Slimfit
  1. ƏDƏBİYYAT

Koroğlu - Koroğlu dastanı/Mərcan xanımın Çənlibelə gəlməyi (VII hissə)

Koroğlu - Koroğlu dastanı/Mərcan xanımın Çənlibelə gəlməyi (VII hissə)
Sakura

Koroğlu - Koroğlu dastanı/Mərcan xanımın Çənlibelə gəlməyi (VII hissə)

Mərcan xanımın bu sözləri dünyayi-aləmi xanların gözündə nura,
çırağbana döndərdi, yazıq sayılın gözlərində də cəhənnəm zülmətinə
çevirdi...
Mahmud paşa sevinmiş, üzünü tutdu Hüseynəli xana, vəcdnən
dedi:
– Hüseynəli xan! Əzizim! Özün yaxşı eşitdin bacımın sözlərini! Di
get hazırlığını gör, gəl gəlinini apar! Amma bax burda, bacımın
yanında da deyirəm, öyünün böyük xanımı bacımdı ha!..
İndiyəcən günü üstünə verildiyini bilməyən Mərcan xanım ikrah
hissiynən üzünü çevirdi. Hüseynəli xan buna əhəmiyyət verməyib
əlini gözünün üstünə qoydu:
– Mənim gözüm üstə!
Mahmud xan üzünü tutdu dilənçiyə:
– Qurban olasan mənim bacıma! Qurban olasan atamın bu nahaq
qan görməmiş ocağına! Başımız qarışıqdı. Get, toyda gələrsən, sənə
çoxlu ənam verərəm!
Dilənçi istədi çıxsın, Mərcan xanım qoymadı:
– Dayan, ay yazıq! O nisyədi. Hələ mənim qapımdan sayıl boş
qayıtmayıb.
O, pərdənin dalına keçdi, çox çəkmədi ki, bir parça çörək gətirib
qoydu dilənçinin çantasına. Kankanoğlu tez çıxıb verdi özünü bir daldaya.
Çörəyi çıxartdı ki, Mərcan xanım boyunbağını, bir neçə qızıl, bir
barmaq da kağız qoyub arasına, baxdı kağızda yazıb ki, gec gəldin,
mən İravana gedəsi oldum. Səni gözləyəcəyəm, mən ya səninəm, ya
qara torpağın! Biilqar, biiman! Kankanoğlu İravana getməyə hazırlaşdı,
Hüseynəli xan da toy tədarükünə başladı.
Amma iki gündən sonra toy xəbərinin əvəzinə vay xəbəri yetişdi
ki, Hüseynəli xanın toy ağaməti gələndə, Koroğlu Xoydan qayıdırmış,
rastlaşıblar, Koroğlu onu dünyadan köçürüb.
Əhvalat belə olmuşdu:
Xoy mahalından Rəhim adlı bir kəndli Koroğluya xəbər çatdıra
bilmişdi ki, mahalın hakimi zalım Kəbir xan bir cüt oğlumu şərə salıb
tutdurub, yetişməsən, əldən gedəsidilər. Koroğlu belə haydan qalardımı?!
Xəbəri eşidən kimi, bir dəstə dəli götürüb üz tutdu Xoya. Koroğlu
o zaman özünü yetirdi ki, Rəhim kişinin oğlanları dar ağacının altındadırlar.
Kəbir xan heç belə iş gözləməzdi. Doğrudu, Koroğlunun adı, səsi
İran xanlarının da, bəylərinin də, lap şahın da yuxusunu ərşə çəkmişdi,
day Kəbir xanın ağlına hardan gələrdi ki, o, bu yerdə özünü çatdırar.
Nə başınızı ağrıdım, Koroğlu Kəbir xanın aşına su qatdı. Rəhim
kişinin də, çoxlu yoxsulların da vayını toya döndərdi.
Koroğlu geri qayıtmaq istəyəndə, Rəhim kişinin oğlanları Aşıq
Cünuna yalvardılar ki, Koroğlu bizi də qatsın dəlilərinin cərgəsinə.
