Qurban Səid - Əli və Nino/XXVIII hissə

- Sizin xalanız varmı?
- Yox, mənim xalam yoxdur, amma qulluqçum sağ ayağını sındırıb. Gəzməkdən xoşunuz gəlirmi? Bəli gəzməkdən xoşum gəlir, amma mən axşamlar yalnız meyvə yeməyə üstünlük verirəm.
İngilis dili dərsliyinin tapşırıqları çox axmaq səslənirdi. Nino kitabı örtdü.
- Mənə elə gəlir ki, müharibədən qalib çıxmaq üçün ingilis dilini kifayət qədər bilirik. Amma, de görüm, heç ömründə viski içmisənmi?
Dəhşətlə çığırdım.
- Nino, sən bu dərsliyin lap müəllifi kimi danışırsan.
- Bağışla, Əli xan, vətənimizə xidmət etmək arzumuzu yanlış başa düşdüyüm üçün belə bir axmaq söz danışdım. De görüm, bu axşam bizə kimlər gələúəê?
Ninonun səsində süni bir etinasızlıq hiss olunurdu.
Mən, bu axşam evimizə təşrif buyuracaq ingilis məmurları ilə zabitlərinin adlarını sadaladım. Nino qürurlanaraq gözlərini qabağa zilləmişdi. O, çox yaxşı bilirdi ki, Azərbaycanın heç bir naziri və generalı, onun ərinin sahib olduğuna malik deyildir: ərinin ziyalı, Qərb adətlərinə bələd, ingilis dilini bilən və knyaz ailəsindən olan arvalı vardı.
Nino qaşqabağını sallayıb dedi:
- Mən viskinin dadına baxdım, onun acı və iyrənc dadı var. Ona görə də onun içinə soda atmadan içmirlər.
Mən əlimi onun çiyninə qoydum. O, razılıq hissi ilə gözlərini mənə tərəf çevirdi:
- Qəribə bir həyat keçiririk, Əli xan. Bir dəfə məni aparıb hərəmxanaya saldın, indi isə ölkəmizin mədəni inkişafına xidmət edən bir əşya rolunu oynayıram.
Biz aşağı qəbul salonuna endik. Yaxşı təlim keçmiş qulluqçular divarlara söykənib söhbət edirdilər. Divarlarda da mənzərə və heyvan rəsmləri çəkilmiş tablolar asılmışdı. Künclərdə yumşaq kreslolar qoyulmuşdu, masanın üstünü də çiçəklər bəzəyirdi. Yadındadırmı, Əli xan, Dağıstandakı aulda vadidən bardağla su daşıyaraq sənə qulluq edərdim.
- Hansı xidmət daha çox xoşuna gəlir?
Ninonun gözləri süzüldü, sanki xəyala getdi. Cavab vermədi. Bu anda qapının zəngi çalındı və Ninonun dodaqları həyəúandan titrəməyə başladı. İlk gələnlər Ninonun valideynləri idilər. Onlarla birlikdə rəsmi keçid forması geymiş İlyasbəy də gəlmişdi. İlyas bəy salonu gəzdi, hər şeyi gözdən keçirdi, sonra başını yırğalayıb dedi:
- Mən də evlənməliyəm, Əli xan. Görəsən Ninonun xalası qızı varmı?
Nino ilə mən ev sahibləri kimi qapıda durub müsafirləri qarşılayırdıq. Biz çoxlu ingilis əlləri sıxırdıq. İngilis zabitləri hündürboylu və qırmızı sifətli idilər. Uzun əlcək geymiş xanımlar isə mavigözlüydülər. Onlar mərhəmətlə gülür və maraqla ətrafa baxırdılar. Bəlkə də, onlar gözləyirdilər ki, hərəm xidmətçiləri onlara qulluq edəcək və yarılüt qızlar onların qabağında rəqs edəcəklər. Halbuki onların əvəzində yaxşı təlim keçmiş qulluqçular peyda oldular. Əmrə hazır olan bu qulluqçular yeməkləri masanın üstünə sol tərəfdən qoyurdular. Divarlarda yamyaşıl çəmənliklərin və yarış atlarının rəsmləri asılmışdı.
