Danimarkanın xoşbəxtlik düsturu – Yante qanunu

Sizə danimarkalıların xoşbəxtlik rəhninin aşağı ümidin olması barədə danışacağıq.

Gəlirlərin bərabərliyi, hökumətə inam və şəxsi azadlıq kimi Danimarkanın ən aşkar uğur səbəblərindən başqa digər səbəblər də onların həyatında vacib rol oynayır. Sən demə danimarkalıların həyatdan zövq almağa kömək edən çoxlu mədəni qaydaları var.

Məs: Kopenhagendəki Xoşbəxtlik Elmi-araşdırma institutunun icraçı direktoru Meyk Vikinq öz kitabında “hygge”-nin vacibliyini qeyd edir – bu söz tərcümədə həyatda gündəlik yaxşı şeylərdən zövq almaq mənasını verir.

Kopenhagendə işləyən kanadalı psixoterapevt Lindsi Düpüi Psych Central bloqundakı yazısında “Yante Qanunu” adlanan digər danimarka prinsiplərinə işarə edir.

Termin 1933-cü ildə dərc olunmuş “Qaçaq öz izinin üzərindən keçir” satirik kitabından götürülüb. O fərz edir ki, danimarkalılar xoşbəxtdir, çünki orta, adi olmağa can atırlar. Danimarka-Norveç müəllifi Aksel Sandemuse böyüdüyü şəhər və region barədə roman yazıb. Yante – baş qəhrəmanın doğma şəhərinin xəyali adıdır.

“Yante qanunu”nun 10 qaydası:

1. Xüsusi olduğunuzu düşünməyin.

2. Bizim qədər yaxşı olduğunuzu düşünməyin.

3. Bizdən daha ağıllı olduğunuzu düşünməyin.

4. Özünüzü bizdən yaxşı olduğunuza inandırmayın.

5. Bizdən daha çox bildiyinizi düşünməyin.

6. Bizdən daha vacib olduğunuzu düşünməyin.

7. Sizdə hər şeyin ideal olduğunu düşünməyin.

8. Bizə gülməyin.

9. Kiminsə sizinlə işi olduğunu düşünməyin.

10. Bizə nə isə öyrədə biləcəyinizi düşünməyin.

Düpüi izah edir ki, danimarkalılar bunu qəbul etməsə də “Yante qanunu” realdır və mədəniyyətdə hələ də mövcuddur. “İdeal insana yaxın” kitabının müəllifi və jurnalist Maykl But 2014-cü ildə Kopenhagendə qeyd edib ki, “Yante qanunun Danimarkanın hər yerində istənilən səviyyədə aktivdir”, baxmayaraq ki, onun təsiri paytaxtda azalıb və hiss olunmur.

Qəzet icmalçısı Annqret Rasmussen “Yante qanunu” barədə debatlar çağırdı. O Vaşinqtondan evinə qayıdaraq uşağının məktəbdəki uğurları barədə dostları ilə bölüşdü. “Onda hər şey yaxşıdır. O öz sinifində bir nömrədir”. Stolun kənarındakı hər kəs susdu”. O anladı ki,  bu kodeksi pozub. “Əgər mən desəydim ki, o yaxşı aktyordur və ya yaxşı şəkil çəkir, hər şey normal olardı. Lakin akademik uğuru barədə fəxr etmək tamamilə yanlış idi”.

Düpüi iddia edir ki, qanunun xeyri xoşbəxtlik araşdırmaları ilə təsdiqlənir. Bu 10 qaydaya əməl edərək “siz yəqin ki, tamamilə adi həyat yaşamağı qarşınıza məqsəd qoyursunuz. Belə mentalitetlə siz yəqin ki, həyat sizə orta bir şey verəndə tamamilə məmnun qalırsınız”, - o yazır.

“Digər tərəfdən əgər həyat sizə böyük bir şey bəxş edirsə, siz onda xoş təəccüblənəcəksiniz, əksər hallarda isə çox xoşbəxt olacaqsınız”.

London universitetindən olan nevroloq Rob Rutlec göstərir ki, aşağı ümid xoşbəxtliyi gücləndirməyə kömək edir. Rutlecin eksperimentləri özünə qərar qəbul etmə oyunları daxil edirdi ki, orada iştirakçılar müəyyən seçimə görə xırda pul məbləği əldə edirdilər. O pul mükafatı əvəzində xoşbəxtliyi ölçmək üçün iştirakçılar tərəfindən tərtib olunan reytinq və MRT-dən istifadə edirdi. Nəticələr göstərdi ki, insanlar gözləmədikləri mükafatı alanda daha xoşbəxt olurlar.

“Ümid nə qədər az olursa nəticə o qədər də ümidlərdən yüksək olur, bu da xoşbəxtlikdə müsbət rol oynayır”, - Rutlec yazır. Bu hiss başqa mədəniyyətlərdə də hiss olunur, bəzən də qiymətləndirilir.

Müəllif: Famil Ələkbərov