Mustafa Kemal Atatürk - Nutuk/3. bölüm

Efendiler, Ferit Paşa Hükümeti’nin sukutu, memlekette bazı mütereddid görünen mahallerin de hissiyât ve maneviyatı üzerinde hüsn-i tesir yaptı. Her tarafta, rüesâ-yı memûrîn-i mülkiye ve askeriye başta olmak üzere, teşkilâta germî verildi.

Ali Fuat Paşa, garp vilâyetlerinin hemen kâffesiyle alâkadar oldu. Bizzat Eskişehir, Bilecik ve bi’l-âhire Bursa havalisinde dolaşmak ve icap edenlerle muhabere eylemek suretiyle çalışılıyordu.

Balıkesir’de bulunan Miralay Kâzım Bey, (Meclis Reisi Kâzım Paşa) o havalide millî teşkilât ve askerî tertibât ile alâkadâr ve meşgûl idi.

Bursa’da Miralay Bekir Sami Bey, 8 Teşrinievvel’de, Ferit Paşa’nın adamı olan valiyi İstanbul’a göndererek, Kongre mukarrerâtını tatbike başlatmış ve bir heyet-i merkeziye teşkil ettirmişti.

Teşkilât-ı milliye ile uğraşıldığı kadar, intihâb-ı mebusan ile de büyük bir alâka ile uğraşılıyordu.

Memlekette, bi’l-cümle teşkilât-ı milliyenin, aynı unvan altında Heyet-i Temsiliye’ye merbutiyeti esası takip olunuyordu. Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisarı havalisinde teşkilâtın tarsîni ve Aydın, Konya, Bursa, Karesi mıntıkalarının sühûlet-i irtibatı nokta-i nazarından tedbirler alınıyordu. Garp cepheleri hakkında Harbiye Nezareti tenvîre ve hükümetçe ne gibi icrâât ve tertibât düşünüldüğü de sorularak, hükümetin alâkasını isticlâba çalışılıyordu.

Efeler tarafından idâre olunan Aydın cephesi aksâmına bir kumandan göndermek hususu düşünülmeye başlandı. 14 Teşrinievvel’de işgal altındaki mahallerde hafî teşkilât-ı milliye yapılması için Fuat Paşa’ya ve Afyonkarahisarı’nda Yirmi Üçüncü Fırka Kumandanı Ömer Lütfü Bey’e yazıldı. Maahaza, bu tarihlerde henüz bazı yerlerde maksadın tamamen anlaşılamadığı görülüyordu. Meselâ, Redd-i İlhak heyetlerinin, kendi namlarına, tebligatta bulunmakta olduğu ve 10 Teşrinievvel 335 tarihinde, Redd-i İlhak Cemiyeti Reisi imzasıyla, Teşrinievvel’in yirmisinde, bir büyük kongre ictimâ edeceği ve bu kongreye iki murahhas i’zâmı vilâyetlerden talep ediliyor ve birtakım tedbirler icrası bildiriliyordu.

Bir taraftan, Karakol Cemiyeti’nin de İstanbul’dan mâadâ, Bursa havalisinde de faaliyette bulunduğu anlaşıldı.

Bu teşettütün önüne geçmek için icap eden tedbirler alındı. Bilhassa Ali Fuat Paşa’ya, Balıkesir’de Kâzım Paşa’ya, Bursa’da Bekir Sami Bey’e, Bursa Heyet-i Merkeziyesi’ne icabı gibi yazıldı (Vesika: 155).

İtilâf ve Hürriyet Cemiyeti de düşmanlarla beraber Anadolu ’da mukabil teşkilât yapmak üzere yetmiş beş kişi kadar göndermiş. Bu haber alındı. Kolorduların nazar-ı dikkati celp olundu.

İstanbul’da hafî çalışmaya karar verildi. Trakya’ya teşkilâtın tevsii için Cafer Tayyar Bey vasıtasıyla talimat verildi.