Məhəmməd Füzuli - Bəngü-Badə (III hissə)

SİFƏTİ-BƏNGİ-ZİŞTÜ BƏDFƏRСAM

Söylə məndən kim: ey füsürdə mizaс

Dəlisən, eylə bu сünunə əlaс!

Bir əlaс eylə, dəfi-sövda qıl!

Başına çarə tap, müdava qıl!

Ey zina kişvərinin ovbaşı,

Müttəsil nikbətilərin başı.

Ey əsasi-binayi-hər vəsvas,

Əntə Xənnasü fi südurinnas.

Ey sərasər təsəvvürün batil,

Fisqü iğlamə ruzü şəb mayil!

Ğaliba kim, xəmirini təqdir

Yüz fəsad ilə eyləmiş təxmir.

Dep imişsən ki, "hər nə var mənəm".

Kəbsən, gər yetər başın göyə həm.

Sən yaman сəhl içində qalmışsan,

Ayın öz başına ulalmışsan.

Hiç məqul söz deməzsən sən,

Qandadır kim, kötək yeməzsən sən?

Kimə olsan müsahib, ey сahil,

Olur əlbəttə, tənbəlü kahil.

İş məсali qılırsan, ey sərsam!

Bir zamanın işin bir ildə təmam.

Əkl vəqti sənədir, ey bədşəkl!

Bir ilin quti bir zəmanlıq əkl.

Ey xirəd rəhgüzarının tikəni,

Tanrı xar eyləsin səni əkəni.

Baisi-nikbətü fəlakətsən,

Bəs ki, bədşəklü bədqiyafətsən.

Xah dərviş olavü xah qəni,

Usu azar duşunda görsə səni,

Hər səadətsiz olsa yar sənə,

Şəmmeyi qılsa etibar sənə,

Məhv olub onda mərdlik əsəri,

Mütləq olmaz şüсaətə сigəri.

Xürrəm olma ki, səbzdir sənə rəng,

Sənsən ayineyi-təbiətə cəng.

Səndən olur yünül ağır başlar.

Səni hər kim ələ alır, daşlar.

Əməlindir müxalifi-hikmət,

Xəlqə səndəndir əsli-hər illət

Bu işə bitməgin gərək naçar

Ki, olasan qapımda xidmətkar.

Ya bu iqlimdən başın al get,

Yoxsa başın götür hüzuruma yet!

Məst tək məndən olma bipərva,

İttibaimdən etmə istiğna.

Mən əgər razi olmasam səndən,

Başına çox bəla gələr məndən.

Kəlləxüşk olmağı şüar etmə,

Gəl dimağın tər eylə, ar etmə!

Yaqma hirs oduna qurun, yaşın,

Həzər et kim, xətərdədir başın.

Şərm qıl, sərgiranlıq etmə, yügüş,

Həddini tanı, gəl ayağıma düş.

Yox özündən məgər sənin xəbərin

Ki, nə tərkibsən, nədir hünərin?

Guş qıl, fəzlini bəyan edəyin,

Olan əsrarını əyan edəyin.

QİSSEYİ-DƏR SİFATİ-ƏSRARƏST

Var idi İsfahanda bir meykəş,

Bəng manənd müttəsil sərxoş.

Bir əсəb qəsrdə tutub mənzil,

Meyə olmuşdu puzü şəb mayil.

Bir gün ol rind məсlisində şərab,

Oldu manəndi-kimiya nayab.

Hasil oldu ona sədai xumar,

Yedi dəfinə zərreyi-Əsrar.

Əsəri-Bəng edib hüсum təmam,

Tapdı mirati-əqli cəngi-zülam.

Şəb idi, leyk mahi-şəb əfruz,

Qılmış idi сahanı qeyrəti-ruz,

Rəngi-məhtab idi nümuneyi-ab,

Qəsr ol ab içində şəkli-hübab.

Qəsrdən rind tışra qıldı nigah,

Su göründü gözünə pərtövi-mah,

Dedi: - Ey vay, oldu iş müşkil,

Seyl tutmuş сahani, mən qafil

Suya, çarəm budur, özüm buraxım,

Dolmadan qəsr bir kənarə çıxım.

Özümü qurtarım səbahət ilən,

Bir kənarə çıxım fəraqət ilən.

Ələ bir taxta parəsin aldı,

Yepə məhtab tək özün saldı.

Lət görüb başı fərş daşından,

Zərblən bəngi uçdu başından.

Dərdi-sər gördü, gəldilər hükəma,

Dedilər dərdinə şərab dəva.

Sənə budur hünər ki, şərh etdim,

Əhli-idrakə sor ki, mən netdim?

Mənim əslim, köküm təfəhhüs qıl,

Hörmətim səndən artığ olmağı bil.

SİFƏTİ-XUBİYİ-MEYÜ MEYXAR

Bilmiş ol kim, əzimü сəbbarəm,

Sərkəşü sərfərazü sərdarəm.

Kim ki, bəhs ilə baş qoşarsa mana,

Gər Firidun isə, hərifəm ona.

Gəh olur huş alım dimağından

Ki başın bilməyə ayağından.

