90-cı illərin sonlarında Konqo müharibəsində niyə 5 milyondan çox insan öldü?

Ens.az saytının təqdim etdiyi bu məqalədə  1998-ci ildən 2002-ci ilə qədər 4 il ərzində baş verən Böyük Afrika Müharibəsi haqqında danışılır. 5 milyon insan bu müharibənin qurbanı oldu, özü də onların əksəriyyəti  Afrika ölkələrindəki dinc əhali idi.

Münaqişənin başlanğıcı

Genişmiqyaslı münaqişə ərəfəsində Kabila Konqo Respublikasının prezidenti oldu.  Bu adam Ruanda tərəfindən himayə olunmuş və bunun sayəsində hakimiyyətə gəlmişdi və ölkə rəhbəri olduqdan dərhal sonra Ruanda hərbçilərini yeni ordusunda əsas vəzifələrə təyin etdi.  Bir müddət  sonra bir çox hərbi hissələr yalnız Ruanda əslli şəxslərlə komplektləşdirilirdi.

Qeyd etmək lazımdır ki, Konqonun yerli sakinlərinin əsrlər boyu Ruandaya nifrət edirdilər. Beynəlxalq təzyiqlər sayəsində 1998-ci ilin iyulunda Prezident Kabila bütün xarici əsgərləri respublika ərazisindən qovdu.

Onun bu  gözlənilməz qərarı gözlənilən nəticəyə səbəb oldu.  Ruanda hakimiyyəti Konqo ilə bütün əlaqələri kəsdi  və əsgərlərin qovulmasından bir həftə sonra Konqo Demokratik Respublikasına qarşı genişmiqyaslı müdaxiləyə başladı.

Hərbi fəaliyyət

Ruanda ordusu Şərqi Konqo ərazisində yaxşı müvəffəqiyyət qazana bildi, amma  sonra səhvə yol verdi. Respublika ərazisinin  dərinliyinə getmək əvəzinə, prezident Kabilanın devrilməsi üçün bir əməliyyat planlaşdırılır. Ölkənin paytaxtı yaxınlığında desant qrupu endirilir  Bəlkə də  Kabila  Anqola və Zimbabvedən kömək almamış olsaydı, bu  cəsarətli  plan uğurlu ola bilərdi.  Nəticədə əməliyyat uğursuz olur və Kabila sağ qalır.

Anqola və Zimbabvenin iştirakı siyasi və resurslara dair motivlərdən irəli gəlirdi.  İllər əvvəl, Zimbabve, Ruandanın ələ keçirə biləcəyi Konqoda mədənlərinin tikintisi üçün çox böyük sərmayə qoymuşdu.

Müharibənin ikinci mərhələsi

Müharibənin ilk mərhələsi, qarşı tərəfin birləşməsinə səbəb oldu.  Kabila ordusu ölkənin qərbinə nəzarət etdi, rəqib tərəf  şərqdə və şimalın bir hissəsində yerləşmişdi. Bu dövrdə əsasən döyüşkən xalqlar mübarizə apardılar.  Bunlar həm Hutu döyüşçüləri, həm də Mai Mai qrupları idi. Onlar əsasən, ümumi vəziyyətə təsir etməyən kiçik basqınlar edirdilər.

1999-cu ilin yayında Lusakada münaqişə iştirakçılarını barışdırmaq üçün bir sülh konfransı keçirildi.  Amma sülh prosesi danışıqlarında sülh tərəfdarları iştirak etmirdi.  Müqavilə bağlandıqdan sonra Ruanda ilə Uqanda arasında fikir ayrılıqları yarandı, müharibə ikinci dövrədə davam etdi.

Resurslar uğrunda müharibə

Ruanda və Uqanda orduları arasındakı ən böyük döyüş, almaz ticarəti ilə məşhur olan Kisanqani şəhəri yaxınlığında baş verdi.  Tərəflər ən böyük qızıl və qiymətli daş-qaş yataqlarını ələ keçirməyə çalışdılar.  Müharibə resurslar uğrunda mübarizə mərhələsinə girdi.  Nəticədə milyonlarla mülki insan evsiz qaldı, qadınlar və uşaqlar aclıqdan və ölümcül xəstəliklərdən öldülər.

Bəşəriyyət  mövcud olduğundan bu yana  resurslar uğrunda mübarizə aparmışdır.  Bütün dünyada neft, qaz və hətta kömür yataqları uğrunda müharibələr gedir.  Hər il vəziyyət daha da  qızışır, çünki resurslar getdikcə azalır.

Müharibə qəfil başa çatdı.  2001-ci ildə Kabila sui-qəsd nəticəsində öldürüldü  və prezidentlik oğlu Cozefə keçdi.  Onun atasından daha çox üzüyola  olduğu ortaya çıxdı, buna görə bir çox ölkə qanlı qarşıdurmanın sona çatmasına kömək etməyə başladı.  Rəsmi olaraq, 2002-ci ildə sülh danışıqlarından sonra hərbi əməliyyatlar dayandırıldı.

Mənbə: История и её мифы