Aşıq Cünun Koroğludan iltimas eləyəndə, Koroğlu Rəhim kişinin
üzünə baxdı. Rəhim kişi açıq ürəklə dedi:
– Can Koroğlu! Mənim oğullarım özlərini sənin dəlilərinə tay
tutullarsa, çörəyim itməyib. Kiçik oğlum Paşa bəsimdi. Qoy bunlar da
olsun sənin. Bircə onu arzu eləyirəm ki, toylarında bizi unutmayasan...
Rəhim kişinin mərdanəliyi, oğlanlarının hərəkəti Koroğlunun
xoşuna gəldi. Onları da qoşdu dəlilərin cərgəsinə, üz tutdu Çənlibelə.
Dəstə Xoyun ərazisindən çıxıb Səlmasın ətəyinə çatanda bir tacir
dəstəsiynən qabaqlaşdı. Tacirbaşı canını qurtarmaq üçün uydurdu ki,
Təbrizə gedirəm, hər il orda böyük imam ehsanı verirəm ki, Allah
mənə bir övlad əta eləsin.
Tacirbaşı nə biləydi ki, on ildən bəri zülm eliyib yarı ac-yarı tox,
çox zaman ayaxyalın dəvə ovsarı çəkdirdiyi, dili qarnında bildiyi Yarməmməd
kişi onun yalanını çıxardacaq, üzünə duracaqdı, nə padşahdan
qorxacaq, nə zindandan, nə də dar ağacından.
Yarməmməd kişi Koroğlunu tanımışdı. Ona görə də irəli yeridi,
salam verib dedi:
– Ay yoxsulların pənahı, elin dirəyi! Bu tacirbaşı hər nə ki ərz
elədi, hamısını yalan dedi. Bunun düzdü, züryəti yoxdu, amma züryətdən
ötəri bir qara quruş da xərc eləmir. Bunun peşəsi padşaha qulluq
eləmək, həm onu dünyanın az tapılan naz-nemətiynən təmin eləmək,
həm də ona məmləkətin baş tərpədən iyidlərinnən yalan-gərçək
xəbər çatdırıb onları güdaza verməkdi. Məni də ölümə verirdi, and
içdirib dar ağacından qurtarıb ki, ömrüm boyu beləcə ayaqyalın ovsar
çəkəm. Əgər bunun insafı varsa, niyə mənim halım-günüm budu?
Kişinin halı hamının ürəyinə od saldı, Koroğlunun sinəsinə dağ
çəkdi. O, dəli bir nərə çəkib hökm elədi, tacirbaşı ilə Məmmədyarın
geyimini dəyişdirtdi. Sonra da tacirbaşının toruna düşənlərin istəyənini
xilas eləyib evinə göndərdi. Tacirbaşıya üz tutdu:
– Səni öldürmürəm. Elə bilmə ki, sənə rəhmim gəlir. Yox, səni
öldürmürəm ona görə ki, gedib qulluq elədiyin şaha deyəsən ki, bu
dəfə onun üçün apardıqlarını paylayacağam bu mahalların yoxsullarına.
Qoy onların da ömründə bir dəfə ağızlarına şah yemi dəysin.
Bir də deyərsən ki, məmləkətində törətdiyi bu zülmə son qoymasa,
Çənlibeldən köçüb Savalanda məskən salacağam!
Tacirbaşı zarıya-zarıya dedi:
– Koroğlu, sənin mərdliyin aləmə bəllidi. Mərdlik elə, atımı, bir
neçə günlük də azuqə verdir mənə gedib bir yana çıxım.
Koroğlu güldü:
– Tacirbaşı, bəlkə də mənim mərdliyim aləmə bəllidi, onu yaxşı
bilmirəm. Amma onu bilirəm ki, ağlım başımdadı, axmaq deyiləm.
Sən gərək bu paltarda, bu kökdə gedib bir yana çıxasan ki, elədiyin
zülmün qədərini biləsən. Bir də, qorxma, sən də axmaq döyülsən ki,
