Koroğlu - Koroğlu dastanı/Zərnişan xanımın Çənlibelə gəlməyi (III hissə)

Dedim:
– Xanım, imansız ölüm, üstümdə su tapılmasın, ocaq qalanmasın,
əgər bu sirri bir adam bilirsə.
Dedi:
– Yaxşı, şəkil qalsın. Qonağına da de ki, qoy bu cümə Bülbüllü
bağa gəlsin.
İndi oğul, sən oba yatandan sonra Bülbüllü bağa get. Özünə pünhan
bir yer seç. Gün şaxıyanda Zərnişan xanım küləfrəngidə olacaq. Qızlar
isə öz yerlərinə dincəlməyə gedəcəklər. Fürsəti fövtə verməzsən.
Özünü dərhal salarsan küləfrəngə.
Həsən qarıya bir qədər də xərclik verib yola saldı. El-oba şirin
yuxuda ikən Həsən qarı dediyi kimi elədi. Gün şaxıyanda Həsən özünü
Zərnişanın küləfrəngisinə verdi. Həsən baxdı ki, Zərnişan bir qızdı,
Züleyxa onun əlinə su tökməyə yaraşmaz. Qız deyirəm, qızdırma demirəm.
Ağız püstə, burun hind fındığı, sinə Səmərqənd kağızı, göz piyalə,
mah camalı bərq vurub yanır. Baxdıqca adamın gözünün şoqunu aparır.
Diqqəsi minar, əl vurma sınar, bax kənarda dur, mələr-müskün kimi
boynunu bur. Həsən şəklə baxdı, qıza baxdı. Zərnişan xanımın gözəlliyi
onu oda yaxdı. Gözlər gözlərə sataşdı, ürəklər söz alıb danışdı.
Zərnişan xanım özünü sındırmayıb dedi:
– Ədə, gavur oğlu yanşaq, sən hara, bura hara? Bura quş gəlsə
qanad, qatır gəlsə dırnaq salar. Bir qaşıq qanındanmı, yoxsa şirin
canındanmı keçibsən? Çoxdandı ki, əyləncəsiz qalmışdıq. İndi əmr
edərəm, sabah səni meydanda məhşər ayağına çəkərlər. Vaxtsız özünü
bozardan əmlik kimi dərini boğazından çıxararlar. Saman təpib qala
qapısından asarlar. Sənin kimi heyvərə yanşaqların bir də Bülbüllü
bağa girməsi üçün dərs olar.
Həsən dedi:
– Xanım, bağışla. Mənim dərim o qədər də asan soyulmaz.
Dərimə saman təpmək üçün qurd oğlu qurd gərək. İzin ver, sinəmə bir
neçə xana söz gəlib onu deyim. Sonra istər öldür, istər dara çəkdir. Baş
mənim, fərman sənin.
Zərnişan xanım yanşaqı sınamaq üçün elə qışqırdı ki, səsinə dayəsi
gəldi. Zərnişan ehtiyatsızlıq etdiyindən peşiman oldu. Ürəyində özözünü
danladı. Nə edə bilərdi. İş-işdən keçmişdi. Dedi:
– Bağbanı səslə. Babama xəbər versin. Bu heyvərəni tutsunlar.
Həddini ona bildirsinlər.
Dayə baxdı ki, xanım qeyzlənib, dedi:
– Ömür-günümün bəzəyi, tələsmə. Yanşaqdı, bəlkə də bilməyib,
heyvərəlik edib. Onsuz da onun əcəli sənin əlindədi. Qoy bir-iki xana
söz oxusun. Bəlkə heç yanşaq deyil. Gavurun biridi, pəzəvəngliyinə
salıb.
Zərnişan baxdı ki, dayəsi də bu igidin ələ keçməsini istəmir. Ürəyindən
olmasa da, könüllü-könüllsüz dedi:
– Heyvərə yanşaq, dayəmə qurban ol. Mən ölümün üçün tələsmirəm.
Ölüm qabağı amandasan. Oxu, izindi.
Həsən Bulğurlu sazı aldı sineyi sandığa.

Aldı Həsən:
Gözəllər çıxıbdı seyrəngahına,
Bənzəyir cənnətə bu bağlar indi.
Mən qurbanam gözəllərin şahına,
Bənzəyir cənnətə bu bağlar indi.

Zərnişan xanım siyah saçından üç tel ayırdı, turuncu məmələri
üzərində saz edib götürdü görək cavabında nə dedi:

Yanşaq, dəlisənmi, yoxsa divanə?
Düşmüsən ölümün bazarına sən.
Qov kimi canını salıbsan oda,
Dözməzsən bu eşqin azarına sən.