Gənc bir zabit qədəhini ağzına kimi viski ilə doldurub, içinə soda tökmədən bir nəfəsə başına çəkib boşaltdığını görən Ninonun nəfəsi tutulan kimi oldu. Salonu səs-küy bürümüşdü. Verilən sual və cavabların əêsəriyyəti ingilis dili dərsliklərinin tapşırıqları kimi çox axmaq səslənirdi: “Çoxdan evlisiniz, xanım Şirvanşir?” “Demək olar ki, iki ildir” “Bəli, toy səyahətimi keçirmək üçün İrana getmişdik”, – “Ərimin at sürməkdən xoşu gəlir”. – “Yox? ərim polo oynamır” “Şəhərimiz xoşuna gəlirmi?” “Bəli buranı görməyimə məmnunam, amma çox xahiş edərim.
Bizlər vəhşi deyilik” “Azərbaycanda artıq çoxdandır ki, çox arvadlılıq qadağan edilmişdir”. “Hərəm ağalar barəsində isə mən ancaq romanlarda oxumuşam”. Nino masanın qarşı tərəfindən üzümə baxdı və gülməyini güclə saxladığı üçün onun çəhrayı burun dəlikləri pərələnirdi. Bir mayor arvadı Ninodan soruşdu ki, həyatınızda heç operaya getmisinizmi? Nino çox nəzakətlə cavab verdi ki, bəli getmişəm, oxumağı və yazmağı da bilirəm.
Nino ona sual verən xanıma biskvit dolu qabı uzadarkən ilk raundu udmuşdu.
Gənc ingilislər, məmur və zabitlər Ninoya baş əyirdilər. Onların əlləri Ninonun incə barmaqlarına toxunurdu, baxışları isə Ninonun çılpaq kürəyinə sataşırdı.
„zümü yana çevirdim. Əsədulla küncdə dayanıb arxayın tərzdə siqara çəkirdi. O, öz arvadını heç zaman yad adamların baxışlarına təslim etməzdi. Amma Nino həm gürcü, həm də xristian idi. Əsədullanın fikrincə Nino əllərini, gözlərini və çılpaq kürəyini onlarla yad kişilərin baxışlarına təslim etmək üçün yaranmışdı.
Məni qəzəb və xəcalət bürüdü. Qulağıma çatan qırıq-qırıq sözlər həyasız və təhqiredici səslənirdi. Mən gözlərimi yerə dikdim. Nino salonun o biri başında yadların ortasında durmuşdu.
Birdən birə o, boğuq bir səslə “Çox sağ olun” dedi: “Sağ olun siz çox nəzakətlisiniz”.
Başımı qaldırdım və onun qıpqırmızı olmuş sifətini, vahimə bürümüş halını gördüm. O, salonun o biri başından gəlib qabağımda dayandı. O, əlini qoluma saldı, elə bil özünə arxa axtarırdı.
Sonra yavaşca dedi:
- Əli xan, indi sənin vəziyyətin, o vaxt Tehranda xalaların və xalaqızlarınla görüşəndə mənim düşdüyüm vəziyyətə oxşayır. Bu qədər kişi ilə mən nə edim? Mən onların mənə belə baxmalarını istəmirəm.
Nino bu sözləri deyib məndən aralandı və mayor arvadının əlindən tutdu. Mən onun mayor arvadına dediyi sözləri eşitdim: “Siz mütləq bir dəfə bizim yerli teatra gəlməlisiniz. Hazırda Şekspiri Azərbaycan dilinə tərcümə edirlər. Gələn həftə “Hamlet”in ilk tamaşası olacaq”.
Alnımdakı təri sildim və qonaqpərvərliyin sərt qayda-qanunlarını yada saldım. Köhnə bir məsəldə deyilirdi, “əgər qonaq sənin oğlunun başını kəsib onu əlində tutaraq evinə girsə, onu qəbul etməli, yedirtməli və qonaq kimi ona ehtiram göstərməlisən”. Ağıllı adətdir. Amma ona əməl etmək çox ağır olur.
