Məhəmməd Füzuli - Rübailər (I hissə)

Əlhəmdü limən ənarə qəlbi və həda,
Vəş-şükrü lima fihi minəş-şovqi bəda.
Ma əmdəhü vahibən sivahu əbəda,
La əşrikü fi sənai-rəbbi əhəda^[1].

Əlhəmdü limən əzzə kəmalən və əla,
Mən qamə bi-əmrihi və mən nazəə-la.
Sümməs-səlavatu vət-təhiyyatu əla
Mən fəzzələhul-lahu bi-izzin və üla^[2].

Ey feyzi-vücud, şahidi-cud sana,
Vey şahidi-cud, hər nə mövcud sana.
Ümmidi-qəbulü e’timadi-kərəmin,
Mərdudini etmiş yenə mərdud sana.

Ey zatına mümkinat bürhani-vücub,
Sabit sana imtinai-imkani-üyub.
Şayisteyi-ne’məti-həyati-əbədi,
Ərvahi-məarifinlə əbdanü qülub.

Ey üqdəgüşayi-əcəmü türkü ərəb,
Rəssami-rüsumi-fəzlü asarü ədəb!
Məzmuni-hədisin səbəqi-hər millət,
Də’vayi-qəbulun sənədi-hər məzhəb.

Xoş ol ki, dəmi-əcəl çəkəm badeyi-nab,
Sərməst yatam qəbrdə ta ruzi-hesab.
Qovğayi-qiyamətdə duram məstü xərab,
Nə fikri-hesab ola, nə idraki-əzab.

Saqi, kərəm et, şərabi-gülfam yürüt!
Gülfam şərabə vermə aram, yürüt!
Bəzm içrə hübabi-əşki-gülgunumdan
Min cam yürütmə, cam üçün cam yürüt.

Canımda olan zəxireyi-nitqü həyat,
Cismimdə olan cövhəri-hissi-hərəkat.
Sərf olmadı xublar rəhi-eşqində,
Əfsus ki, bihudə keçirdim ovqat!

Tə’miri-bəqavü cəm’i-mal etdin, tut!
Hər arizu etdinsə, ona yetdin, tut!
Çün ömr bəqasına tutulmaz ümmid,
Hər hal ilə gəldigin kimi getdin, tut!

Derlər ki, qılır qönçə ləbi-yar ilə bəhs,
Gülbərgi-tər ol lə’li-gühərbar ilə bəhs.
Ol bir neçə dilsizlərə töhmətdir bu,
Də’vayə gərək ləhceyi-göftar ilə bəhs.

Ey mehri-rüxün qədimü aləm hadis!
Izhari-vücudə kəşfi-razin bais.
Keçdim səri-kuyində iki aləmdən,
Li beynə məqameyi məqamün salis^[3].

Xeyli-qəmin etdi nəqdi-səbrim tarac,
Səbr ilə müyəssər olmadı dərdə ilac.
Rüxsarıma tökdü mərdümi-çeşmim qan,
Hinduyi görün, lə’l verir Rumə xərac.

Ey faideyi-elminə aləm möhtac,
Xaki-qədəmin əhli-hünər başına tac.
Hər kimdə ki, gördü himmətin sui-mizac,
Ol sui-mizacə qıldı lütf ilə ilac.

Ey şərbəti-vəslin ələmi-hicrə ilac!
Bazari-qəmində eşq nəqdinə rəvac.
Gər tutsa xədəngin rəgi-canım nə əcəb,
Nəbz ilə qılır təbib təşxisi-mizac.

Ey zikri-ləbin nasixi-ənsafi-Məsih!
Nitqin “ənə əfsəh”^[4], kəlimatın da fəsih.
İzhari-qəbulun əsəri-lütfi-xəfi,
İxfayi-rəhi-şəri’ətin zülmi-sərih.

Tutduqca ələ sağəri-səhbayi-səbuh,
Artar əsəri-zövqi-dilü rahəti-ruh.
Tuğyani-qəmə müfiddir zövrəqi-mey,
Tufan xətərində öylə kim, kəştiyi-Nuh.

Gül dövrü xoş ol kim, tuta gülfam qədəh,
Bəzmində dəmi tutmaya aram qədəh,
Hər sübh ki, xürşidsifət qaldıra baş,
Bəzmin bəzəyib, gəzdirə ta şam qədəh.

Mey şövqü olubdur mənə adət, ey şeyx!
Gəldikcə bu şövq olur ziyadət, ey şeyx!
Xoşdur mənə mey, sənə ibadət, ey şeyx!
Rə’y ilə degil eşqü iradət, ey şeyx!

Gər kuyinə əşkim güzər eylər küstax,
Vər qəddinə çeşmim nəzər eylər küstax.
Eyb eyləmə, rəngi-çöhreyi-zərdimi gör
Kim, çoxları aləmdə zər eylər küstax.

Bir abü həvadır əşki-gərmü dəmi-sərd
Kim, ondan alır nəşvü nəma gülbüni-dərd.
Gülzari-qəmin bənəfşəvü yasəməni,
Dudi-dili-aşüftədirü çöhreyi-zərd.

Ta dövrdədir daireyi-kövnü fəsad,
Mümkün degil olmaq hərəkatından şad.
Tasi-fələk içrə kə’bəteyni-əncüm,
Göstərməz imiş hiç kimə nəqşi-murad!

