Bakıda kollapsa doğru: bir neçə günə daha çox tıxac gözləyək?

Şəhərin nəqliyyat probleminin böyük bir hissəsinin həllini üzərinə götürən, bir balaca çörək pulu qazanan insanları niyə cərimələməliyik? Əsəbləri onsuz da gərilən insanlara daha artıq əzab verməyin adı nədir?
Bu ildən qanunsuz sərnişindaşıma ilə məşğul olan avtobus və minik avtomobillərinə nəzarətin gücləndirilməsi planlaşdırılır. Qanunsuz sərnişin daşıyan avtobuslar kameranın vasitəsi ələ aşkarlanaraq elektron protokol yazılacaq. Minik avtomobilləri ilə sərnişindaşımaya nəzarət üçün də əlavə tədbir görüləcək.

Bu barədə ötən ilin sonunda Sputnik Azərbaycan-a Dövlət Avtomobil Nəqliyyatı Xidmətinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Nuridə Allahyarova bildirib. Onun sözlərinə görə, bunun üçün qanuna dəyişikliklə bağlı təkliflər hazırlanıb və aidiyyəti dövlət qurumları ilə razılaşdırılıb. Bütün bunlar Yol hərəkətinin təhlükəsizliyinə dair 2019-2023-cü illər üçün dövlət proqramının icrası çərçivəsində həyata keçirilir: "DANX Daxili İşlər Nazirliyi ilə birgə bu yeniliyi tətbiq edəcək. Xüsusilə yükdaşıma və orta tutumlu avtobuslara nəzarət bu üsulla daha rahat təmin ediləcək. Çünki artıq baza var. Həmin baza DİN-ə inteqrasiya ediləcək. Qanunsuz sərnişin daşıyan avtobuslar kamera ilə aşkarlanaraq elektron protokol yazılacaq. Amma minik avtomobilləri ilə sərnişindaşımaya nəzarət üçün əlavə tədbir görüləcək”.

1 manatını ödə, tezliklə evinə çat

Bu prosesin reallaşması nəyə səbəb ola bilər? Bakının günü-gündən genişlənməsi artıq həlli görünməyən bir sıra problemi ortaya qoyub. Küçə və prospektlərdəki sıxlıq səbəbindən bir çox halda işə gəlib-gedən insanlar yollarda saatlarla vaxt keçirməli olurlar. Yəni Bakı, Xırdalan, Sumqayıtın sakinləri “8 saat işdə işləyirsən, 4 saat da yollarda ilişib qalırsan” prinsipi ilə yaşamağa məhkumdurlar.

Sərnişindaşıma ilə məşğul olan nəqliyyat həddən artıq yüklənib, əsas kütlənin işdə olduğu zaman belə oturmağa boş yeri olan marşrut tapmaq olduqca çətindir. Metro isə sutkanın istənilən anında insanla doludur. Hətta günorta tələbənin dərsə getdiyi və dərsdən çıxdığı zaman sıxlıq daha çox olur.

Bəzən işdən evinə gedən sərnişin heç bir yolla bir nəqliyyat vasitəsi tapa bilmir. Hətta servis taksi sifariş etsə də. Günün 5-6 saatı sıxlıq mütləq duyulur, əgər “qanunsuz” fəaliyyət göstərən avtobus və ya avtomobil xidməti olmasa, insanların işə gecikməsi, sıxlığın isə 6 saatdan 8 saata kimi artması qaçılmazdır. Nə Bakı metrosu, nə Bakı Nəqliyyat Agentliyinin xətti ilə fəaliyyət göstərən marşrutlar bu qədər insan kütləsini daşımağa qadir deyil. Sıxlıq dövrü sərnişin daşıyan kiçik tutumlu avtobuslar təqribən 10 dəqiqəyə müştəri toplayıb xəttə çıxır.