Aldı Həsən:
Yanşaqların peşəsidi söz demək,
Balı qəndi qatıb şirincə yemək,
Yasaqdımı bu yerləri de, gəzmək?
Dönübdü gülşənə bu bağlar indi.

Aldı Zərnişan xanım:
Yanşaqsan, yamanca, amma dillisən,
Mən bilirəm qərib, uzaq ellisən,
Adın nədi, de hansı məkanlısan?
Düşərsən babamın nəzərinə sən.

Aldı Həsən:
Adım Həsən bəydi, şirin dilliyəm,
Qolu qüvvətliyəm, dəliqanlıyam.
Koroğlu nəsliyəm, Çənlibelliyəm,
Düşüb diyarına güzarım indi.

Aldı Zərnişan xanım:
Bu yerlərin söhbətiyəm, sazıyam,
Yüz qız içrə gözəllərin gözüyəm,
Zərnişanam, Qara paşa qızıyam,
Söylə, niyə gəldin güzarıma sən?

Söz tamama yetdi. Zərnişan xanım dedi:
– Həsən, eşitdiyimə görə Koroğlu yeddi ildə əksimi zorla əldə
edib. İnşallah, indi də yeddi il sənin yasını tutar. Xotkar qızı əlinə xına
qoymaq əvəzinə başına qara bağlar. Cavansan, canına yazığın gəlsin.
Nə qədər ki, qanın Qara paşanın əlində qəltan olmayıb, sürük əppəyini
götürüb burdan get. Zərnişan xanım bu sözlərinən Həsəni imtahan
edirdi, görsün ona yar şirindi, yoxsa can.
Həsən baxdı ki, Zərnişan xanım onu hərbə-zorbası ilə imtahana
çəkir. Odu ki, özünün igidliyini ona isnad verərək dedi:

Mərd oğulun nişanəsi
Qanında gərək igidin.
Çəkməyə özgədən minnət,
Canında gərək igidin.

Bir igidin olsa sanı,
Vurar qılınc, tökər qanı,
Gürzü, nizəsi, qalxanı,
Qolunda gərək igidin.

İgid odu ola gücü,
Ala qalaları, bürcü,
Ovxarlı Misri qılıncı,
Belində gərək igidin.

Koroğlunun balasıyam,
Hər sözünü qanasıyam,
Dediyini danasıyam,
Sözü düz gərək igidin.

Mən Həsənəm, Qurdoğluyam,
Düşmənimə dərd oğluyam,
Nəsilcən, bil, Koroğluyam,
Arxası gərək igidin.

Söz tamama yetdi.
Həsən baxdı ki, Zərnişan xanımın dili dediyini ürəyi demir. Özözünə
dedi: Koroğlu demiş, gəl sən bunun uşaqlığını, cavanlığnı,
qocalığını yadına sal, bəlkə ürəyi yumşala.

Aldı Həsən:
Üç yaşından beş yaşına varanda,
Yenicə açılmış gülə bənzərsən.
Beş yaşından on yaşına varanda,
Arıdan saçılmış bala bənzərsən.

Zərnişan xanım özünü saxlaya bilmədi, şaqqanaq çəkdi. Dedi:
– Əyə, gavur oğlu yanşaq. Cümlə gündoğandan günbatan buğa
boynu buran, igid pəhləvanlar qolunu qıran ərənlər mənim dərdimdən
ölür. Sən də başlamısan mənə üç yaşından, beş yaşından oxumağa.
Həsən baxdı ki, mətləbi Zərnişan xanıma çatmadı. Dedi:
– Xanım, sazı, sözü dinlərlər. İlk kəlmədən adama gülməzlər.
Hələ gör ustad sonrakı halına nə deyir.

Aldı Həsən:
On dördündə sevda yenər başına,
On beşində cavan girər duşuna,
Çünki yetdin iyirmi dörd yaşına,
Boz-bulanıq axan selə bənzərsən.

Otuzunda kəklik kimi səkərsən,
İgidlik eyləyib qanlar tökərsən,
Qırxında əl haramından çəkərsən,
Sonası ovlanmış gölə bənzərsən.

Əllisində əlif qəddin çəkilər,
Altımışında ön dişlərin tökülər,
Yetmişində qəddin, belin bükülər,
Karvanı kəsilmiş yola bənzərsən.

Səksənində sinir yenər dizinə,
Doxsanında qübar qonar gözünə,
Koroğlu der, çünki yetdin yüzünə,
Uca dağ başında kola bənzərsən.

