Nəriman Nərimanov - Şamdan bəy/Birinci məclis

ӘVVӘLİNCİ GӘLİŞ
 
Yusif otağında әylәşib kağız oxuyur. Ev, şәhәr evi. Bir neçә kürsü vә bir küncdә miz üstündә kitablar vә kağızlar.
 
Y u s i f. Açım kağızı, görüm mәnim әziz nuri-çeşmim Şamdan bәy nә yazıbdır? (Oxuyur.) "Rәfiqi-mehribanım Yusif! Xeyli vaxtdır sәninlә ayrılıb didarına hәsrәt qalmışam. Amma indi ümid edirәm ki, sәninlә görüşәm. Ah! Nә xoşbәxt
olardım bu yavuq vaxtda sәninlә bir otaqda oturub keçәn günlәrdәn söhbәt edәydim! Mәlum ola ki, bu ayın axırınadәk sәninlә görüşәcәyәm. Salamat qal! Şamdan". (Kağızı mizin üstünә qoyur, sonra üzünü xalqa tutub.) Heç bundan yaxşı şey olarmı ki, qәlbdәn istәdiyin dostdan mәktub alasan! Hәqiqәt, bu yaxşı şeydir! Yaxşı yoldaş dar gündә lazım olar. On ildir ki, Şamdan ilә görüşmәmişәm. İndi gәrәk ki, surәti dә tәğyir tapıbdır. (Kağızı götürüb yenә oxuyur.) Bunun yazmağına görә gәrәk bu günlәrdә buraya gәlsin. (Durub qapıya tәrәf gedir vә Qulunu çağırır.) Qulu!
 
 
İKİNCİ GӘLİŞ
 
Qulu vә Yusif.
 
Q u l u. Nә buyurursunuz?
Y u s i f. Bu saat o yan otağı (әli ilә göstәrir) tәmiz edәrsәn vә hazırlarsan; çünki bu günlәrdә bizә qonaq gәlәcәkdir.
Q u l u. Otaq tәmizdir. Ancaq heç şeyimiz yoxdur ki, qoyaq.
Y u s i f. Necә şey? Bir taxt qoyarsan vә yorğan-döşәk hazır edәrsәn.
Q u l u. Ağa! Artıq yorğan-deşәyimiz yoxdur. (Yusif fikrә gedir.)
Y u s i f. Yaxşı, sәn get. Mәn bir az fikir edim. (Qulu dişqarı çıxır. Yusif bir az fikirdәn sonra.) Hәqiqәt,
Şamdan çox pis vaxtda gәlir: heç şey hazır deyil. Nә yorğan var, nә döşәk, nә dә balış vә nә dә pul vardır ki, bunların hamısını alam.... Ah!... (Fikrә gedir.) Hamısından yaxşı öz yorğan-döşәyimi ona verim, mәn necә olsa dolanaram. (Bir az fikirdәn sonra Qulunu çağırır.) Qulu! Ay Qulu!
 
 
ÜÇÜNCÜ GӘLİŞ
 
Qulu daxil olur. Yusif vә Qulu.
 