Qədəhləri viski və konyakla doldurub qonaqlara payladım. Zabitlər siqara çəkirdilər, viski içirdilər. Onların ayaqlarını qaldırıb masaların üzərinə qoymalarını gözlədiyimiz halda, bunu zabitlərin heç biri etmədi.
Gənc bir zabit mənim əzabımı daha da artırıb dedi:
- Çox gözəl xanımınız və gözəl eviniz vardır, Əli xan. Siyasi səbəblərə görə bu sözlərin üstündən gənc bir zabit şapalaq yemədiyini bilsəydi, hər halda çox heyrətlənərdi. Sən bir işə bax: bir kafir köpək açıq-aşkar mənim arvadımın
gözəlliyindən söhbət etməyə cürət edirdi. Onun qədəhini konyakla doldurduğum zaman əllərim əsirdi və bir neçə damcı da yerə töküldü.
Ağ bığlı və smokinq pencəyinin altından ağ köynək geymiş yaşlı bir ingilis məmuru küncdə oturmuşdu. Ona biskvit verdim. Onun dişləri uzun və sapsarı idi, barmaqları isə gödək idi.
O, təmiz fars dilində mənə müraciət etdi:
- Eviniz əsl Avropa evidir, Əli xan.
- Mən ölkəmizdəki adət üzrə yaşayıram.
O, diqqətlə mənə baxdı:
- Mənə belə gəlir ki, İran ilə Azərbaycan arasında mədəni baxımdan böyük fərq var.
- Bəli, biz İrandan yüz il irəlidəyik. Unutmayın ki, bizim böyük sənayemiz və dəmir yolumuz vardır. Amma təəssüf ki, rus idarəçiləri bizim mədəni inkişafımızı sıxışdırmışlar. Bizdə lazımı qədər həkim və müəllimlərimiz yoxdur. Eşitdiyimə görə, hökumətimiz bir sıra qabiliyyətli gənclərimizi Avropaya göndərməyi nəzərdə tutmuşdur.
Bir xeyli onunla söhbət etdim və sonra ona viski vermək istədim.
Lakin o, içkidən imtina edib dedi:
- Mən iyirmi il İranda konsul olmuşam. Köklü Şərq mədəniyyətinin dağılıb getməməsini, bu günkü müasir şərqlilərin bizim sivilizasiyanı təqlid etmələrini və öz əúdadlarının ənənələrinə hörmət etməmələrini görmək həqiqətən insana çox əzab verir. Lakin, bəlkə də onlar haqlıdırlar. Çünki həyat tərzi hər kəsin öz şəxsi işidir. Amma nə olursa olsun etiraf etməliyəm ki, sizin ölkəniz, məsələn, Mərkəzi Amerika respublikaları qədər müstəqil olmaq üçün yetişmişdir. Mənim fikrimcə, bizim hökumətimiz Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini tezliklə tanıyacaqdır.
Salonun o biri başında Ninonun zadəgan valideynlərinin və İlyas bəyin əhatəsində xarici işlər naziri Əsədulla dayanmışdı. Mən tələsik onların yanlarına getdim. Əsədulla tez soruşdu:
- O, qoca sənə nə deyirdi?
- O dedi ki, mən səfehəm, amma İngiltərənin bizim müstəqilliyimizi tezliklə tanıyacağını söylədi.
Mirzə Əsədulla rahat bir nəfəs aldı.
- Siz heç səfeh deyilsiniz, Əli xan.
- Təşəkkür edirəm, cənab nazir, mənə elə gəlirdi ki, doğrudan da səfehəm.
O, əlimi sıxaraq getməyə hazırlaşırdı. Qapıda Ninonun əlini öpərkən, Nino əsrarəngiz bir şəkildə gülümsəyərəê ona nə isə pıçıldayırdı. Mirzə Əsədulla da onun dediklərini başı ilə təsdiq edirdi...
Qonaqlar gecə yarısı dağılışdılar. Böyük salona tütün və alkoqol qoxusu çökmüşdü. Hər ikimiz yorğun, lakin məmnun halda pilləkənlərlə yuxarı qalxıb, yataq otağına keçdik. Birdən qəribə bir dəcəllik hissi bürüdü bizi. Nino ayağındakı ayaqqabılarını bir küncə vızıldatdı, sonra çarpayının üstünə hoppanıb yellənməyə
başladı. O, alt dodaqlarını salladıb, burnunu qırışdırdı. Bu anda o, balaca meymuna bənzəyirdi. Nino ordlarını şişirtdi, sonra hər iki şəhadət barmaqlarını ordlarına vurdu. Onun dodaqlarının arasından səs çıxdı.