Deyək, “Memar Əcəmi” metrosundan Masazır qəsəbəsi istiqamətində hər 3-5 dəqiqəyə bir avtomobil sərnişinlə dolub yola düzəlir. 1 manatını ödə, tezliklə evinə çat. Eyni vəziyyət “Koroğlu” metrosu ətrafında baş verir. Axşam evinə getməyə fərli-başlı marşrut tapmayan və ya ayaqüstü 1 saat tıxacda gözləməyə halı olmayan sərnişinlər elə məhz bu avtobus və yolüstü benzin pulunu çıxarmağa çalışan avtomobillərdə Bakı kəndləri istiqamətində hərəkət edirlər. Az məsafə də deyil, bəzi kəndlərə 30-35 km yol var. Avtobusla gedənəcən səhər açılar.

BNA sabah 300 yox, min avtobus belə xəttə buraxsa...

DANX mətbuat xidmətinin rəhbərinin bəyanatı təəccüb doğurur bir yandan. Şəhərin nəqliyyat probleminin böyük bir hissəsinin həllini üzərinə götürən, bir balaca çörək pulu qazanan insanları niyə cərimələməliyik? Əsəbləri onsuz da gərilən insanlara daha artıq əzab verməyin adı nədir?

Bakının böyüməsi, əhalinin sayının artması infrastrukturun qurulması prosesindən daha sürətli baş verir. Hətta BNA sabah 300 yox, min avtobus belə xəttə buraxsa, yenə də sıxlığın qarşısını almaq asan olmayacaq. Milyonlarla manata başa gələn Nəqliyyatın İntellektual İdarə olunması Sistemi işləmirsə, bu xaotik olaraq baş verən proseslərə ən azı dözümlü yanaşmaq lazımdır. Yaxşı, sistem işləmir, bəs, ölkədə düşünən insanlar da yoxa çıxıblar? İntellekt baxımından bu qədər geridəyik yəni?

Bu fəaliyyətin “qanunsuz” olması öz-özlüyündə şübhə doğurur

Sərnişindaşıma ilə məşğul olan insanları nəinki cəzalandırmaq, hətta stimullaşdırmaq lazımdır. Bu prosesi “yüngül” nəzarətə götürməklə xidmətin daha da yaxşılaşdırılmasına təkan vermək olar. Məsələn, dünyanın hər yerində şagirdi məktəbə daşıyan xüsusi avtobuslar fəaliyyət göstərir. Bu, təkcə valideynlərin vaxtına və puluna qənaət etmək məqsədi güdmür, həm də nəqliyyatda sıxlığın qarşısının alınmasına xidmət edir. Bakının 100 minlərlə şagirdini kimsə məktəbə aparıb-gətirməlidir. Əgər evdə bir neçə uşaq varsa, deməli, ana məktəbə bir neçə dəfə gedib-gəlməlidir. Avtobusda tıxac yaradan səbəblərdən biri də budur. Məktəb avtobusları kimi vacib bir işi tamam unutmuşuq.

“Yüngül” nəzarət intellektual idarəetmənin əsasında durur. Yəni bir neçə kateqoriyalı ucuz lisenziya sistemi qurub sürücülərə bu prosesdə qanuni yolla iştirak etməyə imkan verməliyik. Əgər uğurlu və effektiv fəaliyyət göstərən nəqliyyat infrastrukturu qura bilsək, lisenziyasız çalışan marşrutlara ehtiyac belə qalmayacaq. Normal yolu, müasir avtobusu və ya alternativ nəqliyyat vasitələri olan məkanda kənar marşruta nə ehtiyac var?

Dövlət qurumları istənilən qanunsuz fəaliyyətin qarşısını almalıdırlar. Amma bəzən bu fəaliyyətin “qanunsuz” olması öz-özlüyündə şübhə doğurur. Nəqliyyat sistemində yaranan istənilən boşluq gələcəyin böyük problemi deməkdir. Ya bu gün həll etməliyik, ya onu həll edənə mane olmamalıyıq, ya da sabahın daha dəhşətli sıxlığını gözləməliyik.

Başqa cür ola da bilməz.