Q u l u. Bәli!
Y u s i f. Get mәnim yorğan-döşәyimi yan otağa apar.
Q u l u. Ağa, bәs sәn?
Y u s i f. Mәn yola gedәrәm. Mәnim üçün bir yaz yorğanı qoy.... Xülasә, elә olsun ki, Şamdan dostumun yanında xәcalәt çәkmәyim. Dәxi sәn öz işinә mәşğul ol. Mәn gedirәm, hәr kәs mәni sual etsә, de ki, bu saat gәlәr. (Yusif geyinib dişqarı çıxır).
Q u l u (tәk, evi sәliqәyә salır vә öz-özü ilә danışır). Mәnim ağamın işlәrinә tәәccüb qalmalıdır. Bu vaxtadәk qulluq edibdir, amma bir şeyi yoxdur. Özgәlәrin evinә gedirsәn, bir küncdә divan, bir yanda stollar vә stullar, divarlarda xalılar vә şәkillәr, dörd dәst yorğan-döşәk. Xülasә, adam istәmәyir ki, evdәn dişqarı çıxsın. Mәn hәtta bir neçә adam bilirәm ki, mәnim ağamdan az mәvacib alırlar, bununla belә padşah kimi dolanacaqları vardır, amma bizim ... çörәk yemәyә qabımız da yoxdur. Ev şeylәri lazım olduqca qonşulardan gәtirmәkdәn, doğrusu, bezar olmuşam. Axırda elә olar ki, qonşular da vermәzlәr, onda görәk nә edәcәyik. Neçә kәrә demişәm ki, yoldaşlara az xәrc et, adam gәrәk son gününün dәrdinә qala. Hәr deyәndә sözü bu olubdur ki, "yoldaşlıq yaxşı şeydir. İnsan gәrәkdir bir-biri ilә dostluq etsin. Pulu yığıb ölәndә özüm ilә aparmayacağam ki". Doğrudur, amma insan gәrәk hәr şeyi yolunda elәsin. Bu dünyaya ümid bağlamaq olmaz. İnsanı bu dünyada pul ilә istәyirlәr. Bәli, hәlә cahıldır, pis günlәr görmәyibdir. Dolanacaq çox asan görünür. Amma xeyr, insanın başında yüz min yazılar var, yüz min xәtalar. Kim bilir gәlәcәkdә nә olacaqdır?.... Ondan savayı, Yusif ağıllı cahıllardan biridir. Nә üçün gәrәk fikir elәmәsin ki, bu gün-sabah toy edәcәk, görәk toyu nә ilә edәcәk? Pulu vardırmı? Xülasә, nә deyim. Bu zәmanәnin cahıllarının işlәrini anlamaq çәtindir. Vallah, özgәsi olsaydı, mәn bir gün dә burada dayanmazdım. Amma nә fayda ki, Yusifi çox istәyirәm, mәnimlә nәhayәtdә mehriban dolanır. Mәndәn olsa, ömrümün axırınadәk ona qulluq edәrәm. Әzbәs ki, onun xasiyyәti vә mehribançılığı mәni özünә qul edibdir. Belә adamın bir parça çörәyi mәnim üçün qeyrilәrindәn çox-çox yaxşıdır. Onu da yaxşı bilirәm ki, o da mәni çox istәyir. (Kitabları düzәldir, dişqarıdan sәs gәlir.) Gәrәk ki, gәlәn odur.
Y u s i f (otağa daxil olub başlayır hirsli gәzmәyә). Ah!.... (Qulu ona baxır.)
Q u l u. Allaha şükür ağa, nә olubdur ki, hirslәnibsәn?
Y u s i f. Heç.... Bir az ... pul lazım idi.... Tapa bilmәdim....
Q u l u. Nә qәdәr lazımdır?
Y u s i f. Beş-altı manat.
Q u l u. Onun fikrini etmә. Mәnә verdiyin mәvacibdәn qalır. (Әlini cibinә salıb pul çıxardır.) Buyur.
Y u s i f (başını aşağı salıb pulu alır). Qulu, sәn heç darıxma, ancaq bu ayı döz, ondan sonra mәnim әlimә bir yerdәn pul gәlәcәkdir. Onda sәn nә desәn ona әmәl edәrәm. İndi sәn get işinә mәşğul ol. (Qulu dişqarı çıxır.)
Y u s i f (tәk). Yaxşı ki, Qulu mәnә kömәklik etdi. Yoxsa ki, Şamdan dostumun yanında xәcalәt çәkәcәkdim. (Durub gәzinir.)
 
 
DÖRDÜNCÜ GӘLİŞ
 
Sultan, Murad, Rәsul içәri daxil olurlar.
 
