Xarici dilləri rahat öyrənmək üçün maraqlı metod

Müasir məktəblilər həddindən artıq məlumatlarla yüklənirlər və yeni materialı əzbərləmək çox böyük enerji və güc tələb edir. Bu, xüsusən xarici dillərin öyrənilməsinə aiddir. Eyni zamanda, bir paradoks var: lüğəti səylə öyrənirsiniz, yeni sözlər yazırsınız, amma ən vacib məqamda heç nə xatırlaya bilmirsiniz. Gəlin, bu barədə nə edə biləcəyimizi aydınlaşdıraq. Və məhz  necə.

Qısa müddətli intensiv əzbərləmə zamanı əldə etdiyimiz məlumatları beynimiz uzun müddət xatırlaya bilmir. Yeni materialın yaddaşda mümkün qədər yaxşı qalması üçün daha çox bilik mənimsəməyə kömək edərək təlimə daha az vaxt xərcləməyə imkan verən bir metoddan istifadə etmək yaxşı olardı. Belə sehrli üsullardan biri  - həm evdə, həm də sinifdə istifadəsi asan olan intervallı təkrarlamadır.

Bir az tarix

Aralıqlı təkrarlama konsepsiyası heç də yeni deyil. Hələ 1880-ci illərin sonlarında psixoloq Hermann Ebbinqhauz yaddaş təhlilinə ciddi yanaşan və yaddaş mexanizmlərini öyrənməyə illər sərf edən ilk alim oldu. Nəticədə, o, əzbərlənmiş məlumatların yaddaşımızda zamanla "dağılma" dərəcəsini müəyyənləşdirə bildi və bunu "unutma əyrisi" adlı bir qrafikdə əks etdirdi.

Eyni zamanda, Ebbinqauz yalnız "əyri"ni müəyyənləşdirmədi, həm də unutma prosesinin necə yavaşladılacağı barədə düşündü. Bunun üçün informasiyaları beynin az qala unutduğu anda təkrarlamalısınız. Bu metodika intervallı təkrarlama (spaced repetition) adını aldı.

Metod yalnız dillərin öyrənilməsi vaxtı yeni leksikanın yadda saxlanması üçün işləmir. Bununla, məsələn, qrammatika qaydalarını və digər vacib məlumatları əzbərləmək olar.

İntervallı  təkrarlama necə işləyir?

Metod "intervalların effekti" adlanan yaddaş fenomeninin istifadəsinə əsaslanır: tədqiqatlar göstərir ki, oxuma  prosesini vaxt bölgüsü üzrə apardıqda beynimizin  daha səmərəli öyrəndiyini göstərir. “Beyin üçün rəhbərlik”  kitabının müəllifi Pirs C. Hovardın fikrincə,  yeni sinir əlaqələrinin tutulmasına imkan vermək üçün analiz və sintez kimi, yüksək zehni funksiyaları əhatə edən iş uzun fasilələrlə həyata keçirilməlidir. Əks təqdirdə, vaxt çatmadıqda, yeni material köhnəni sıxışdırıb çıxarır

Buna görə də yeni məlumatları yadda saxlamaq üçün  əzbərləməməlisiniz, əksinə, müəyyən artan aralıqlarla, demək olar ki, unudulduğu zaman təkrarlamalısınız. Texnika Y = 2X + 1 qaydasına əsasən hesablanır, burada Y məlumatın unudulmağa başladığı gündür,  X isə son təkrar günüdür.

Yəni bir məktəbli və ya tələbə yeni nəsə öyrəndikdə-  bunu bir neçə dəqiqə sonra, bir neçə saat sonra, bir gün, 2 gün, 5 gün, 10 gün, 3 həftə, 6 həftə, 3 ay, 8 ay sonra və s .təkrarlamalıdır. İntervalın potensialı sonsuzdur. Bəzi sözlər və ifadələr digərlərindən daha yaxşı və ya daha pis yadda qala bilər, amma nəticədə müəyyən vaxtdan sonra lazımlı söz həmişəlik yaddaşda qalacaq.

Dərsdə intevallı təkrarlanmanı  necə tətbiq etməli

Aralıqlı təkrarlama İngilis dilinin tədrisində təsirli  vasitə ola bilər. Müəllimlərə təlim metodlarında bu texnikanın reallaşdırmasının çox üsulunu məsləhət görmək olar, məsələn tələbələrin köhnə materialı müəyyən aralıqlarla nəzərdən keçirməsinə vaxt ayırmaq.

Ən sadə üsul —  klassik PPP metoduna əməl etməkdir:  Presentation, Practice, Production (Təqdimat, Təcrübə, İstehsal). Bu metodika tədris prosesinə üzvi şəkildə uyğundur və intervallı təkrarın başlanğıc mərhələlərini təşkil edir. Birinci mərhələdə (Presentation) müəllim yeni  mövzu təqdim edir, ikincisində (Production ) şagirdlər müəllimin rəhbərliyi altında tapşırıqları yerinə yetirirlər, üçüncüsündə Production) təbii vəziyyətdə yeni materialı təcrübədən keçirirlər (müzakirə, rollarla dialoq, hekayə izahı və s.). 

İntervallı təkrarlama ən çox Leytner fleş-kart sistemi ilə birlikdə istifadə olunur

Fleş- kartlarda yadda saxlamaq üçün lazım olan məlumatları göstərə və kartları qruplara ayıra bilərsiniz. Əgər şagird kartdakı məlumatları mənimsəyib və təkrar hasil edə bilirsə, bu kart təkrarların daha uzun intervallarıyla qutulara (bloklara) təzədən yığılır. Əks təqdirdə, kart birinci qrupa qaytarılır. Hər bir sonrakı qrup artan aralıqlarla təkrarlanır.

