Abbasqulu ağa Bakıxanov - Mişkatu-l-ənvar/Fikri sübut

Bir motəbər kitabda mən gordum belə bir xəbər
İt ayağı dəyən yerə qədəm basmaz mələklər.
Necin bəs it Əshabi-Kəhf ilə kaha girərək,
Dorduncu ya səkkizinci hesab oldu o kopək.
Necun gəlib tapmadılar mələklər o kahanı?
Bu hədisin dəlilləri, həqiqəti bəs hanı?!
İt bəlkə də alcaq nəfsi timsalıdır insanın,
Bəlkə ən şum, ən murdar bir xilqətidir cahanın,
Həq nurunu ortur, qəlbi boğur zulmat icində,
Kim gecələr gunəş gormuş bu kainat icində?!
Binəvadır o adam ki, sevgilisi boylədir:
Vəfasızdır, can alandır, işi riya, hiylədir.
Bu zalım yar salır har an məni dərdə, mohnətə,
Min gunaha ducar edir, salır boyuk zillətə.
Nə etməli, carəsizəm dərdlər isə aşikar,
Gozum varsa baxmaq ucun, yoxdur əldə ixtiyar.
Gah kor edir, ağlın gozu tapmaz olur işıq, nur,
Gah beynimi məğrurluğun kuləyilə sovurur.
Mən filanam, filankəsdən necin qalım bəs dala?
Ya filankəs necin belə catmış cahu cəlala!?
Ağıl məndə, ozumdədir dunya malı, dovlət də,
Kimdən əskik yaranmışam istedadda, curətdə?!
Belə boş-boş xulyaların əsiri hər əqli kəm,
Gecə-gunduz xiffət edib kədərlənir, cəkir qəm.
Lakin edir ozu kimi yuzlərinə koləlik,
Bu olumə həyat deyir olməsə də hələlik.
Omur kecir cox mənasız boş-boş xəyal icində,
Aciz ikən uz gostərir saxta cəlal icində.
Edir cılğın ehtiraslar konlumuzu tarimar,
Gun kecdikcə rəzalətə surukləyib edir xar.
Malu dovlət, ya da şohrət arxasınca hər zaman,
Həftə-həftə, ay-ay, il-il dolanırıq sərgərdan.
Tamahkarlıq varlılara əl acdırır bax sənə,
Eşidirsən hər alcaqdan min sərzəniş, min tənə,
Arzu, tamah tukənməyir, bitmir tələb, iztirab,
Bu minnət, bu tənələrlə olmayırsan kamiyab.
Hirsə əsir o yolcuya bənzəyir bu, eşit, qan!
Əl acaraq utanmadı el-obadan, allahdan.
Hekayət
Bir kişinin vəziyyəti pisləşəndə bir qədər,
İstədi ki, işlərini sahmanlasın birtəhər.
Pul goturub colə cıxdı ki, korlara paylasın,
İstədi ki, ehsan ucun o korları haylasın.
Bir gozlu də qaca-qaca gəlib ona acdı əl,
Yalvararaq pul istədi dedi: ≪Məni qovma gəl!≫
Kişi dedi: ≪Mən korlara pul verirəm, cəkil get,
Sən gozlusən, hec olmasa oz boyundan həya et!
Gozlulərə pul paylamaq adət deyil hec zaman,
Rədd ol sənə bir pay duşməz mənim ehsan pulumdan≫.
Yoldan otub kecirdi bir dunya gormuş əhli-dil,
Bu sozləri eşidincə durub guldu dedi: ≪Bil.
Lap madərzad korlardan da daha kordur bu adam,
Ondan necin sən umursan heysiyyətə ehtiram?!
Əgər o kor olmasaydı yolculuğa getməzdi,
Səndən kərəm gozləyərək, allahı tərk etməzdi.
Bu da kordur ki, pay umur ozu kimi bəndədən,
Bu gozlunu o korlardan ayırırsan nahaq sən≫.