H a m ı s ı. Salamәleyküm!
Y u s i f (qarşılarına gedib). Ay әleykümәssalam, qardaşlar! Әylәşiniz. (Әli ilә stul göstәrir. Hәr biri bir stul, götürüb әylәşirlәr.)
S u l t a n. Bu gün bazardan keçәrkәn Qulu rast gәlib sәnin әhvalını sual etdim. Qulu dedi ki, guya qonaq gözlüyürsünüz, doğrudurmu?
Y u s i f. Bәli, doğrudur.
M u r a d. Hәrgah sizin evinizdә darlıq etsә, olmazmı ki, bizә düşә?
R ә s u l. Doğru deyir, Muradgilә düşsün. Allaha şükür, otaqları boldur.
S u l t a n. Muradgil bәlkә bir az uzaq ola. Onda qoyun, bizә düşsün.
Y u s i f. Heç zәhmәt çәkmәyin. Hamınızdan artıq dәrәcәdә razıyam. Ancaq iraq qonaq olsa, әlbәttә, layiq deyil belә nizamsız evdә saxlamaq. İş buradadır ki, gәlәn qonaq sizin kimi yavuq dostlarımdandır. 3-4 il bir yerdә olmuşuq. O mәni tanıyır, mәn onu. Bir-birimizdәn gizlin işimiz olmaz. Mәnim bu nizamsız evim ona çox xoş gәlәr. Özü yaxşı oğlanların biridir. İnşaallah gәlәr, görәrsiniz.
S u l t a n. Görünür ki, yaxşı oğlandır; çünki o mәclis olmuyubdur ki, onu yada salmayasınız.
M u r a d (evә nәzәr yetirir). Tәәccüb edirәm, bu neçә ildә burada necә dolanırsınız. (Yusifә tәrәf.) O pul ki burada sizdәn çıxır, o qiymәtә yaxşı otaqlar tutmaq olar.
R ә s u l. Ay, ay! Yusifin burada olmağının sәbәbi çoxdur.
Y u s i f. Yaxşı dediniz.
S u l t a n. Bәli, şair deyir: "Mәhәbbәt bir bәla şeydir, giriftar olmayan bilmәz...."
M u r a d. A! İndi anladım!
Y u s i f. Hәqiqәt, onu Sultan doğru deyir.
S u l t a n. Tez olun görәk, toyunuzu edәk, bir az kef çәkәk.
R ә s u l vә M u r a d. Yaxşı dedin, vallah.
Y u s i f. Mәn razıyam, günü bu gün olsun. Amma nә fayda ki, atası deyir: "Bir az sәbir etmәk lazımdır".
M u r a d. Xoşbәxtlik buradadır ki, qız da Yusifi istәyir.
S u l t a n. Nәinki istәyir vә hәtta dәli-divanәdir. (Yusifә nәzәr yetirir.)
Y u s i f. Çox da elә yox. Ancaq sizi özümә yavuq dostlardan bilib deyirәm ki, qız hәqiqәt istәyir vә bir neçә dәfә özü ilәsöhbәt etmişik. Ağıllı, kamallı, hәqiqәt, insanı valeh edir.
R ә s u l. Bunun ağıl-kamalının çox olmağına sәbәb nәdir?
S u l t a n. Әlbәttә, oxumaq....
M u r a d. Tәrbiyә.
Y u s i f. Doğru dediniz, tәrbiyә dәxi şәrtdәndir. (Murada baxır.)
S u l t a n. Xeyr, şәxs ola bilәr ki, çox elm oxumuş olsun vә tәrbiyәsi az olsun....
M u r a d vә R ә s u l. Haqdır.
 
 
BEŞİNCİ GӘLİŞ
 
Qapı açılıb Şamdan bәy yol paltarında içәri daxil olur.
 