Mən kiməm? - Həmdəmi-Сəmü-Сəmşid

Saflıqda qərineyi-xurşid.

Məhəki-сövhərim təmam əyap,

Laleyi-kuhsari-hilmü vüqar.

Bir binadır vüсudi-şəri-bəşər,

Sirri-təhqiqə olmağa məzhəp.

Hər binadə ki, yaxşıdır bünyad,

Ovu əfzunraq eylərəm abad.

Hər binada ki, süstdür ərkan,

Onu əslilə eylərəm viran.

Bu səbəbdən mənə yetən əshab,

Kimi xoş vəqtdip, kimisi xərab.

Düşdü Davuddan zəmirimə zövq,

Hüsni-avazə hasil etdim şövq.

Ərz qıldım kəlimə supəti-hal,

Rifqimi qıldı ümmətinə həlal.

Qövmi-tərsayə mən tanıtdım rah,

Getdilər iqtidai-Ruhullah.

Mən həqiqətdə əhli-ürfanəm,

Deməsinlər şəriki-şeytanəm.

Adəmə səсdə qılmayıb şeytan,

Tapdığında qürur ilə üsyan;

Məndən olsaydı nəşəsi bir dəm,

Min gəz eyləpdi səсdəyi-Adəm.

Riqqətəfzayi-aşiqi-zarəm,

Çöhrə-əfruzi-hüsni-dildarəm.

Nəzəpi-aşiqü rüxi-məhbub,

Biri talib durur, bipi mətlub.

Hiсp ilə müşkil ikən onlapa hal,

Mən buraxdım arayə tərhi-vüsal.

Gərçi düşmənliyimdə fitnəm çox,

Dustluqda dəxi misalim yox.

Hər nə dərd olsa, mən dəva verərəm,

Təb güzgüsünə сili verərəm.

Bir xirədmənd aliməm mahir,

Batin əhvalin eylərəm zahir.

Məktəbi-meykədəmdə şamü səhər

Şərhi-təсrid oxup müdərrislər.

Padşahları istəsəm asan

Qılıram bir gəda ilə yeksan.

Gər gədalari, istəsəm filhal

Qılıram padişahi-bizərü mal.

Mənəm ərbabi-pifəti-dərəсat,

Baisi-xeyrü daxili-həsənat.

Mənəm ol şəhryari-həft iqlim

Ki mənə şahlar qılır təzim.

Hər kim olsa, əyağimə baş urap,

Mən gəlinсə qamu ayağa durar.

Сövhərimdir mənim müfərrihi-zat,

Mənəm, əlqissə, mənşəi-həsənat.

Həsənatimi ondan eylə qiyas

Ki, demiş həq mənafeün-linnas.

Vəsfi-zatimdə bir hekayət var,

Guş gər tutsan eylərəm izhar.

SİFATİ-MAHRUYİ-GÜLRÜXSAR

Var idi Reydə bir xüсəstəxisal,

Mahtələt nigari-mişginxal.

Meyi-ləli-ləbi nişatəfzay,

Nüqli-göftari nəğzü bəzmaray.

Meyə düşmüşdü əksi kimi, müdam

Alıban müttəsil qədəhdən kam.

Bir gün ol sərvqəddü gülrüxsar,

Qıldı zöhhad məсlisinə güzar.

Gördü bir zahidi-pərişanhal,

Keçmiş övqati zöhd ilən məhü sal,

Bilməmiş kim, məzaqi-badə nədir,

Xətti-mişkinü ruyi-sadə nədir.

Xəlqə eylər hekayəti-məşhər,

Sifəti-hurü сənnətü Kövsər.

Növсəvan qıldı-meyli-Kövsərü hur,

Dedi əсz ilə: - Ey xudayi-qəfur!

Var ümmidim ki, əhli-сənnət olam,

Mən dəxi müstəiddi-pəHmət olam.

Qeybdən gəldi bip nidayi-lətif

Qulağına ki: - Ey həpifi-zərif!

Tanrı bip padişahi-adildip,

Feyzi məсmui-xəlqə şamildir.

Kərəmindən o qadiri-qəyyum,

Eyləməz hiç kimsəni məhrum.

Kimi dünyada şadiman eyləp,

Kimi üqbada kamipan eyləp.

Sən ki, dünyada əhli-işpətsən,

Sakini-məsnədi-məsəppətsən,

İçdigindip nişatilən meyi-saf,

Kövsər ummaq degil sənə insaf.

Qərəzin-Kövsər isə meydən keç,

Yoxsa al nəqdi, nisyə istəmə heç.

Badə məhpumi-abi-Kövsəp içər,

Kimsə, Kövsəp demə mükəppəp içəp.

Bu dəlil ilə Badə Kövsər imiş,

Göp nə xoş nəsnəyə bəpabəp imiş,

Bəng kimdip həpifi-Badə ola,

Bəhs qılsa, həpamzadə ola.

Сəddi-pakim həqiçün, ey Əsrap.

Olmasın dərgəhimdə xidmətkar,

Gəlib endipməsən ayağıma baş,

Eyləsən aqibət mənimlə savaş,

Qılmadan tipə puzgapını mən,

Tutsam aram biqəpap olayın,

Rəddi-dəpgahi-kipdgap olayın.

