YAROSLAVL MÜHƏRRİK ZAVODU

"Avtodizel" İctimai Səhmdar Cəmiyyəti (Yaroslavl Mühərrik Zavodu), YaMZ - Yaroslavl şəhərində yerləşən Sovet və rus maşınqayırma müəssisəsidir. Dizel mühərrikləri istehsal edir.
TARİXİ
Zavod, 1916-cı ildə rus sənayeçisi Vladimir Aleksandroviç Lebedev tərəfindən Rusiyada hökumət proqramı çərçivəsində avtomobil sənayesi yaratmaqla quruldu. Avtomobil istehsalı üzrə səhmdar cəmiyyət, Britaniyanın "Crossley" şirkətinin lisenziyası əsasında təşkil edildi. Həcmi 4478 sm³ olan 4 silindrli mühərriklə ildə 750 yük maşını və minik avtomobili istehsal etmək planlaşdırılırdı. Xarici konstruksiyanın təkmilləşdirilməsi planlaşdırıldığına dair bir dəlil var. 1917-ci ilə qədər zavod işləmədi - yalnız bir avtomobilin - "Lebed" ("Lebed-A")-nın buraxılışı haqqında məlumat var və bu İngiltərədə qurulmuşdur.
İnqilabdan sonrakı ilk dövlət avtomobil təmiri zavodu idi. 1925-ci ildə AMO-F-15 mühərrikləri olan yük maşınlarının istehsalına başlandı. 1926-cı ildə zavod Yaroslavl 3 nömrəli Dövlət Avtomobil Zavoduna çevrildi.
Birinci beşillikdə yenidənqurma işləri aparıldı: yeni emalatxanalar tikildi, işçilərin sayı 5 dəfə artdı. Zavod ölkədə ilk dəfə olaraq ağır yük maşınları istehsalına başlamışdır. 1933-cü ildən Yaroslavl Avtomobil Zavodu adlanır. 1935-ci ildə 10.000-ci yük maşınını buraxdı.
1925-1942-ci illərdə zavodun əsas məhsulları 3 tondan 7 tonadək olan ağır yük maşınları - Ya-3 (1925-ci il, 3 ton), Ya-4, Ya-5, YaQ-3 (1932-ci il, 5 ton), YaQ-4, YaQ-5, YaQ-6, YaQ-10 (1931-ci il, 8 ton), YaQ-12 (1932-ci il, 8 ton); YaS-1 (1935-1936), YaS-3 (1936-1941) və YaS-4 (1939) samosvalları; birmərtəbəli trolleybuslar YaTB-1 (1936), YaTB-4 və ikimərtəbəli YaTB-3; YA-1, YA-2 (1932-ci il, 100 sərnişin) avtobusları; avtobuslar və trolleybuslar üçün şassilər idi. 1933-cü ildə Birləşmiş dövlət siyasi idarəsinin, Xüsusi dizayn bürosu ilə birlikdə ilk Sovet "Kodju" dizel mühərrikinin sınaq nümunələri hazırlanmışdır.
Müharibə illərində zavod Ya-11, Ya-12 (1943-cü il), Ya-13 sepli artilleriya datıcıları istehsal etdi. 1943-1947-ci illərdə yük götürmə qabiliyyəti 7 ton olan YaAZ-200 (4×2) avtomobilinin, 1948-1950-ci illərdə 12 ton yük götürmə qabiliyyəti olan YaAZ-210 (6×4) üç oxlu avtomobillərinin istehsalı hazırlandı.
1947-1951-ci illərdə SSRİ-də ilk dəfə olaraq - YaAZ, MAZ avtomobilləri, xüsusi nəqliyyat vasitələri, ZİS-154 avtobusları, nasos qurğuları və s. üçün gücü 110-220 at gücü olan iki vuruşlu YaAZ-204 və YaAZ-206 avtomobil dizel mühərriklərinin kütləvi istehsalı mənimsənildi. Bu mühərriklərin hazırlanmasına görə 1949-cu ildə Stalin mükafatı aldı.