- De görüm, məni yeni ölkənin xilaskarı rolunda necə görürsən? – deyə Nino bərkdən səslənərək çarpayının üstündə hoppanıb düşdü. Sonra güzgünün qabağına qaçdı, özünü heyran baxışlarla süzüb dedi:
- Nino xanım Şirvanşir – Azərbaycanın Janna d`Arkı. Minbaşı arvadlarını ovsunlayır və həyatında heç xədimağası görməmiş kimi davranır.
O, gülür və əl çalırdı. Ninonun əynində açıq rəngli yaxası dekolte axşam paltarı var idi. Onun incə qulaqlarından uzun sırğalar asılmışdı. Mirvari boyunbağısı lampa işığında işıldayırdı. Onun qolları qız qollarıtək incə və gözəl idi. Qara saçları da çiyinlərinə tökülürdü. Güzgünün qabağında dayanmış Ninonun mənim üçün yeni olan bu gözəlliyi valehedici idi.
Mən bir-iki addım atıb ona yaxınlaşdım və avropalı prinsesin xoşbəxtlikdən parlayan gözlərinə baxdım. Sonra onu qucaqladım və mənə elə gəldi ki, onu ömrümdə ilk dəfə idi ki, bağrıma basırdım. Onun yumşaq və ətirli dərisi var idi, dodaqları arasından görünən dişləri isə ağ mirvari dənələri kimi parlayırdı. Biz ilk dəfə olaraq çarpayının üzərində oturduq. Avropalı bir qadını qollarımın arasına aldım. Nino tez gözlərini qırpdı. Onun uzun və zərif kirpikləri yanağıma dəyirdi. Onun gözlərində nəvaziş dolu bir baxış var idi. Mən onları heç bir zaman hiss etməmişdim.
Ninonun çənəsini ovucumun içinə alıb başını qaldırdım. Yumşaq yumru sifətinə, nəmli susamış dodaqlarına və yarı bağlı gürcü kipriklərinin ardındakı xülyalı gözlərinə baxdım. Ninonun boynunun ardını sığalladım. Onun sifəti coşqunluq və şövqlə dolu idi. Birdən onun gecə paltarı da, avropasayağı çarpayısı da gözlərimin önündən silindi. Mən onun Dağıstandakı aulda gil döşəmənin üzərinə sərilmiş ensiz kilimin üstündəki döşəkdə uzanmasını gözlərimin qabağına gətirdim. Mən onun çiyinlərini qucaqlamışdım və birdən ayılıb gördüm ki, ikimiz də paltarda, məğrur Avropa çarpayısının ayaqları altında, açıq rəngli Kirman xalçasının üstündə uzanmışıq. Yumşaq xalçanın üzərində kürəyi üstə yatan Ninonun üzünə baxdım. Onun nəfəs almasını, sonra da yaşlı ingilisi, cavan zabitləri və respublikamızın aqibətini tamamən unutmuşdum.
Bir az sonra biz kürəyi üstə, yan-yana uzanıb başımızın üstündəki böyük güzgüyə baxırdıq. “Paltarım korlandı” deyə Nino birdən dilləndi, onun səsindən xoşbəxtlik yağırdı. Sonra xalçanın üstündə oturduq. Nino başını dizimə qoyub yüksək səslə dedi: “İndi biz mayorun arvadı görsəydi nə deyərdi. Deyərdi ki, məyər Əli xan bilmir ki, çarpayı nə üçündür?”
Nəhayət o, ayağa durdu və kiçicik ayağı ilə dizimə bir təpik ilişdirdi:
- Cənab attaşe həzrətləri, lütf edib, diplomatiya dünyasının ümumi qayda-qanunlarına riayət edərək, soyunub nikah yatağındakı yerini tuta bilərmi?
