Borçalı, Loru, Pəmbək

Borçalı, Loru, Pəmbək

Borçalı, Loru, Pəmbək

Tiflis eyâleti Ağcakale Sancağı (1578-1588)

1590 cı ildə Lori vilayəti beş livadan (sancaqdan) ibarət idi:

1 *Lori livası- Uzun, Tasık və Kolagirən nahiyələrindən;

2 *Axtala livası - Axtala, Sanahin və Xaşureti nahiyələrindən;

3 *Pəmbək livası - Güney Pəmbək Quzey Pəmbək, Həmzəçəməni (Həmzəçiməni); Ulabertə (Ulabert, Ulaburt, Ulayurd, Alabert) tabe olan Sarıyar nahiyəsi və Güney Alabert nahiyələrindən ibarət idi.

4 *Taşır livası

5 Arpalı livası

1728 Osmanlı dönəmində Tiflis əyaləti

1. Baratlı nahiyəsi,

2. Tumanis nahiyəsi,

3. Baydar nahiyəsi,

4. Dəmirçihəsənli nahiyəsi, (1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyalətinin Gəncə sancağının nahiyəsi Nahiyənin adı Temirhasan olaraq keçir)

5. Somxit livasının nahiyəsi,

6. Taşır nahiyəsi,

7. Pənbək nahiyəsi,

8. Ağcaqala livası,

9. Qazax livasına tabe olan İncə nahiyəsi,

10. Qazax livasına tabe olan Çuvar nahiyəsi,

11. Qazax livasına tabe olan Axstabad nahiyəsi,

12. Qazax livasına tabe olan Türk nahiyəsi.

Bu dövrdə Qazax bölgəsi dörd nahiyədən ibarət ayrıca inzibati vahid olaraq “liva” (“sancaq”) statusu ilə Tiflis əyalətinin tərkibində yer almışdır

Tarixi Borçalı torpaqları isə Osmanlı inzibati-siyasi sistemi daxilində xüsusi vahid bölgə statusuna sahib deyildi.

Loru Beylerbeyli

Borçalı sulatnlığı vəya Xanlığı 1747-1765

Bədrəddin xan

Nəzər xan

Məhəmməd xan 1606-1612

Mustafa xan 1612-1614

Hüseyn xanın oğlu Musaqulu xan (1752—1755)

1744-cü ildə Nadir şahın fərmanı ilə Borçalı Qazax mahalı ilə birlikdə Gəncə bəylərbəyliyindən alınaraq Kartli-Kaxetiya krallığının tabeçiliyinə verilmişdir. Fərman Gəncə bəylərbəyinin Nadir xan Əfşarın Muğanda şah elan olunmasına qarşı çıxması ilə izah olunur. Sonralar isə 1783-cü ildə Çar Rusiyası ilə Gürcüstan arasında bağlanmış Georgiyevsk traktatı nəticəsində Gürcüstan, o cümlədən də Borçalı Rusiya ərazisinə qatılmışdır.

"Borçalı distansiyası", Pəmbək dairəsini əhatə edən "Pəmbək distansiyası", işğal nəticəsində ləğv edilmiş Qazax sultanlığını əhatə edən "Qazax distansiyası" və Şəmşəddil sultanlığını əhatə edən "Şəmşəddil distansiyası" təşkil edildi.

Pəmbək-Şörəyel distansiyası (rus. Памбако-Шорагяльская дистанция) ( 12 sentyabr 1801 - 10 aprel 1840-cı illər)

Qazax distansiyası (rus. Казахская дистанция) ( 12 sentyabr 1801 - 10 aprel 1840-cı illər)

Şəmşəddil distansiyası (rus. Шамшадильская дистанция) ( 12 sentyabr 1801 - 10 aprel 1840-cı illər)

Borçalı distansiyası (rus. Борчалинская дистанция) Lori qəzası Gürcüstan quberniyası (1801-1804-cü illər);

Borçalı distansiyası Tiflis qəzası Gürcüstan quberniyası (1804-1841-ci illər);

Borçalı nahiyəsi Tiflis qəzası Gürcüstan-İmeretiya

quberniyası (1841-1847-ci illər);

Borçalı nahiyəsi Tiflis qəzası Tiflis quberniyası

(1847-1880-cü illər);

Borçalı, Lori və Trialet pristavlıqları Borçalı qəzası

Tiflis quberniyası (1880-1917-ci illər).

Qeyd edək ki, Borçalı qəzası 1917-ci ildə imperiyanın süqutundan sonra da Tiflis quberniyası tərkibində ayrıca inzibatiərazi vahidi kimi mövcud olmuşdur.