Beş blok sistemində yaxşı bir aralıq dəsti aşağıdakılar olardı:

Blok 1: hər gün təkrarlamaq

Blok 2: 1 gün sonra təkrarlamaq

Blok 3: həftədə 1 dəfə təkrarlamaq

Blok 4: iki həftədə 1 dəfə təkrarlamaq

Blok 5: test/imtahandan əvvəl təkrarlamaq.

Kart dəstlərlə çeşidlərə ayrıldıqdan sonra, təqviminizdə təkrarlanan hadisələr yaratmaq kifayətdir, beləliklə növbəti blokun nə vaxt başlayacağını dəqiq biləcəksiniz.

Dəsti, keçilən dərsin materiallarından istifadə etməklə və hətta şagirdlərin özlərini cəlb etməklə təşkil edilə bilər. Eyni zamanda, bu kartlarda yalnız mətn məlumatları ola bilməz: onlara illüstrasiyalar, düsturlar və daha çox şey əlavə edə bilərsiniz.

Ev tapşırığı aralıq təkrar proqramına üzvi şəkildə inteqrasiya edilə bilər və ev tapşırığı nə qədər əyləncəli və müxtəlifdirsə, lazımi məlumatların vaxtında tələbələrin beyninə həkk olunması ehtimalı bir o qədər yüksəkdir.

Ev tapşırığı variantları:

Yaddaşda sabitləşdirilməsi lazım olan bir mövzuda inşa və ya məktub yazmağı təklif edin. Dərs materiallarına əsasən şagirdlərə yazı vəziyyətləri verə bilərsiniz. Məsələn, "Ailə" mövzusunu bitirmisinizsə, o zaman onlardan ailələri haqqında  hekayə və ya yaxın qohumuna və ya dostuna bir məktub yazmağı xahiş edə bilərsiniz.

Şagirdlərlə tez-tez ehtiyac duyduqları söz və ya qrammatikadan istifadə edən qısa video və ya film klipinə baxın. Bu vəziyyətdə, video, tapşırıqla müşayiət olunmalıdır, sonra dərsdə müzakirə olunur. Məsələn, videonun məzmununu yenidən izah edin, sualları cavablandırın və s.

Öyrənilən materialı müəyyən bir müddətdən sonra yaddaşda aktivləşdirmək üçün layihə metodundan istifadə edə bilərsiniz. Layihə müəyyən bir mövzunun, hətta bir neçə mövzunun bütün müddəti boyunca uzana bilər. Şagirdlər üçün  hədəf təyin edə bilərsiniz - müəyyən bir hissənin öyrənilməsi sonunda nəyə nail olmaları lazım olduğunu. Məsələn, hobbilərini  təsvir etmək. Sonra, materialı araşdırarkən, şagirdlər tədricən layihə hazırlayacaqlar: rəsmlər, təqdimatlar və ya hətta veb səhifələr hazırlayacaqlar (yeniyetmələrdirsə), lüğəti təkrarlayacaq, maraqlandıqları mövzularda videolara baxacaqlar. Layihə işi mövzunun öyrənilməsinin sonunda çox təsirli olur, çünki həm qrammatika, həm də lüğətdə əldə etdiyiniz bütün məlumatları ümumiləşdirməyə, təkrarlamağa və tətbiq etməyə kömək edir.

Qadjetləri sinifdə və ev tapşırığı edərkən köməkçi olaraq istifadə edin. Misal üçün:

Şagirdlərə telefonlarına intervalla təkrarlama  metodundan istifadə edərək yeni lüğət ehtiyatına yiyələnmələrinə kömək edən  proqram yükləməyi təklif edə bilərsiniz. Bu, şagird xəstə olmasına və ya məktəb tətilinə başlasa da, materialı vaxtında təkrarlamağına imkan verəcək.

Messencerlərdə  söhbət mövzularını müzakirə edə biləcəyiniz və hətta oyunlar təşkil edə biləcəyiniz çatlar yaradın - məsələn, sözlə. Daha sadə variantlardan biri də hərflərin sırasını dəyişdirməkdir. Müəllim mövzunu əvvəlcədən təyin edir və şifrəli sözlərin siyahısını verir və şagirdlərin vəzifəsi onları mümkün qədər tez tapmaqdır.

Ağılla oxuyun

Öyrənməyə hər hansı bir yanaşma beynimizin sistem məhdudiyyətlərini nəzərə almalıdır. Beyinin qısa müddətdə çoxlu sayda informasiyanı effektli şəkildə yadda saxlaya  bilməyəcəyini biliriksə, sıxılma fəlakətə doğru bir yoldur.

Eyni şəkildə, beynin əsasən vacib hesab etdiyi məlumatları saxladığını bilirik. Mütəmadi və tez-tez qarşılaşdığı şeylər haqqında məlumatları gücləndirir. Beləliklə, müəyyən intervallarla təkrarlama beyin üçün çox məntiqli yaddaş texnologiyasıdır.

Hər dəfə yadda saxlamaq üçün  səy göstərməyiniz lazım olduğuna görə beyin, bir əzələ kimi, sinir hüceyrələri arasındakı əlaqələri gücləndirərək məşq edir. Təlimdə fasilələr yaratmaqla insan hər dəfə bu əlaqələri hazırlayır. Bu səbəbdən intervalla təkrarlama daha az vaxtda daha çox şey öyrənməyin ən təsirli yollarından biri olduğunu sübut etmişdir.

Mənbə: mel.fm