet’nin nezaret-i aliyyesinde bir idâre-i mahalliye tesis olunacaktır. Muâmelât Trakyalı memurlar tarafından tedvîr olunacak, şu kadar ki her kaza başında kontrol için Fransız erkân-ı askeriyesinden biri bulunacaktır.
3. Meclis-i Meb’ûsân teşkil olunacaktır. Şu kadar ki, elyevm muhâceret devresi olduğu cihetle birkaç vakit için bir Meclis-i Meb’ûsân intihâbına imkân yoktur. Fakat yapılacaktır.
4. Fransa bu hıtta üzerinde hiçbir emel beslemez. Kongrenin Fransız olan Franchet d’Esperey’e tevdî ettiği vazifeyi Fransa teshîl edecektir ve birçok senelerden beri türlü felâket ve mesâibe dûçâr olan şu havalide bir hayat-ı sükûn ve refah tesisine gayret edecektir.
5. Trakya’nın iktisâb edeceği şekl-i kat’î hakkında daha müttehaz bir karar yoktur. Agleb-i ihtimal konferans Türkiye sulhü ile halledilecektir. Franchet bu beyânâtta bulunduktan sonra memûrîn listelerini yapıp muâvini General Charpy’ye vermemizi söyledi. Franchet ifadâtında Müslümanlara teveccühkâr göründü. Hatta Trakya aksâm-ı şimaliyesinin Bulgaristan’a terk olunması keyfiyetinde Amerika’nın tesiri olduğunu sarahaten izah etti.

Ba’dehu idâre-i memlekete nakl-i kelâm ile her unsurdan memur alacağını ve ez-an-cümle Trakyalı olup da hizmet-i devlette bulunmuş memûrînden istifade edeceğini, hatta jandarma için mümkün mertebe askerlik etmiş zevât intihap olunması lâzım geldiğini ve evkaf tanzim olunarak mazbût bir surette idâre olunacağını velhâsıl karîben şu harap memlekette refah ve asayişin temîn olunacağını beyan ile beraber her unsur gibi İslâm unsurunun da kendisine muâvenet etmesini ve zinhar asayişi ihlâle bâdi olacak ef’al ve harekâtta bulunulmamasını mükerreren tavsiye etti ve tekrar memûrîne nakl-i kelâm ile Dedeağaç’ı, Rum ekseriyeti bulunması itibarıyla oraya bir Rum valinin tayini nasıl olacağını sordu.

Franchet’nin muâvini Charpy bu ruhta beyânâtta bulundu. İdare-i mahalliye hakkında Trakya Müslümanlarının beyan-ı rey etmelerini söyledi. Komite de bu bâbdaki fikrini bildirmekle beraber memûrîn listesini verdi ve Dedeağaç’a bir Müslim mutasarrıf fakat Sofulu’ya bir Rum tayininin münasip olacağını anlattı. İşgal meselesini izahen bunun konferans kararı olduğunu ve Yunan askerinin de işgale iştirak ile Gümülcine’nin 12 kilometre garbine kadar uzanan sahayı işgal edeceklerini söyledi. Şu kadar ki, gerek Franchet, gerek Charpy’nin ifadâtında Trakya aksâmından birinin Yunanistan’a verileceğine dair söz ve telmih geçmedi ve hatta İskeçe’de ayrı bir Fransız müfrezesi ve bir de miralay bulunup vukuu melhuz şikâyâta merci olacağını da ilâve eylediler.

Trakya’da vaziyet şudur: Teşrinievvel evâsıtında Fransız kuvâ-yı askeriyesi Gümülcine ve havalisini işgale başladılar. 18’de Bulgar kuvâ-yı askeriyesi altı kaza sahasını tahliyeye başladılar. 20’de bu ameliye hitam buldu. Yalnız Bulgar jandarmalarından kaçmayanlar kaldı. 16’da Yunan kuvvetlerinden ufak kısımlar İskeçe’ye gelmeye başladı. Fakat asker daha girmezden evvel ahali-i İslâmiye kâmilen evlerine, dükkânlarına Fransız bayraklarının yanına siyah matem bayrakları astılar. Çarşıyı tamamıyla kapadılar. Fransız kumandanı komiteye mürâcaatla bayrakların indirilmesini ricâ ile beraber dellâl ile de ilân ettirdi. Ahalinin indirmemesini görerek Fransız askeriyle bayrakları toplattı. Dükkânlar üç gün kapalı kaldı. Yunan askeri perişan bir halde idi. Bilahare yavaş yavaş kuvvetler çoğaldı. Şimdi on bin tahmin olunuyor. Komite gerek Gümülcine’de, gerek Edirne’de Yunan işgalini protesto etti. Yunanlılar girmezden akdem İskeçe’de komite belediye intihâbını yapmış ve belediyeyi Müslümanlara geçirmişti. Bulgar jandarması kıyafetiyle fesli Müslüman jandarmalar yapmış ve köylere göndermişti. Bulgar memûrîn-i mülkiyesi daha kalkmadığından kaymakam onlardandır. Fakat son derece muhteriz. Müslümanların hareketi herkesi intibâha davet etti.

Gümülcine’de: Charpy orada oturuyor ve bütün Trakya idâresine vaz’-ı yed etti. Bulgar memurları duruyorlar ve şimdilik Charpy namına idâre ediyorlar. Gümülcine’de mahallî belediye teşkilâtı yapılmadı. Ayın nihayetinde memurların çekileceği söyleniyor. Bulgar memurlarının Sofya ile münasebetlerinin kesildiği dün Edirne’de işitildi; Yunan ajanı Vamvakas Yunan Hükümeti’nin General Charpy nezdinde mümessili sıfatında Gümülcine’de bulunuyor. Entrika yapıyor.

Dedeağaç sevahiline Rum muhâcirîni nakline başlanmıştır. Bizim muhâcirîn daha duruyor. Birkaçı geçti. Bu bâbda Charpy ile vuku bulan mülâkatımızda Müslüman muhâcirlerinin yerlerine avdet ettirileceklerini ve fakat birden bire büyük kütle ile gelmelerinin gerek asayiş ve gerek iaşe nokta-i nazarından mehâzîri dâi olacağını ve bu iş için ve istirdâd-ı emvâl için komisyon teşkil olunacağını ve komitenin de ayrıca listeler yapmasını tenbîh etti. Elyevm Trakya komitesi tarafından verilecek vesikalar Fransız pasaportu idâresinden tasdik olunuyor. Muhacirîn ve ahali böyle Trakya’ya gidiyorlar.

Numara 500

Sivas’ta Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Mümessilliği’ne

İtilâf Şark Orduları Kumandanı General d’Esperey tarafından vâki olan davet üzerine Garbî Trakya’ya giden murahhaslarımızdan Galip Bahtiyar, Şakir ve Faik Beyler avdette merkeze uğrayarak verdikleri rapor sureti aynen bâlâya nakil ile takdim kılınmış ve Trakya mesâiliyle meşgûl olmak üzere mûmâileyhüm Dersaadet’e azîmet etmişlerdir.

Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi
Şükrü
30 Teşrinievvel 335