Y u s i f (ayağa durur). A! Sәn gәlibsәn, mәnim әzizim! (Bir-birini öpürlәr.) Sәni biz çoxdan gözlüyürdük.
Ş a m d a n. Bir az gec oldu. Çünki knyaz Çavçavadze Şirvana gәlib bizә düşmüşdü.
Y u s i f (qonaqları göstәrir). Bu yoldaşlarım ilә dә aşna olsan! (Şamdanı göstәrib.) Bu hәnuz qonaqdır ki, mәn gözlüyürdüm!
H a m ı s ı (durub әl verirlәr.) Çox әcәb! Çox gözәl! (Hәr kәs öz yerindә әylәşir.)
S u l t a n. Bәli, çox yaxşı oldu ki, bizim şәhәrә buyurdunuz. (Şamdana tәrәf.) İnşallah, bu şәhәrin bir neçә qәribә şeylәrini görüb gәlmәyinizdәn narazı qalmazsınız.
Ş a m d a n. Hәqiqәt, şәhәrin barәsindә çox oxuyub vә çox eşitmişәm. Vә amma oxumaq vә eşitmәklә insan rahatlanmaz, gәrәkdir gözlә hәr şeyi görüb hiss etmәk. Buna görәdir ki, neçә illәrdi buraya gәlmәk arzusunda idim. Vә axırda iş belә oldu ki, sizin vә mәnim rәfiqim Yusif (әli ilә göstәrir) yoldaşlıq şәrtini yerinә yetirib burada qulluq tapıb vә öz qulluğumu buraxıb buraya gәldim. Vә Yusifin mәktublarında hәmişә siz cәnabların xahişinә mәn buraya gәlәm, oxuyur idim. Xülasә, xuda ömür versә, sizә qulluq etmәyә mәn dә borcluyam.
H a m ı s ı. Biz hәmişә sizin qulluğunuzda hazır varıq.
M u r a d. Hәrçәnd sizi görmәmişdiksә dә, amma Yusif sizdәn o qәdәr danışıbdır ki, hәqiqәt, uzaqdan-uzağa mәhәbbәt bağlamışdıq.
R ә s u l. Hәqiqәt, elәdir.
Ş a m d a n (baş әyir). Çox mәmnunam!
Y u s i f. Bağışlayın, siz söhbәtә mәşğul olun, mәn dәxi bir neçә şey lazımdır hazır edim. (Deyib dişqarı çıxır.)
S u l t a n. Siz öz işinizdә olun. Bizdә dә o qәdәr qüvvә olar ki, qonağımızı qoymarıq qәmgin olsun. (Hamı gülür.)
Ş a m d a n (baş әyir). Çox razıyam! Qәzetlәrdә yazılan әxbara görә mәlum olur ki, bu şәhәrin müsәlmanları alış-verişlә çox tәrәqti ediblәr vә ona görә dә deyirlәr, guya burada olan dövlәt Zaqafqaziyanın heç yerindә yoxdur.
M y r a d. Bәli, elәdir.... Fәqәt nә xeyri?
Ş a m d a n. Necә ki?
S u l t a n. Murad cәmiyyәti-xeyriyyәni nәzәrdә tutub bu sözü deyir.
R ә s u l. Aşkar demәli, pulları çoxdur, amma millәtә xeyirlәri az.
Ş a m d a n. Bәli, indi anladım. Hәnuz buyurduğunuz sözlәri mәn neçә dәfәlәrlә "Tәrcüman" qәzetәsindә oxumuşam vә mәn dәxi bu barәdә öz yerimizdә neçә dәfәlәrlә camaata demişәm vә bir neçәsi dәxi sözümü eşidib Şirvanda dördәcәn mәktәb açdırmışam. (Yusif içәri daxil olub Qulu ilә stolu hazır edirlәr.) Vә lazımdır ki, siz dә burada bu barәdә bir iş görәsiniz.
Y u s i f (әylәşir). Bәli, insan ancaq dövlәtlә bәxt qazana bilmәz. Xoşbәxt olmaq üçün mәdәniyyәt dәxi lazımdır, o da ki, bizim müsәlmanda yoxdur.
M u r a d. Şamdan bәy! Eyib olmasın, bağışlayın, bir şey sual edәcәyәm: evlisiniz, ya yox?
Ş a m d a n. Xeyr vә heç fikrimdә yoxdur evlәnmәk....
S u l t a n. Sәbәb?
R ә s u l. Görünür, istәyirsiniz ömrünüz azadlıqla keçsin.
Ş a m d a n. Xeyr, ondan savayı mәn doğrusu, alsam, oxumuş qız alacağam. O da ki, hәlә bizim müsәlman arasında çox az tapılar. Hәrgah, hәqiqәt, bu sәbәb olmasaydı, mәn indi çoxdan evlәnmişdim. Çünki çox qızlar mәnim sәbәbimә bәdbәxt olublar.
M u r a d. Necә ki?
Ş a m d a n. Doğrusunu demәk, bilmirәm mәndә nә görüblәr ki (bığını burur), görәn kimi mәnә aşiq olurlar. Mәn dә almaq istәmәyib, görürsәn özlәrini biçaralәr hәlak edirlәr.
H a m ı s ı. Bәli, mümkündür!
 
(Stol hazır olub qәhvә ortalığa gәlir.)
 
Y u s i f. Zәhmәt çәkib buyurasınız, qәhvә içәk.
 
(Hamı durub mizin әtrafında әylәşir.)
 