Yuxulu vəziyyətdə deyinə-deyinə ayağa qalxdım, paltarımı soyunub qırağa atdım və yorğanın altına girib Ninonun yanında uzandım. Beləcə biz yuxuya getdik.
„ünlər, həftələr keçdi. Qonaqlar gəlir, viski içərək evimizdən heyranlıqla danışırdılar. Ninonun gürcü qonaqpərvərliyi tükənmək bilmirdi.
O cavan zabitlərlə rəqs edir, yaşlı minbaşılarla podaqra xəstəliyindən danışırdı. Nino ingilis xanımlarına kraliça Tamarının dövrünə aid hekayələr danışır və onlarda elə təəssürat yaradırdı ki, guya bu kraliça Azərbaycana da hökmranlıq etmişdi. Mən isə nazirlikdə, böyük bir kabinetdə tək otururdum, diplomatik notaların layihələrini cızır, xarici ölkələrdəki təmsilçilərimizin məlumatlarını oxuyurdum və boş vaxtlarımda pəncərədən dənizi seyr edirdim.
Nino sevinc və şadlıq içində idi, elə bil onun heç bir qayğısı yox idi. O, Xarici İşlər naziri Mirzə Əsədulla ilə dost olmağa başlamışdı. Mirzə Əsədulla bizi ziyarət etdiyi zaman Nino ona qayğı göstərir, ona Avropa cəmiyyətində necə davranmaq lazım olduğu barədə ağıllı məsləhətlər verirdi. Bəzən də onları evimizin bir guşəsində, əsrarəngiz şəkildə pıçıldaşan görürdüm.
Bir gün Ninoya “Mirzə Əsədulladan nə istəryirsən?” - deyə soruşanda Nino gülümsəyərəê izah etdi ki, Xarici İşlər nazirliyində protokol şöbəsinin ilk qadın müdiri olmaq arzusundayam.
Masamın üstü məktublar, məlumatlar və bəyanatlarla dolu idi. Yeni dövlətin işləri tam sürətlə gedirdi. „zərində bizim yeni gerbimizin rəsmi olan məktubları açmaq adama zövq verirdi.
Bir gün kuryer mənə qəzetləri gətirəndə günortaya az qalmışdı. Hökumət qəzetini açdım və qəzetin üçüncü səhifəsində adımın böyük yağlı hərflərlə yazıldığını gördüm. Adımın altında bunlar yazılmışdı: “Xarici işlər nazirliyinin attaşesi Əli xan Şirvanşir Paris konsulluğuna təyin edilir”.
Bu qısa yazıdan sonra isə mənim gözəl cəhətlərimi sadalayan uzun bir məqalə gəlirdi. Bu məqalənin Arslan ağanın qələmindən çıxdığını başa düşmək çox da çətin deyildi.
Yerimdən sıçradım, otaqdan çıxıb nazirin kabinetinə tərəf getdim. Kabinetin qapısını açıb içəri girdim:
- Mirzə Əsədulla, bu nə deməkdir? - dedim.
O, gülümsədi:
- Dostum, sizin üçün gözlənilmədən bir sürpriz etmək istədim. Bu barədə xanımınıza söz vermişdim. Nino ilə siz Parisdə bizim ideal təmsilçilərimiz olacaqsınız. Orada əsil yerinizi tapacaqsınız.
Dəhşətli əsəbilik içində qəzeti bir küncə tulladım. Mirzə Əsədulla nitqi tutulmuş kimi mənə baxıb dedi: Əli xan, idarəmizdə işləyənlərin bir çoxu xarici ölkələrə işləməyə təyin edilsələr çox şad olarlar.
- Mirzə, vətəni uzun illər tərk etməyə məcbur edə bilən qanun mövcud deyil.
O, heyrətlə mənə baxırdı:
- Əli xan, nə istəyirsiniz? Xarici işlər nazirliyində bu cür vəzifə ən şərəfli vəzifədir. Siz bu vəzifəyə çox yaraşırsınız.
- Amma, mən Parisə getmək istəmirəm, zorla göndərəsi olsanız istefaya çıxacağam – dedim.
Mən yad küçələrə, yad insanlara, yad adətlərə və Qərb dünyası deyilən aləmə nifrət edirəm. Ancaq siz mənim bu nifrətimi başa düşməzsiniz, Mirzə!
