Tarixin ayaq izləri: Dünyanın ən kədərli abidəsi

II Dünya Müharibəsinin macar xalqına qalan “yadigarları” Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə yerləşən Parlament binasının qarşısında, Tuna çayının sahili boyunca düzülmüş dəmir ayaqqabılardır.

Oxu.Az xəbər verir ki, 1944-cü ilin oktyabr ayında Hitler tərəfindən devrilən Macarıstan hökumətinin lideri Miklos Horti Ferençin kreslosunda Szalasi əyləşib. 

Hitlerin ideologiyasını dəstəkləyən Szalasi yəhudiləri vəhşi metodlarla öldürməyə başlayıb.

Təxminən, 80 min yəhudi Macarıstandan Avstriya sərhədinə qovulub. 20 min yəhudi isə Szalasi hökuməti tərəfindən Tuna çayı sahilində vəhşicəsinə qətlə yetirilib. Qurbanlardan silah gücü ilə ayaqqabılarını çıxarmaları və çaya atılmaları tələb edilib. Çaya atlayan qurbanlar güllələnərək qətlə yetirilib.

Bu unudulmaz qətliam uzun illər Macarıstanda yaşayan məşhur rejissor Can Toqay və heykəltəraş Qyula Pauer tərəfindən ölümsüzləşdirilib. 

Layihənin sahibi Can Toqay insanlıq dramına diqqət çəkmək üçün həmin günlərdən yadigar qalan xatirələri dəmir ayaqqabılar ilə ölümsüz etmək istəyib. Tuna çayı boyunca uzanan bu ayaqqabı muzeyində indi 60 cüt ayaqqabı var.

Bu abidə o dövrdə insanların şəxsiyyətinin özəlliklərindən də detallar daşıyır. Öldülürən insanların peşəsi, şəxsiyyəti və cinsiyyəti nəzərə alınmadan necə bir dəhşətli niyyətin qurbanı olduqları bu əsərlə göz önünə sərilir – bir kişinin çəkməsi, bir qadının hündürdaban ayaqqabıları və uşaq ayaqqabıları...

Budapeştdəki abidənin düzəldilməsindən sonra Avropada həyata keçirilən yəhudi qətliamları xatırlanmağa başlanıb. 

Pərviz Hüseyn