bu aralarda tacirbaşı olduğunu bildirib özünü əcəlin əlinə verəsən.
Get, sənə yaxşı yol!.. Amma tapşırığımı unutma ha!
Bəli, Koroğlu dediyi kimi də elədi. Padşaha gedəsi nə vardısa yol
uzunu paylaya-paylaya üz tutdu Çənlibelə. Dəlilərin kefi qalxmışdı
ala buluddan yuxarı. Arazı keçəndən bir gün sonra Koroğlu gözəl bir
seyrangaha çatdı. Yönü bu tərəfə gedəndə də bu çəməngahdan keçmişdi,
amma dayana bilməmiş, əhd eləmişdi ki, gərək qayıdanda
burda bir mənzil eliyib dəlilərə dinclik verəm. O saat hay vurdu, dəstə
töküldü çəməngaha, çadırlar quruldu. Koroğlunun göstərişi ilə bir
çarhovuzun başında lap iri çadır qurdular ki, burada oturub söhbət
edəcək, aşıq Cünuna qulaq asacaqdılar.
Dəlilər beş gün idi dincəlirdilər. Onlar məşq zamanları Süleymanı
da, Kərimi də bütün sınaqlardan keçirmişdilər. Hər iki qardaş şeşpər
şaqqıldatmaqda, nə bilim, bütün dava fəndlərinin hamısında Koroğlunun
da, aşıq Cünunun da, bütün dəlilərin də ürəyincə imtahan vermişdilər.
Yenə axşam yeməyindən sonra hamı böyük alaçığa yığışmışdı.
Halaypozanın xahişi ilə aşıq Cünun təzə igidlərə ləqəb verəcəkdi.
Dəlilər yerbəyer olanda Koroğlu aşıq Cünunun üzünə baxdı. Aşıq
Cünun sazı köynəyindən çıxardı, durub ortaya çıxdı, sazını zilini zil,
bəmini bəm elədi, sinəsinə basıb oxudu:
Çox dolandım, dağlar gördüm dünyada,
Çənlibelin uca dağı gözəldi!
Ağqayanın düşmən keçməz keçidi,
Güllü yalın cüt bulağı gözəldi!
Söz dəliləri yerindən oynatdı. Onların alqış səsləri çadırı titrətdi.
Koroğlu gördü burnunun ucu göynədi, gözləri yaşardı. Yadına saldı ki,
bircə dəfə də burnunun ucu Nigar xanım:
...Hər quş balasıynan gəzər,
Niyə sənin balan yoxdu?
– deyəndə belə göynəyib. Amma özünü o yerə qoymadı, zarafata salıb
aşıq Cünunu qınadı:
– Nə tez qəribsədin, ay aşıq Cünun, Çənlibeldən ötəri? Bura da
səfalı yerdi, dedim dəlilər bir-iki gün dincəlsin! Sən Halaypozanın
xahişini yerinə yetir. Yoxsa ehtiyat eləyirsən ki, tacirbaşı özünü şaha
yetirər, xəbər verər, şah dalımızca düşər? Qorxma, tacirbaşının öyüdnəsihətini
yaxşı vermişəm, sən öz işində ol.
Aşıq Cünun bir az da təsirləndi, avazını bir xeyli ucaltdı:
Çəyirtkəyə nəsihətlə kar aşmaz,
Ölmüşləri zəmilərə daraşmaz.
Koroğluya arxayınlıq yaraşmaz,
Dəlilərin qovğa çağı gözəldi!
Söz Koroğlunu bərk tutdu. Yenə sağ əli ilə bir sığal sol bığına, bir
sığal da sağ bığına çəkdi, istədi ki, dinsin, baxdı ki, aşıq Cünun düz
ayaq pərdədən başlamaqdadı. Dinmədi, Aşıq Cünun sözünü tamam
elədi:
Aşıq Cünun, qəmin nəyin qəmidi?
Sözünü de, işrət eylə, dəmidi.
Qıy vuranda Kərim qartal kimidi,
Süleymanın ox atmağı gözəldi!
Yenə “afərin! əhsən!” sədaları çadırı doldurdu. Koroğlunun eyni
