Şuşa

Şuşa  Azerbaycan'da bir şehir, Şuşa Rayonunun idarî merkezi. 1992'de Ermenistan Silahlı Kuvvetleritarafından işgal edilmiş ve günümüzde hiçbir ülke tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yönetimi altındadır.

Tarih

Şuşa çevresindeki eski yerleşim yerleri, ayrıca Cıdır düzündeki Şuşa mağarası (Üçmıx Dağı'nda) bu yerlerin Azerbaycan topraklarında en eski insan kamplarından biri olduğu kanıtlanmıştır. Deniz seviyesinden 1300-1600 metre yükseklikte bulunan Şuşa şehrinin güneyinde Kafkasya'nın en eski yerleşim sitelerinden biri bulunmaktadır. XX yüzyılın 70'li yıllarında Şuşa mağara kampında yapılan arkeolojik kazılarda burada Paleolitik dönemine ait taş aletler bulunmuştur. Bu araziler tarihi Azerbaycan topraklarının - Medya Devletinin, Kafkasya Albanyasının, Karabağ Hanlığı'nın ayrılmaz parçasıdır. Şuşa Karabağ Hanlığı'nın askeri-stratejik önemli ve ekonomik, siyasi, kültürel merkezi olarak oluşmuş ve gelişmiştir. Roma tarihçisi Gaius Cornelius Tacitus (Tasıt) Kafkasya topraklarında dondar Türk toplumuna ait Sosu (Latincede “ş” sesi yok) şehrinin olması hakkında melumat vermişdi. Halk efsanesine göre, bu yerlerin havası saf ve şifalı olduğu için onu “Şuşa”(cam - glass) adlandırmışlardır.

Şuşa şehri 1750-51 yıllarında bağımsız Karabağ Hanlığı'nın banisi Penah Ali Han Cavanşir tarafından kurulmuştur. Kentin ilk adı, Penah Ali'nin şerefine Penahabad olmuştur.

1763 - 1806 yıllarında Penah Ali'nin oğlu İbrahim Halil Han'ın zamanında, kentin çevresinde yerleşen Şuşakent (Şuşakənd) köyü ile ilgili, Penahabad adı Şuşa olarak değiştirilmiştir. İbrahim Halil Han Şuşa'yı başkenti gibi genişletip, şehrin savunma kabiliyetini güçlendirmiştir.

1805 yılında Rus İmparatorluğunun Karabağı ele geçirmesine kadar, Şuşa birkaç defa Kaçarlar tarafından kuşatılmıştır. Rusya İmparatorluğu'nun yönetimi altında da Karabağ, Azerbaycan kültürünün, edebiyatının ve müziğinin merkezi olmuştur.

1851'de Şuşa'nın toplam nüfusu 15.194 olup, 1886'da 30.000,, 1910'da 39.413, 1916'da 43.869'a artmıştır. 1916'da nüfusun çoğunluğu, Ermeniler (23.396; %53) ve Azeriler, 19.121, %44'dan ibaretti. 1989'da kentin toplam nüfusu: 23.156 olup Azeriler (21.234, %92) ve Ermeniler (1.620, %7)'den ibaretti.

Karabağ Savaşı sırasında 8 - 9 Mayıs 1992 tarihlerinde meydana gelen Şuşa Muharebesi'nin sonucu Ermenistan Silahlı Kuvvetleritarafından ( Rusya'nın yardımıyla) işgal edilmiş ve Şuşa kentinin nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan Azeriler şehirden göç etmeye mecbur bırakılmışlardır.

Şu anda Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin işgali altında ve fiilen Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından yönetilmektedir.