Söz tamama yetdi. Həsən baxıb gördü ki, dayə ilə Zərnişan xanım
bir-birini elə qucaqlayıblar ki, illər-aylar həsrətlisi kimi. Dəm veriblər
göz yaşına. Anladı ki, söz yerinə düşdü. Dedi:
– Zərnişan xanım, mən qoç Koroğluya söz vermişəm. Öldü var,
döndü yox, vaxt daralır. Sən tədbirini de.
Zərnişan gördü Həsən sözündə bütövdü. Hədə-qorxu yeri deyil.
Dedi:
– İndi vaxtdı, ayrılmalıyıq. Axşam üstü dayəm dalınca gələcək.
Mehtərbaşı Abdurrahman atamın Aşqardor atının töyləsini yaxşı tanıyır.
Atın töylədən çıxarılmasına o tədbir tökər.
Həsən Zərnişan xanımla, dayə ilə halal-hümmət eləyib Bülbüllü
bağdakı pünhan yerinə çəkildi. Bir azdan bağ boşaldı. Həsən özünü
verdi mehtərbaşının evinə.
Mehtərbaşı dedi:
– Oğul, Həsən. Necə gəldin, oğlansan, ya qız?
Həsən dedi:
– Abdurrahman əmi, oğlanam.
Sonra da o başına gələnlərin hamısını mehtərbaşıya nağıl elədi.
Axşama hazırlıq görüldü. Dayə Həsənə dedi ki, götür çarşovu,
Zərnişan xanım bizi sarayda gözləyir.
Şenlik şirin yuxuda ikən tədarük görüldü. Zərnişan da Həsən kimi
altdan geyinib, üstdən, üstdən geyinib altdan qıfıllandı, yaraqlandı,
yasaqlandı.
Mehtərbaşı Abdurrahman da qala qapısının ağzında Ərəbatla Həsəni
gözləyirdi. Həsən mehtərbaşının dediyi kimi Zərnişanı götürüb Aşqardorun
tövləsinə yön aldı. Tövləbaşıya bir kisə qızıl verib dedi:
– Tövləbaşı, al bu axçaları, yeddi arxdan dolananına belə bəsdi. Atı
tövlədən çıxarana kimi dinmə, danışma.
Tövləbaşı tez kisəni qoynunda gizlətdi. Həsən tövləyə girəndə istədi
ağzını açıb qışqırsın. Zərnişan xanım ley kimi onun başının üstünü kəsdi.
Əlindəki qamçının dəstəyi ilə kişinin başına elə vurdu ki, yazıq meyid
kimi yerə sərildi. Həsən Aşqardoru tövlədən çıxaranda gördü ki, tövləbaşı
yerə sərilib. Zərnişan xanımın üzünə baxdı. Zərnişan xanım dedi:
– Belə yaxşıdı, səs-küydən uzaq olarıq.
Həsən Aşqardorun belinə qalxan kimi Zərnişan xanımı tərkinə
aldı. Atı qala qapısına tərəf sürmək istədikdə tövləbaşı qışqırdı:
– Qaravul, qaravul...
Səs-küy yayıldı. Qaravullar hər yerdə bəndi bərəni kəsdilər.
Zərnişan xanım dedi:
– Həsən, işlər şuluxdu. Əlac Aşqardora qalıb. Ata bir qamçı çək.
Həsən Aşqardora elə bir qamçı çəkdi ki, at yay kimi dartılıb qala
qapısının üstündən aşırıldı. Qapı açılıb qoşun çıxanacan mehtərbaşı
Ərəbatın üzəngisini basdı. Həsən qırğı kimi Ərəbatın yəhərinin qaşında
oturdu. Qoşun Həsənlə Zərnişan xanımın dalınca at saldı. Həsən dedi:
– Zərnişan xanım, deyəsən qoşun bizdən əl çəkməyəcək. Bir də
ki, Çənlibeldə dəlilər elə bilər ki, mən oğurluq edib səni qaçırmışam.
Sən bir az gözlə, mən qoşunla haqq-hesabı çürüdüm.
Zərnişan xanım dedi:
– Sən Qara paşanı tanımırsan. Onun qoşununun sayı, hesabı yoxdu.
Sən tək, onlar çox. Sür, yolçu yolunda gərək.
Həsən dedi:
– Yox, Zərnişan xanım! Bəs eşitməmisən:

Arif olan söz qana,
Söz anlaya, söz qana,
Yüz min tülkü yığılsa,
Neyləyər bir aslana?

Bu sözləri deyəndən sonra Həsən Ərəbatın başını qanırdı. Özünü
qoşuna vurdu. Sağdan vurub soldan, soldan vurub sağdan çıxdı. Qoşunu
qatdam-qatdam etdi. İşi belə görən Qara paşa meydana at sürdü.

(IV hissə)