Firidun bəy Köçərli - Yakov Semyonoviç Qoqoebaşvili

Bu günlәrdә әbәdi olaraq gözlәrini yummuş qocaman gürcü müәllimi vә publisisti Y.S.Qoqebaşvilinin1 parlaq siması, ideal vә arzuları hazırda hәlә ot bitmәmiş mәzarı başında acı göz yaşları tökәn gürcü xalqı üçün yolgöstәrәn ulduz ola bilәr. Yakov Semyonoviç üçün göz yaşları tökmәyә dәyәr! O öz xalqını hәqiqi vә dәrin bir mәhәbbәtlә sevirdi; özünün bütün qüvvәt vә bacarığını xalqına xidmәt etmәyә, onun maariflәnmәsi, mәnәvi inkişafı vә maddi rifahının yaxşılaşmasına hәsr etmişdi.
 
Uşaqların vә uşaq kimi sadәlövh olan xalqının sәmimi dostu olan bu istedadlı müәllim xalqının sәadәt vә xoşbәxtliyini maarif toxumu sәpәn sәmәrәli xalq mәktәblәrindә görürdü. O, dәrindәn dәrk edirdi ki, hәr bir xalqın maddi yoxsulluğu, iqtisadi düşgünlüyü onun zehni yoxsulluğunun, mәnәvi düşgünlüyünün nәticәsindә meydana çıxır. Öz xalqını belә bir yoxsulluq vә düşgünlükdәn xilas etmәk, onu qaranlıqdan işığa çıxarmağa kömәk etmәk üçün Yakov Semyonoviç uzun illәr boyu Gürcüstanın uzaq, qaranlıq vә ucqar yerlәrinә bilik toxumu yayaraq xalq maarifi sahәsindә sәmәrәli surәtdә çalışmışdır.
 
Bizә elә gәlir ki, gürcü ziyalılarından heç biri öz xalqının maarif vә savadlanmasına mәrhum Qoqebaşvili qәdәr kömәk etmәmişdir. Onun ana dilini öyrәnmәk üçün tәrtib etdiyi dәrsliklәr vә çoxlu bәdii әsәrlәri hәqiqәtәn işığa doğru bir pәncәrә açmış vә etiraf etmәk lazımdır ki, onu bu mәnada gürcü Kirilli vә yaxud Mefodiyi adlandırmaq olar.
 
Mәrhum Qoqebaşvili xalq mәktәblәrindә ana dilinin tәdrisinә böyük әhәmiyyәt vermiş vә onu müdafiә etmәk üçün bir sıra ciddi vә әmәli sәciyyә daşıyan mәqalә vә kitabçalar yazmışdır. O, uşaqların danışdığı vә sadә xalqın yaxşı anladığı öz ana dilinin bütün incәliklәrini vә ruhunu çox gözәl bilirdi. Onun "Dedaena" ("Ana dili") vә "Bunebis qari" ("Tәbiәtin qapısı") kitabları bu sadә, lakin canlı vә gözәl dildә yazılmışdır. Bu cәhәtdәn Yakov Semyonoviç rus xalqı vә rus mәktәblәri üçün әvәzedilmәz "Rodnoe slovo" (ana dili) yazmış ölmәz vә dahi Uşinskinin pәrәstişkarı vә tәqlidçisidir. Qoqebaşvilinin yuxarıda adlarını çәkdiyimiz kitablarının yerli әhali arasında belә görünmәz halda on vә yüz min nüsxәlәrlә yayılması da bununla izah olunur. Bu dәrsliklәr uşaq tәbiәtinin vә dilinin sadәliyini çox az nәzәrә alan Azәrbaycan ibtidai mәktәblәri üçün kitab tәrtib edәnlәrә tәqlid etmәyә diqqәtәlayiq nümunә ola bilәr.
 
Y.S.Qoqebaşvilinin ölümü onun simasında gözәl oğullarından birini itirәn gürcü xalqı üçün әvәzedilmәz bir itkidir. Lakin mәrhum Yakov Semyonoviç üçün tәkcә gürcü xalqı ağlamır. Bu itki üçün onu sәmimi qәlbli nadir bir insan, qocaman müәllim vә tәcrübәli xalq tәrbiyәçisi kimi qiymәtlәndirәn başqa qonşu xalqların ziyalı nümayәndәlәri dә kәdәrlәnirlәr.