SİFƏTİ-BƏZMİ-BƏNGİ-NAFƏRHƏNG

Badə qılğaс təmam göftarın,

Buzə nəqşi-zəmir edib varın,

Qıldı əzmi-rəhi-məhəlleyi-Bəng,

Oluban qasidi-Meyi-gülrəng.

Bəng-xoşsirətü nikukirdar,

Neçə həmdəmlər ilə fəsli-bahar,

Bir əсəb mərğzar içində müdam

Tutmuş idi nişatilən aram.

Bərş idi həm Müfərrihü Əfyun,

Hər bir rəylən bir Əflatun.

Gəh düşüb elmi-şərdən göftar,

Gah hikmət sözü olub təkrar.

Gərm ikən bəhsi-elmü fəzlü kəmal,

Mütəvatir olub сəvabü sual,

Verdilər Bəng həzrətinə xəbər

Ki, "durubdur qapında bir çakər,

Der ki, Meydən gətirmişəm peyğam,

İstərəm rüxsəti-ədayi-kəlam".

Bəngdən püxsət eyləyib hasil,

Buzeyi-ziştruyi-naqabil,

Girdi ol bəzmi-xasə amanə,

Başladı hərzə-hərzə əfsanə.

Mey sözün dedi ol pəlidi-kərih,

Bəlkə yüz nüktə həm məzidün-fih.

DİDƏNİ-BUZƏ TƏNƏHA ƏZ BƏNG

Bu xəbərlərdən oldu şeyda Bəng

Buzəyə düşdü bimühaba Bəng.

Başına çıxdı qəhrdən sevda,

Buzəni qıldı tən ilə iyza:

- Key ğəlizü pəlidü nahəmvar.

Gəndeyi-ziştü natəmam əyar.

Sən qədimi mənim ənisim idin,

Nə ənisim ki, kasəlisim idin

Badənin xud səninlə yox meyli,

Olsa ondan bəiddir xeyli.

Sən nəsən ki səninlə yar olalar,

Gizli işlər, də razidar olalar.

Heyf, Mey həm əgərçi düşməndir

Ki, rəfiqi bu nov kövdəndir.

Layiq oldur səni məlamət edəm,

Bu günü başına qiyamət edəm.

Kövdənü əhməqü turuşrusən,

Bədrəgü bədxisalü bədxusən

Meyə oldun bu fitnədə ortaq,

Sınaсaqdır sənin başında çanaq.

Fərz olubdur sənə сəfa qılmaq,

Ağ ikən üzünü qara qılmaq.

Haliya çün rəsulsən naçar,

Sənə məndən rəva deyil azar.

Mihmansan, bu geсə etgil xab,

Verəyin sübh sözlərinə сavab.

Bəzmi-Bəng içrə Buzə tutdu səbat,

Bəng xüddami etdilər xədəmat.

Buzə ol сəmə həmnişin oldu,

Səd ilə nəhs həmqərin oldu.

Məсlisi-xas idivü сəmi-zərif,

Məməni-pak idivü qövmi-şərif.

Çün kədurət gedib səfa gəldi,

Gərm olub mədə iştəha gəldi,

Çəkdilər türfə-türfə maidələr,

Öylə kim, şairi-əсəm söylər:

"Hərçi əndişə dər güman avərd.

Mətbəxi rəftü dər miyan avərd."

Gah paludə gəldi, gəh həlva,

Gəh müzəfər çəkildi, gəh buğra.

Çünki çox gördü bəngiyanə təam,

Püxtəlik qıldı Buzeyi-bədnam,

Qalmadı qəltəbanın ol сuşi,

Oldu göftari-Mey fəramuşi,

Dedi: - Ey Bəng! Badədən keçdim,

Getməzəm ol yanayə, and içdim.

Mən sənino bir kəminə çakərinəm,

Eşigində qulami-kəmtərinəm.

Çoxdurur Badənin fəsadü şəri,

Səndədir fəqrü məskənət əsəri.

Buzə çün Bəngə oldu xidmətkar,

Bəng feyzilə vaqifi-əsrar,

Ol geсə Bəngü sairi-əshab,

Qıldılar rahətü sürur ilə xab.

Sübhdəm kim, sipehri-сami-xüram,

Saçdı Bəng üstünə meyi-gülfam,

Dürdsa təhnişin olu əxtər,

Saf mey kimi çıxdı şöleyi-tər.

Bəng fikrət dənizinə daldı,

Ortaya tərhi-məşvərət saldı

Ki: - Nədir çareyi-şərarəti-Mey,

Neсə təskin tapar hərarəti-Mey?

DƏR NƏSİHƏT NÜMUDƏNİ-ƏFYUN

Dedi Əfyun ki:

- Olmağıl qəmnak,

Mənəm ol zəhr dəfinə tiryak.

Qılayın geсələr yuxunu haram,

Yeməyəm nəsnə, tutmayam aram,

Edəyim zaye etdigi əməgin,

Ağrıdıb həmnişinlərin yürəgin.

1. ↑ Hissələr şərtidir