M u r a d. Bәli, oxumuş övrәt çox yaxşıdır, amma hәqiqәt, mәhәbbәtsiz dә evlәnmәk bir şey deyil.
Ş a m d a n. Bizlәrdә iki tәrәfdәn mәhәbbәt çәtin tapılar. Çünki bizim adәtdә övrәt kişiyә görünmәk yoxdur. (Qәhvә içib qurtarırlar.)
Y u s i f (gәlir, ikinci dәfә qәhvә tәklif edir). Ah! Ah! (Hamı Yusifә diqqәt ilә baxır.).
M u r a d. Bu barәdә Yusif özünü xoşbәxt hesab edә bilәr.
Ş a m d a n. Necә ki?
S u l t a n (Şamdana tәrәf). Siz buyurduğunuz şәrtlәr hamısı Yusifdә vardır.
R ә s u l. Bәli, hәmi oxumuş, hәmi mәhәbbәt....
Ş a m d a n. Yusif! Hәqiqәt necә ki, eşitmişәm vә indi dә ki, rәfiqlәrin deyirlәr, sәnә insanın paxıllığı tutar.
M u r a d. Xudavәndi-alәm elә elәsin ki, bu iş tezliklә başa gәlsin.
H a m ı s ı. İnşaallah! İnşaallah!
Y u s i f. Tәşәkkür edirәm! (Qәhvә tәklif edir.) Buyurunuz.
H a m ı s ı. Xeyr, dәxi zәhmәt çәkmәyin. (Qulu stәkanları yığışdırır.)
S u l t a n (yoldaşlarına tәrәf). Dәxi biz gedәk. Şamdan bәy dә yoldan gәlib yorğundur, bir az yatıb dincini alsın.
 
(Hamı--Murad, Sultan, Rәsul durub әl verib çıxmaq istәyirlәr.)
 
Ş a m d a n. Siz mәndәn arxayın olun; mәn çox da yatmaq sevmiyirәm. Bu gün dörd gündür mәn yuxusuzam. Çünki gәlәn gündәn bir az müqәddәm bizim şәhәrә Tiflisdәn gürcü knyazları ki, mәnim ilә әvvәldәn dostluğumuz var, gәlmişdilәr. Onlar ilә dörd gün-dörd gecә ov elәmişik....
H a m ı s ı. Bәli, bәli, bәdәnin salamatlığındandır. (Baş әyib dişqarı çıxırlar.) Salamat qalın!
Ş a m d a n vә Y u s i f. Xoş gәldiniz!
Y u s i f. Әzizim! Get otağa, bir az dincini al.
Ş a m d a n. Çox gözәl. (Gedir.)
Y u s i f (tәk). Hәqiqәt, çox xoşbәxtlikdir ki, ürәyin istәyәn dostu qonaq saxlayıb bacardığın hörmәti ona eylәyәsәn. Hәrçәnd mәndә o qәdәr qüvvә yoxdur ki, Şamdana layiqincә hörmәt edim. Amma eybi yoxdur, Şamdan elә yoldaş deyil ki, mәnә çox da diqqәt tuta. Özü bilir ki, mәn bir dәrviş adamam.
 
 
ALTINCI GӘLİŞ
 
Qulu vә Yusif.
 
Q u l u. Ağa! Pәrzad qarı gәlib sәni görmәk istәyir.
Y u s i f. De gәlsin. (Qulu dişqarı çıxır vә Pәrzad içәri daxil olur.)
 
 
YEDDİNCİ GӘLİŞ
 
Yusif vә Pәrzad.
 
