Nə üçün qasırğalar kişi və qadın adları daşıyır?

Qasırğalara ad qoyulması çoxdan qəbul olunub. Bu onun üçün edilir ki, xüsusilə eyni rayonda bir neçə təbii fəlakəti bir-birinə qarışdırmasınlar. Müxtəlif kişi və qadın adları proqnozlaşdırılmış hava, fırtına bildiriş və xəbərdarlıqları zamanı tropik siklonları seçməyə imkan verir.

Tarix

Atmosfer anomaliyalarını XX əsrin əvvəllərində müxtəlif adlarla adlandırmağa başladılar. Avstraliya meteoroloqu Klement Raqq təbii fəlakətlərini meteoroloji tədqiqatlar üçün kreditlərin verilməsinə səs verməkdən imtina edən deputatların adlarını təyin edirdi.

Təbii fəlakətləri müəyyən etmək üçün meteoroloqlar çox vaxt coğrafi koordinatlardan istifadə edirdi. Təbii fəlakəti həmçinin baş verən gündə müqəddəslərin adları ilə adlandırırdılar. Həmçinin 1950-ci ildə baş verən qasırğaya ardıcıl dörd rəqəmli adlar təyin etdilər, ilk iki rəqəm il, ikinci iki rəqəm həmin ildəki qasırğanın sıra nömrəsi idi. Yaponlar hələ də özlərinin ad sistemindən istifadə edirlər. Onlar Sakit okeanın şimal-qərb hissəsinin qasırğalarını heyvan, çiçək, ağac və ərzaqların adıları ilə adlandırırlar.

Qadın və kişi adları sistemi

Qasırğaların müasir sistemini amerikan hərbi pilotlarının vərdişləri ilə bağlayırlar. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı onlar qasırğa və fırtınaları öz arvadları və rəfiqələrinin adları ilə adlandırmağa başladılar. Belə ideya meteoroloqların xoşuna gəldi, çünki sadə və asan yadda qalan idi. Qasırğaları aktiv olaraq qadın adları ilə adlandırmağa 1953-cü ildən başladılar. ABŞ Milli Qasırğa Mərkəzi belə praktikanı informasiya buraxılışlarında qəbul üçün rahat və sadə hesab etdi. İki il sonra qasırğa adlarının beynəlxalq sistemi təsdiq olundu – siyahıya ingilis, ispan və fransız adları əlavə olundu. 1979-cu ilə qədər onlar ancaq qadın adları idi, sonra qasırğalara kişi adları da qoymağa başladılar.

Hazırda qasırğa və fırtına adlarının siyahısı Beynəlxalq meteoroloji təşkilat tərəfindən tərtib edilir. Tropik fırtınaya ad vermək üçün küləyin sürəti ən azı 62,4 km/s olmalıdır. Fırtına küləyin sürəti 118,4 km/s-a çatanda qasırğa adlanır. Hər regionun öz ad sırası var. Ümumi altı belə siyahı var, hər birində isə 21 ad var. Bir siyahı 1 il üçün nəzərdə tutulub, altı il sonra isə yenidən ilk siyahını tətbir etmək olar. Lakin əgər qasırğa fəlakətlə nəticələnirsə, onun adı siyahıdan birdəfəlik silinir. Belə qasırğa adı həmişəlik tarixdə qalır və heç vaxt bir daha istifadə olunmur (məs: 2005-ci ildə “Katrina” qasırğası, 2004-cü ildə “Çarli”, “Frensis”, “Cenni” və s.).

Qasırğanın adı əlifba sırası (latın əlifbası) ilə təyin olunur. İlin ilk qasırğasına əlifbanın ilk hərfi ilə başlayan ad qoyulur. Lakin əgər il ərzində qasırğa 21-dən çoxdursa, onda 2005-ci ildə olduğu kimi yunan əlifbası tətbiq olunur.

Müəllif: Famil Ələkbərov