Ta məhmili-mehrdir bu zəngari-məhd,
Mehrinlə vəfa əhlinədir möhkəm əhd.
Birdir bizə bəzmgahi-eşqində fələk,
Gər qəhrilə zəhr versə, vər lütflə şəhd.

Hər yerdə ki, ol simbərü simin xəd,
Ərz eyləyə ariz, aça sünbül, çəkə qəd;
Rəngi-gülü buyi-sünbülü cilveyi-sərv,
Hökm eyləməzəm kim, ola məqbuli-xirəd.

Ta boynuma saldı ol xəmi-zülf kəmənd,
Tədbir ilə açılmadı boynumdan bənd.
Çox pənd verildi, olmadı faidəmənd,
Yetməzmi mənə pənd verən, xəlqə bu pənd.

Dəf’i-qəmi-ruzigarədir badə müfid,
Rəf’i-ələmi-eşqə rüxi-sadə müfid.
Tərki-meyü mə’şuqdur ol illət kim,
Olmaz ona hiç nəsnə dünyadə müfid.

Ey şəhdi-ləbin sözü şəkərvar ləziz!
Lə’lin kimi qanda bir şəkər var ləziz?
Tüngi-şəkər olmasaydı dürci-dəhənin,
Olmazdı çıxan ləhceyi-göftar ləziz.

Gər möhnəti-kəsrdir və gər ne’məti-səbr,
Səbr ilə qənaətdə gərək müslimü gəbr.
Hər ne’mətü möhnət ki, verərsən, yarəb!
Ver ne’mətə bir qənaətü möhnətə səbr!

Hərdəm mənə yar ərzi-rüxsar eylər,
Hüsnilə məni bətər giriftar eylər.
Guya ki, kəmali-eşq dərsin oxudur,
Hərdəm mənə tə’limini təkrar eylər.

Hicrin, cigərini hər kimin qan eylər,
Tədric ilə vəslin ona dərman eylər.
Zülfün kimi kim, müddət ilə kafir idi,
Lə’lin onu bir dəmdə müsəlman eylər.

Hər dil ki, əsiri-qəmi-hicran olmaz,
Şayisteyi-zövqi-vəsli-canan olmaz.
Hər dərd ki var, var dərmanı, vəli,
Bidərdlərin dərdinə dərman olmaz.

Biz aləmi-eşq aləmaraləriyüz,
Meyxaneyi-dərd dürdpeymaləriyüz.
Gülbərgi-nədamət çəmənidir aləm,
Biz bu çəmənin bülbüli-şeydaləriyüz.

Kimdir ki, qəmində naleyi-zar etməz!
Dərdin sənə nalə ilə izhar etməz!
Fəryadına hiç kimsənin yetməzsən,
Fəryad ki, fəryad sənə kar etməz!

Canan isə mətlub, təmə’ candan kəs!
Mətlub isə can, ümid canandan kəs!
Can sevmək ilə müyəssər olmaz canan,
Ya bundan ümid, ya təmə’ ondan kəs!

Suzi-dilim əşki-aldən eylə qiyas,
Ənduhimi zə’fi-haldən eylə qiyas.
Xurşid ki, hüsnünlə qılır bəhsi-kəmal,
Tərki-ədəbin zəvalədən eylə qiyas.

Ədvari-zaman daireyi-heyrət imiş,
Əsbabi-cəhan məhalikü möhnət imiş,
Dünyayə həvəs etməmək etməkdən yey,
Çün əvvəli hirsü axiri həsrət imiş.

Kuyində sənin nə daşə kim, vurdum baş,
Qıldım onu qərqi-xun, töküb gözdən yaş.
Göz yaşinə rəhm eylə ki, çox müddətdir,
Bidadinə səbr edib basar bağrına daş.

Ey kəsbi-kəmalə e’tiqadın naqis,
Təhsili-kəmalə ictihadın naqis!
Ar etmə tələbdə, qıl həzər ondan kim,
Kamillər içində ola adın naqis.

Xoş ol ki, qılıb rəhbəri-sidqin ixlas,
Xəlvətgəhi-qürbə ola ixlas ilə xas.
Sərrafi-vəfa buteyi-tə’dibə salıb,
Hər qəşdən edə missi-vücudini xilas.

Ey bad, qıl əhvalımı cananimə ərz!
Sərgəştəligim sərvi-xuramanimə ərz!
Öldürdü kinayətilə əğyar məni,
Bu zülmi-sərihi eylə sultanimə ərz!

1.  Tərcüməsi: Mənim qəlbimi işıqlandırana və doğru yol göstərənə həmd olsun.
   Şükr olsun ona ki, onunla şövq başlanır.
   Ondan başqa bir kimsəni mədh etmərəm.
   Öz duamda Allahıma hek kəsi şərik etmirəm.
2. ↑ Tərcüməsi:Kəmalı ilə əziz olana həmd olsun,
   Onun əmrinə tabe olanlar yüksəldi, xilafinə gedənlər yox.
   Sonra sələvat və səlam olsun o adama ki,
   Allah onu əzizlik və yüksəkliklə fəzilətləndiribdir.
3. ↑ Tərcüməsi: İki məqam arasında üçüncü məqam mənimdir.
4. ↑ Tərcüməsi: mən ən fəsahətliyəm.

(II hissə)