YOL– NƏQLİYYAT HADİSƏSİ

Yol – nəqliyyat hadisəsi – yolda hərəkət zamanı və onun iştirakı ilə baş verən, insanların öldüyü və ya xəsarət aldığı və ya nəqliyyat vasitələrinə, qurğulara, yüklərə ziyan dəydiyi və ya digər maddi ziyanların verildiyi bir hadisədir.

TARİXİ

Avtomobilin uzaq əcdadı Kyunyo buxar arabası idarəetməni itirərək divara çırpıldı (sürücü sağ qaldı). Mexaniki nəqliyyat vasitəsinin məlum olan ilk ölümcül toqquşması, 1869-cu ildə buxar maşınından təkərin altına düşən ingilis alimi Meri Uorddur. 1834-cü ildə baş verən qurbanların olduğu buxarla işləyən qazanın partlaması da qeydə alınıb ki, bu da yol qaydalarına görə qəza hesab olunur.

Bu hallar, göründüyü kimi statistika idi – Lokomotiv Qanunu 1865-ci ildən ən sərt nəşrdə qüvvədə idi: şəhərdə saatda 2 mil sürət həddi və şəhər xaricində 4 mil, qoşqu ilə hərəkət edərkən isə bir adam qabaqda əlində qırmızı bayraq gedirdi. Con Liminq (John Leaming) adlı bir nəfər, 1863-1870-ci illərdə İngiltərədə ildə 1 milyon nəfərə 470 nəqliyyat ölümlərinin baş verdiyini təxmin etdi: dəmir yolunda 76, yollarda 143 və su nəqliyyatında 251 (müqayisə üçün 1963 - 325 = 10 + 278 + 37).

1920-ci illərdə ABŞ-da avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası - yol qəzalarında digər insanların əmlakına vurulan zərərin sığortası anlayışı tətbiq edildi.

Bela Bareni 1920-ci illərdən etibarən passiv təhlükəsizliyin – qəzaların şiddətini azaltmaq üçün tədbirlərin atası oldu. Onun, prinsipləri üzərində qurulan ilk "Mercedes" 1959-cu ildə buraxıldı.

1965-ci ildə Ralf Neyderin (Ralph Nader) "İstənilən sürət təhlükəlidir" adlı kitabı çıxdı, o zaman Amerika avtomobillərinin qeyri-aktiv və passiv təhlükəsizliyi və yol hərəkəti təşkilinin zəif olması diqqəti çəkdi.

1997-ci ildə İsveç ölümcül qəzaların aradan qaldırılması üçün cəsarətli bir proqrama başlamış və son 20 ildə artıq yaxşı nəticələrini yarıya endirərək milyona qarşı 30 ölüm vermişdi.

2005-ci ilin oktyabrında BMT Baş Assambleyası BMT-yə üzv dövlətləri və beynəlxalq ictimaiyyəti hər il “Ümumdünya Yol – Nəqliyyat Hadisəsi Qurbanları”nın anım günü elan etməyə dəvət etdi.

2016-cı ilin may ayında pilotsuz avtomobildə avtopilotun işlək olması ilə ilk ölümcül qəza baş verdi: Florida ştatında Tesla Model S sola dönən traktora çırpıldı. Kamera parlaq səma fonunda ağ qoşqunu "görmədi", Teslanın sahibi, sükan çarxını atdı, bu da qadağandır. Çində, 2016-cı ilin yanvar ayında bənzər bir qəza (qırmızı rəngdə narıncı bir yük maşını) oldu, lakin Tesla avtopilotun işlədiyini qəbul etmədi.

Tərcümə etdi: AVTO KLUB AZƏRBAYCAN klubunun təsisçisi, araşdırmaçı avtoekspert Natiq Nazimoğlu

Mənbə: AvtoKlub Azərbaycan