lap açıldı:
– Sözünün axırını yaxşı gəldin, ay Aşıq Cünun! Yoxsa elə bu sahat
yola düşmək əmrini verirdim. Amma...
Koroğlunun sözü ağzında qaldı. Keşikçilərdən biri içəri girdi, irəli
yeriyib dedi:
– Koroğlu, xeyli aralıda, günbatan tərəfdə bir böyük karvandı-nədi
düşüb...
Koroğlu da onun sözünü yarımçıq qoydu:
– Niyə karvandı-nədi deyirsən, bilmədin ki, nəçidi, nəkaradı?
– Yox, Koroğlu, bunu əssah öyrənə bilmədik. Kilid Qulamın biz
günbatan tərəfindəyik. Gördük o tərəfdən zurna-dəf səsi gəlir. Demirəmmi
xeyli aralıdı. Yavaş-yavaş gedib yaxınlaşdıq, elə onu əssah
eliyə bildik ki, böyük yığıncaqdı. Deyəsən toy dəm-dəsgahdı. Belə
məsləhət elədik ki, xəbər verək, necə desəniz, elə də iş görək.
Koroğlu soruşdu:
– Deyirsən toy dəm-dəsgahına oxşayır, hə?
– Bəli, Koroğlu.
Koroğlu üzünü Halaypozana tutdu:
– Bir dəstə götür, çox yaxın düşməyin, dəyib-dolaşmayın. Elə
üstlərində göz olun. Tərpənsələr, qoymayın. Gecələməli olsalar,
səhərə qədər gözləyin, səhər kim olduqlarını ayrıd elərsiniz.
Tüpdağıdan: – baş üstə, – deyib ayağa qalxdı. İstədiyi iyidlərdən
bir neçəsinə işarə elədi, çıxdılar. Koroğlu üzünü tutdu aşıq Cünuna:
– Aşıq Cünun, afərin sənə ki, təzə iyidlərin ləqəbini lap ürəyimcən
verdin! Ox Süleyman. Qartal Kərim! Yaraşır! Mübarək olsun!
Hamı bir ağızdan “mübarək olsun” dedi. Koroğlu sözünü davam
elədi:
– İş də ki, belə düşdü, arxayın söhbətini elə, səhəri gözləməli
olduq.
Bəli, səhər açıldı, həmişə səhər üzünüzə xeyirə açılsın! Halaypozan
gördü bu dəm-dəsgah lap böyükdü, özü də arxayınlıqdı, hələ
tərpənməknən işləri yoxdu. Bir az da gözlədi, lap işıqlaşdı, hamı qalxıb
yuyundu. Gün çırtanda üç nəfər də götürüb yeridi düşərgəyə. Birisi
qabaqlarına durdu:
– Kimsiniz, kimi istəyirsiniz?
– Elə bu dəstənin başçısını görmək istəyirik, qardaş.
– Elə bilirsiniz ki, asandı bu dəstənin başçısını görmək?
– Niyə çətindi ki?
– Bilirsiniz bu dəstənin başçısı kimdi?
– Yox, bilmirik. Bilmək istəyirik.
– Elə onçun belə danışırsınız da!
– Yoxsa necə danışardıq ki?
– Yoxsa? Yoxsa diliniz söz tutmazdı!
– Niyə?
– Deyim, onda bilərsən! Bu dəm-dəsgah İrəvan sərdarı Hüseynəli
xanındı, bildin?
– Bildim. Bilirsən mən kiməm?
– Kimsən?
– Qoç Koroğlunun dəlisi Halaypo...
Halaypozanın sözü ağzında qaldı. Bu adam Koroğlunun adını eşidən
kimi çul təkin sərildi yerə, de bildirmi ölübsən, yoxsa bu ilmi. Ona
kimi iki başqası özünü yetirdi. Birisi qıjqırıldı Halaypozanın üstünə:
– Neylədi, ə buna?!
– Heç nə.
– Bə niyə belə oldu bu?
– Onu sən bilərsən. Yəqin üstündə ürəkgetməsi varmış. Biz ondan
Hüseynəli xanı soruşduq, o da beləcə sərildi yerə.