1951-ci ildə YaAZ-200, YaAZ-205, YaAZ-225 iki oxlu avtomobillərin istehsalı Minsk Avtomobil Zavoduna verildi. 1958-ci ildə Yaroslavl Avtomobil Zavodu (YaAZ) Yaroslavl Mühərrik Zavodu (YaMZ) adlandırıldı. O vaxtdan bəri, zavod 180-800 at gücü olan çoxməqsədli dizel mühərriklərinin, ötürücü qutular, dizel elektrik qurğularının hazırlanması və istehsalında ixtisaslaşmışdır.
1958-1961-ci illərdə hazırlanmış gücü 180-500 at gücü olan 4 vuruşlu YaMZ-236, YaMZ-238, YaMZ-240 dizel mühərriklərinin istehsalı 1961-1965-ci illərdə həyata keçirildi. 1972-ci ildə onların hazırlanmasına görə SSRİ Dövlət Mükafatı verildi. 1966-cı ildə zavod Lenin ordeni ilə təltif edildi. 1968-1971-ci illərdə Kama Avtomobil Zavodu üçün YaMZ-740 və YaMZ-741 güc qurğusu hazırlanmışdır.
1971-ci ildə Yaroslavl Mühərrik Zavodu - YaAZTA, YaAZDA, TMZ, Rostov qurğu zavodu, təmir - tikinti tresti və "Revolyusiya" sovxozu, daha sonra Tutaevsk təmir – sınaq zavodunun da daxil olduğu "Avtodizel" İstehsalat Birliyinin ana şirkəti oldu. 1973-1980-ci illərdə dizel mühərrikləri olan YaMZ-840 ailəsi yaradıldı. 1975-ci ildə zavod Oktyabr İnqilabı ordeni ilə təltif edildi. 1976-cı ildə "Kirovets" K-700 və K-701 traktorları üçün mühərrik istehsalının yaradılması və mənimsənilməsi üçün Lenin mükafatı verildi. 1977-1979-cu illərdə Kutaisi Avtomobil Zavodu üçün YaMZ-642 güc qurğusu yaradıldı.
1970-ci ildən bəri "Avtodizel" Sovet dizel mühəndisliyinin aparıcı müəssisəsinə çevrildi. Məhsulların istehlakçıları - MAZ, KrAZ, BelAZ, MoAZ, MZKT, UralAZ, ZİL, BAZ, LAZ, KZKT, İZTM, ÇZPT, "Kirov zavodu", Rostselmash, Krasnoyarsk kombayn, Voronej, Kovrovskiy ekskavator, Murom, Lyudinov Lokomotiv Zavodu, İvanov kran zavodu, Çelyabinsk yol maşınları zavodu və digər müəssisələrdir.
1993-cü ildən zavod "Avtodizel" ASC (Yaroslavl Mühərrik Zavodu) kimi fəaliyyət göstərir. 1991-1998-ci illərdə "Topol M" raket və kosmik kompleksi üçün YaMZ-846 və YaMZ-847 mühərrikləri yaradıldı. 1994-2005-ci illərdə stasionar güc qurğularının və elektrik generatorlarının istehsalı yaradıldı. 1995-2003-cü illərdə ekoloji sinif mühərriklərinin istehsalı mənimsənilmişdir: 1995 - Avro-1 (YaMZ-236NE/BE və YaMZ-238BE/DE), 1997 - Avro-2 (YaMZ-7511 və YaMZ-7601), 2003 - Avro-3 (YaMZ-656 və YaMZ-658). Bu mühərriklərin kütləvi istehsalı 2007-2008-ci illərdə başlamışdır. 1995-2002 və 2005-2008-ci illərdə YaMZ-530 ailəsinin dizel mühərrikləri (Euro-4) hazırlanmışdır. 2003-cü ildə Rusiyada ilk dəfə beynəlxalq ekoloji standartlara cavab verən çox məqsədli dizel mühərriklərinin hazırlanması və mənimsənilməsinə görə Hökumət Mükafatı verildi. 2016-cı ildə "Armiya-2016" Beynəlxalq Forumunda yeni YaMZ-780 mühərriki təqdim edildi.
2001-ci ildə "Avtodizel" İSC (YaMZ) sonradan "QAZ Qrupu"na çevrilən "RusPromAvto" MMC-nin bir hissəsi oldu.

Mənbə: AVTO KLUB AZƏRBAYCAN