P ә r z a d. Salamәleyküm, Yusif bәy!
Y u si f. Xoş gәlibsәn, Pәrzad nәnә. Әylәş. (Stul göstәrir.)
P ә r z a d. Zәhmәt çәkmә, mәnim dәdәm-babam stul üstә әylәşmәyiblәr. Mәn yerdә oturacağam. (Yerdә әylәşir.)
Y u s i f (gülә-gülә). Hә ... hә... yaxşı, yaxşı! Әylәş görәk nә var, nә yox? Tәzә xәbәrdәn-zaddan?
P ә r z a d. Tәzә xәbәr-zad yoxdu. Ancaq yoldan gedirdim yadıma düşdü ki, sәndәn soruşum görüm, axı işi nә yerdә qoydun?
Y u s i f. Necә iş?
P ә r z a d. Necә ki, necә iş? Toyu deyirәm da....
Y u s i f. Toy hәlә qalıbdır. Qızın atası-anası bu gün-sabaha qoyurlar. Görәk nә tövr olacaqdır.
P ә r z a d. Pәh, pәh, pәh! Ölmә eşşәyim ölmә, yaz açılar yonca bitәr!.... (Әlini oynadır.) Sәndәn görürәm, toy elәyәn olmayacaq.
Y u s i f. Necә olmayacaqdır ki, gecә-gündüz toyun fikrini çәkirәm. Amma nә edim ki, deyirlәr hәlә sәbir et....
P ә r z a d. Onlar hamısı sözdü. Belә bilirәm qızı dәxi sәnә vermәk istәmirlәr. Ondan ötәri ki, qızı çox dövlәtlilәristәyirlәr.
Y u s i f. Onlar boş işdir. Bu ara sözüdür vә belә sözlәrә inanma.
P ә r z a d. Genә sәnә versәydilәr, mәn dә bir parça çörәk yiyәsi olardım. Heç olmasa toyda bir az pul yığardım. Görәsәn hansı iraq adama verәcәklәr. Xeyri dә özgәlәr görәcәk.... (Fikrә gedir.) Sәn bilirәm, ay Yusif bәy, ona arxayın olubsan ki,
qız sәni sevir, amma sәnin öz canın üçün inanma. Qızı da yoldan çıxardarlar.
Y u s i f. Kim çıxardacaq?
P ә r z a d. Mәnim kimi küpәgirәn qarı azdımı? Vallah elә cadu-pitilәr qayırarlar ki, qızı yatdığı yerdә gecә vaxtıgәtirәrlәr....
Y u s i f (gülә-gülә). Hә ... hә ... hә .... Nә edәk! Qoy etsinlәr. Sәn ki, allaha şükür, sağsan. Sәn dә mәnә tәrәf cadu edәrsәn ki, mәnim işim avand olsun.
P ә r z a d. Ah! Keçәl dәrman bilsә, öz başına sürtәr. Mәn hәrgah dәrman bilsәydim özümә elәrdim ki, belә tez qocalmıyam....
Y u s i f. Pәrzad nәnә, qocalıq mәgәr pis şeydirmi?
P ә r z a d. Ah, allah kәssin belә şeyi! Qocalıqdan yaman şey yoxdur, ay balam! Sözünә nә gәlin qulaq asır, nә oğul, nә nәvә. Bir parça çörәk hәrdәnbir versәlәr verirlәr, vermәsәlәr gәrәk ağzı möhürlü oturasan. Elә ki, bir az dindin, deyirlәr: "Qoca köpәk, dinmә, sәsini kәs". Bunlar hamısı da oğuldan keçir. Mәnim oğlumu görürsәnmi, arvadına bir söz deyә bilmәz. Ancaq acığı tutanda ağzına gәlәni mәnә deyir. Belә oğulun başına at torbası keçirim. (Bәrkdәn.)
Y u s i f. Pәrzad nәnә, görükür, oğlun övrәtini çox istәyir.
P ә r z a d. Çox istәyir dedin, qoydun. Bir gün olmaz ki, әliboş gәlsin: bir gün tumanlıq alır, bir gün köynәklik alır, bir gün nә bilim, başına yaylıq alır. Mәn yazıq qalıram baxa-baxa. Üç ildir bircә don alıb, indi dә gәlinim ağzını açanda deyir ki, "anam, donu belә tez xarab elәmәk olmaz ki? Әrim yazıq deyilmi?" (Ağlayır.) Nә bilim, vallah, cavablarını bir pәrvәrdigar versin. Xoş sәnin ananın halına ki, allahın rәhmәtinә gedibdir, gәlin üzü görmәyibdir.
Y u s i f. Pәrzad nәnә, sәn elә bilirsәn hamı oğullar sәninki kimi olur?
P ә r z a d. Elә demә, arvad alandan sonra sәnә deyәrәm. Sәnin canın üçün Yusif bәy, arvad xeylağı elә şeytan olurlar ki, kişini bir öpüşlә aldadırlar.
Y u s i f (tәrәfә). Özü dә şeytan oldu! Ay Pәrzad nәnә, sәn özün sәn allah, gәlin olanda qaynananla necә dolanıbsan?
P ә r z a d. Mәnim işim özgә. Ondan ötәri ki, mәnim qaynanamın ağzı çox yava idi. Harada oturardı deyәrdi ki, "mәnim gәlinim yox olsun". Ondan ötәri ki, atası evinә çörәk-zad göndәrәndә hәmişә әrimә deyәrdim. O da onun üzünü danlardı. Doğrusu, elә vaxt da olub ki, iki-üç gün onu ac qoymuşam....
Y u s i f (tәrәfә). Hә ... hә.... Nә tökәrsәn aşına, o da gәlәr qaşığına.
 
(Dişqarıda övrәt sәsi gәlir, Pәrzadı çağırır.)
 
P ә r z a d ı n g ә l i n i. Ay әmidostu! U!....
P ә r z a d (tez ajağa durur). Gördün hәlә, boynu qırılmış gәlinimin sәsidir, tumanını çәkә-çәkә gәlib mәni tapıb. (Gedup.) Salamat qal, Yusif bәy!
Y u s i f (dalınca gedә-gedә). Xoş gәldin!
 
PӘRDӘ

İkinci məclis