Əsədulla nəzakətlə başını buladı, “amma, təkid edirsinizsə, burada da qala bilərsiniz” - dedi.
Tələsik evə getdim. Pilləkənləri təngnəfəs çıxıb salona girdim:
- Nino, mən bu işi görə bilmərəm, başa düş məni – dedim.
Ninonun rəngi qaçdı, əlləri titrəməyə başladı:
- Niyə, Əli xan?
- Nino, xahiş edirəm, məni düz başa düş. Mən başımın üstündəki hamar damı, bu çölü və bu dənizi sevirəm. Mən bu şəhəri, köhnə qala divarlarını və dar yollardakı məscidləri sevirəm. Mən Şərqdən uzaqlaşanda sudan çıxmış balıq kimi oluram.
Nino bir anlığa gözlərini yumdu.
- Çox təəssüf edirəm dedi. Səsi o qədər qəmli, o qədər kimsəsiz bir insanın tonuna bürünmüşdü ki, qəlbimi paraladı.
Oturub Ninonun əlini ovuclarımın içinə aldım.
- Nino, biz Parisə getməli olsaq, sən Tehranda pərişan olduğun kimi, mən də Parisdə pərişan olacağam. Mən özümü orada yad bir qasırğaya, burulğana təslim olmuş kimi hiss edəcəyəm. Şəmirandakı hərəmxananı yadına sal. Sən Asiyaya dözə bilmədiyin kimi, mən də Avropaya dözə bilməyəúəyəm. Gəl elə burada, Asiya ilə Avropanın hiss edilməyən şəkildə bir-birinə qarışdığı Bakıda qalaq. Mən Parisə gedə bilmərəm. Çünki orada nə məscid var, nə köhnə qala divarları və nə də Seyid Mustafa. Mən zaman-zaman Asiyanın ruhu ilə qidalanmalıyam ki, bizim ölkəmizə gələn bütün əúnəbilərə dözə bilim. Sən mənə məhərrəmlikdə nifrət etdiyin kimi, mən də sənə Parisdə nifrət edəcəyəm. Nə olursa-olsun mən vətənimdə qalacağam. Mən bu ölkədə anadan olmuşam, burada da ölmək istəyirəm.
Mən bunları dedikcə Nino susurdu. Sözümü qurtaran kimi o, mənə tərəf əyildi və əlləri ilə saçlarımı sığalladı:
- Öz Ninonu bağışla, Əli xan. Mən çox böyük axmaqlıq etmişəm. Bilmirəm nəyə görə fikirləşdim ki, sən asanca hər şeyə, hər yerə alışa bilərsən. Biz burada qalırıq, bir daha Paris barədə söhbət etməyəê. Sən Asiyalı şəhərini mühafizə et, mən də avropalı evimi.
O, məni mehribanlıqla öpdü.
- Nino, mənim kimi adama arvad olmaq çox çətindir?
- Yox, Əli xan, heç də çətin deyil.
O, barmaqları ilə üzümü sığalladı. Mənim Ninom həqiqətən çox mehriban qadındı.
Mən bilirdim ki, onun həyatının ən gözəl xülyasını yoxa çıxarmışam. “Nino” dedim, – körpəmiz doğulduğu zaman səninlə birlikdə Parisə, Londona, Berlinə, Romaya gedərik. Axı biz hələ toy səyahətinə çıxmamışıq. O səyahətdə sənin haradan xoşun gəlsə, bütün yayı orada qalarıq. Ondan sonra da hər il Avropaya gedərik. Amma evimin vətənimdə olmasını istəyirəm, çünki mən çölümüzün, şəhərimizin və günəşimizin övladıyam.
- Bəli, dedi Nino. – Özü də sən çox yaxşı övladısan, biz Avropanı unutmalıyıq. Lakin qarnımda daşıdığım balam nə çölün, nə də qumun övladı olmalıdır. Bu uşaq sadəcə, Əli ilə Ninonun övladı olacaq. Razısan?
- Bəli, razıyam – dedim. Bununla mən, bir avropalının atası olmağa razılıq verirəm...

XXIX hissə