– Neynirsiniz siz Hüseynəli xanı?
– Elçiyik, sözümüz var.
– Kimin elçisisiniz?
– Koroğlunun.
– Nə-ə-ə-ə?..
Onu da, yoldaşını da əsməcə tutdu. Amma huşdarı başlarınnan
çıxmadı. Eləcə dilləri qıfıllandı, gecdən-gec birinin dili topuq vurmağa
başladı:
– Ge-ge-gedək.
Hüseynəli xanın çadırının qapısında üç adam siyirmə qılınc dayanmışdı.
Bu gələnin diribaşı birinin qulağına pıçıldayanda əlinnən qılınc
düşdü. Məxləs, Hüseynəli xana çatdırdılar ki, üç adam qapıda durub
onu görmək istəyir. Özdəri də deyirlər ki, Koroğlunun elçiləriyik.
Hüseynəli xanın da canına üşütmə düşdü. Amma özünü bir təhər toxdadıb
əmr elədi ki, çöldə qollarını bağlayıb gətirin içəri. Çöldə istədilər
ki, bunların qollarını bağlasınlar, Halaypozan birisinə bir şapalaq
çəkdi, yazıq yeddi dəfə fırranıb düz iyirmi arşın aralıda cüllandı yerə.
Bunu görəndə o birilər əl tərpətmədilər, Halaypozan onları o tərəf bu
tərəfə itələyib girdi içəri. Hüseynəli xan udqunub qışqırdı:
– Bu nə ədəbsizlikdi?!
– Ədəbsizlik sizdən baş verdi, xan! Bu da təzə qaydadı ki, elçinin
qapıda qollarını bağladıb qəbul eləyəsən?
Hüseynəli xanın ağlı təzə-təzə başına yığıldı. Baxdı ki, yaman
yekə qələt eləyib. Amma özünü toxdaq tutub dedi:
– Bu hansı qaydadı ki, hər yetən özünü Koroğlunun elçisi adlandırır.
– İnanmamaqda haqlısan, xan. Amma bu həqiqətdi ki, mən Koroğlunun
elçisi yox, dəlilərinnən biri Halaypozanam. Özü də Koroğlunun
tapşırığı ilə axşamdan bəri sənin keşiyini çəkmişəm. İndi də bilməliyəm
ki, haradan gəlib haraya gedirsən.
Hüseynəli xanın gözləri irildi:
– Doğru deyirsən?
– Bizim dilimizə yalan gəlməz, xan!
– Hardadı indi Koroğlu?
– Qapıya çıxsan, əl qoyub gözünün üstünə baxsan gündoğana,
görərsən!
– Doğru deyirsən?
– İnan, xan! Yalan xanlarda, paşalarda olur, bizim kimilərə verirlərmi,
bizdə də ola!
Hüseynəli xan başını əllərinin arasına aldı, bir xeyli fikirləşdi,
sonra birdən başını qaldırdı:
– Sən niyə mənə xan deyirsən ki?
– Bəs nə deyim, xan?
– Axı mən xan deyiləm!
– Bəs nəsən, xan?
– Mən bir tacir oğluyam. Dədəm məni nişanlandırandan sonra,
Allah ölənnərinə rəhmət eləsin!..
– Allah rəhmət eləsin!
– Hə, atam məni nişanlandırandan sonra toyuma hazırlaşanda vəfat
elədi. Üç ildi yasını saxlayıram. İndi bu elimnən-günümnən gedirəm
gəlinimi gətirməyə...
– Yalanı tərgit, xan. Sən İravan sərdarı Hüseynəli xansan. Mən də
Xoy mahalının xanı Kəbir xanın kiçik qardaşıyam. Biz bir dəfə görüşmüşdük
axı. Niyə yadından çıxıb? Özüm elə dedim ki, sənin bu dələduz
keşikçilərin mənə dəyib toxunmasın.
Hüseynəli xanın gözləri dirildi. Baxdı ki, canının uyuşuğu açılır.
Ərklə Halaypozanın sinəsinə bir pəncə vurdu, sevinclə dedi:
– Bəs niyə mənim ürəyimi üzürsən, ay zalım!
– Ürəyin niyə üzülür axı?
– Ə, bilmirsən, Koroğlunun özü bir şey olmasa da adı yaman ağırdı?
Eşidəndə adamın ürəyi üzülür? Ə, mənim huşuma bax! Bir fikirləşmirəm
ki, axı Koroğlunun buralarda nə azarı ola! Çənlibel hara, buralar
hara?.. Həə, de görüm Kəbir xan necədi, özün nə təhərsən? Deyirəm
axı, ay Allah, bu mənə tanış gəlir, hardasa görmüşəm bunu!
– Tanıdın indi?
– Bə tanımayanda!..
– Bax belə! Sən necəsən?
Tüpdağıdan belə deyib guya ərklə onun sağ çiyninə yaxın döşünə
bir balaca pəncə vurdu. Hüseynəli xan şırp dalı üstə dəydi yerə. Gözlərinə
qaranlıq çökdü, elə bildi ki, bir yanını çapdılar. O özünə
gələnəcən Halaypozan əlindən tutub qaldırdı. Hüseynəli xan bir az o
tərəf bu tərəfə səyəlləndi, yox-yox bir təhər özünü toxdatdı:
– Ə, səni and verirəm allaha, de görüm kimsən?
– Yalana-yalan oldu, bədələ-bədəl, xan, allaha niyə and verirsən,
mən Halaypozanam...
Bu dəmdə qapıdakı dəlilər dözə bilməyib girdilər içəri ki, ay
qardaş, ay Halaypozan, niyə belə ləngiyirsən, indicə Koroğlu dalımızcan
adam göndərəcək axı!..
Hüseynəli xan baxdı yox, karvanı yaman yerdə axşamladıb. Yenə
başını aldı əllərinin arasına, bir xeyli fikirləşəndən sonra birdən qalxdı
ayağa:
– Deyirsən Koroğlu bu yaxındadı hə?
– Bəli, xan.
– Gedək onun yanına.
– Gedək.
Hüseynəli xan adamlarına tapşırıqlar verib düşdü Halaypozanın
yanına.
Bu tərəfdən də Koroğlu istəyirdi ki, Halaypozanın dalısıncan adam
göndərsin, bir də baxdılar, budu, Halaypozan yanında da birisi gəlir.
Hüseynəli xan yaxınlaşanda qılıncını açıb saldı boynuna.
Koroğlu öyrənəndə ki, bu İravan sərdarı Hüseynəli xandı, hay
vurdu hamı toplaşdı böyük çadıra. Hər kəs öz yerində əyləşəndə
Hüseynəli xan elə qılıncı boynunda yeridi Koroğlunun qabağına, diz
çöküb dedi:
– Koroğlu, mən İravan sərdarı Hüseynəli xanam. Bu aydındı ki, biz
düşmənik. Bu yerdə mənim səndən aman istəməyə haqqım yoxdu.
Amma izn ver, utanmazlıq eliyim, səndən aman istəyim!..
– İstə, xan.
– Halaypozan yaxşı gördü. Eşitdiyimə görə axşamdan bəri sənin
gözün mənim karvanımda olub. Bilməmiş olmazsan ki, bu karvan toy
karvanıdı.
– Öyrənmişəm, xan.
– Gör, mümkündürsə, aman ver, məni muraz üstə qoyma!
– Toy sənindi, xan?
– Bəli, qoç Koroğlu!
– Yalan demirsən ki?
– And olsun bir olan Allaha, yalan demirəm!

 

(VIII hissə)

Məqaləni bəyəndiniz? Sosial şəbəkələrdə izləyin!

Təhqiredici, mövzuya aid olmayan və böyük hərflərlə yazılan şərhlər təsdiqlənməyəcək.

Sakura

Ən çox baxılanlar

Şuşada Molla Pənah Vaqifin ağacdan oyma heykəli -1985-ci il

Redaktor seçimi

SON XƏBƏRLƏR