APAL - 2154 "STALKER"

Bu kompakt plastik banlı yolsuzluq maşını öz seqmentində bazarı "partlada" bilərdi. Bundan başqa, o, kütləvi istehsalın bir addımlığında idi. Ancaq alınmadı və Tolyatti Apal - 2154 "Stalker"i yüksək perspektivli işlənməsindən xülyaya çevrildi.

1990-cı illərin birinci yarısından başlayan, Apal - 2154 "Stalker" layihəsinin ideya ilhamçısı, ölkənin müdafiə müəssisələrinin birinin direktoru Pavel Popov olub. Əvvəlcə, Müdafiə Nazirliyi tərəfindən layihəyə maraq nəzərə alınmaqla, çərçivə - panel banlı avtomobil, ordu üçün transportyor kimi düşünülmüşdür. Lakin konversiya çərçivəsində mülki şəxslər üçün avtomobilləri istehsal etmək planlaşdırılmışdır. Hərbi zavodun bağlanmasından sonra "sülh" versiyasına meyllik birmənalı oldu, işsiz qalan Popovu "Lada - Tul" elmi - istehsal firmasına avtomobilin geniş kütlə altında "təkmilləşdirilməsi" modifikasiyası üçün dəvət etdilər. Maşının üzərində iş yeni qüvvə ilə coşmağa başladı. "Lada-Tul" təcrübəli sahə yaratmaqla, ixtisaslı heyət dəvət etməklə və istehsalat avadanlıqları almaqla, layihəyə xeyli vəsait yatırdı. Əsas, Almaniyadan olan vakum - qəlibli kompleks idi. Keçicilik "Stalker"in indiyədək real həyata keçirilməsi üçün yaxın olub. Amma "Lada - Tul" öz imkanlarını qiymətləndirdi və maliyyə problemləri ucbatından bağlanmaq məcburiyyətində qaldı. Avtomobilin bütün işləri Tolyattidə olan digər firmaya qismət oldu - "Apal", hansı ki, həmin vaxt avtomobil sənayesi üçün plastik detalların əsas istehsalçılarından biri idi. Bu hal nəinki "konstruktor-istehsalat" simvolizmini vurğuladı, həm də maşın üzərində işi xeyli asanlaşdırdı. Üstəlik peşəkar konstruktor kollektivi də "Apal"a köçürülmüşdür. Təəccüblü deyil ki, işlək nümunə qısa müddətdə hazırlandı və 2003-cü ildə Apal - 2154 "Stalker" Tolyattı avtosərgisində ictimaiyyətə təqdim edildi.

"Stalker" özlüyündə üçqapılı banla (parça örtüklü) kompakt yolsuzluq maşınını təmsil edirdi, kompozit materiallardan hazırlanmış, hansı ki, çərçivəsi düzbucaqlı kəsimli, polad borulardan ibarət idi. Belə konstruksiya nisbətən az çəkisi ilə və sadə istismarı ilə fərqlənirdi. Xüsusilə, ban panelləri korroziyaya məruz qalmayıb, sıyrıntılardan qorxmurdular və ilin soyuq vaxtlarında buzlanmaya meylli deyildi. Yeri gəlmişkən, panelin adi şüşəplastikdən deyil, termoplast (zərbəyədavamlı polistirol) adlandırılına yeni kompozitdən hazırlanmışdır. Bu material bilavasitə Tolyattidə yaradılmışdır, aşağı temperaturda yüksək möhkəmliyi və dözümlülüyü ilə fərqlənirdi. "Stalkerin" donoru VAZ-2105 oldu. Güc aqreqatı qismində 50 at gücündə olan litr yarımlıq barnaul dizelindən istifadə edilirdi, hansı ki, xırda seriyalı VAZ məhsulu təmin edilirdi. Maşın yalnız arxa ox ötürücüyə malik idi.

Çox keyfiyyətlə yerinə yetirilmiş və çox yaraşıqlı "Stalker" xalqda böyük maraq doğurmuşdur. Əvvəlcə "Stalker" termoplastın (zərbəyədavamlı polistirol) üstünlüklərini populyarlaşdıran model rolu ayrırdı. Amma insanların sərgidən - sərgiyə bilavasitə nəqliyyat vasitəsinə olan marağı həndəsi silsilə tək artdı və "Apal" rəhbərliyi istehsalın yaradılması üçün cəh etdi. Çərçivələrin hazırlanması və yığılması, "Dəmirlə" məşğul olacaq tərəfdaşın axtarışına başlandı. Onlardan AvtoVAZa yaxın olan, azseriyalı VAZ - 21108 "Premyer" avtomobillərin hazırlanmasında ixtisaslaşan "Super-Avto" firması oldu. "Apal"a tərtibatçı və plastik komponentlərin təchizatçısı rolu ayrıldı. "Super-Avto"nun gücü sayəsində yalnız iki "Stalker" hazırlandı. Yeni yaradılan birlik pul fikir ayrılığı üzündən dağıldı.

Zavallı avtomobil eyni zamanda yavaş-yavaş təkmilləşdirildi. Özü də seriya ilə çıxması perspektivi ilə. Belə ki, "Stalker"in ikinci işlək nümunəsini (ümumilikdə isə bir qədər irəli gedərək on nüsxə buraxılıb) işgüzarlığınə artırmaq üçün sərt damla təchiz etdilər. "Stalker"in üçüncü və sonrakı modifikasiyası daha əsaslı şəkildə yenidən düşünüldü. Bu dəfə qovşaq və aqreqatların donoru "Niva" oldu. Müvafiq olaraq, mühərrikin gücü 83 at gücünə qədər artdı, başlıcası isə tam ötürücü meydana gəldi. Onunla avtomobil "parket" zədələnməsindən, xüsusilə də 200 millimetrlik yol zolağından məhrum oldu. Maşının ölçüləri uzunluğu 3375 mm, eni 1546 mm və hündürlüyü 1761 mm müəyyən olundu. Təkər bazası 2200 mm, amma təchiz edilən kütlə cəmi 1170 kq təşkil edirdi. Qış dövründə çərçivə ilə bayır panellərinin uyğunluğu məsələsini həll edilməli idi. Məsələ ondadır ki, metal soyuqdan az sıxılırdı, nəinki termoplast (zərbəyədavamlı polistirol). Nəticədə panellər artıq yüklənmələrə və çatlamalara məruz qaldılar. Problemi oval dəliklərin (yumru əvəzinə) köməyi ilə "bağlamaq" mümkün oldu, bunun sayəsində örtük üçün sərbəst gediş yarandı. Maşının yaradıcıları üçün növbəti "sürpriz" nəqliyyat vasitəsinin sertifikatını almaq üçün tələb olunan kreş - test ola bilərdi. Kim bilirdi ki, 50 km/s sürətdə ön zərbə zamanı plastik özünü necə aparacaqdır. Amma hər şey uğurla keçdi: termoplast (zərbəyədavamlı polistirol) təhlükəli parçalar yaranmadan dağıldı.

2006-cı ildə "Stalker" az seriya üçün lisenziyası aldı. Təxminən vaxt Çeçenistan rəhbərliyi qeyri-adi avtomobillə maraqlandı. Maraq o qədər güclü idi ki, hər il 4000 avtomobilin istehsalı nəzərdə tutulmuş biznes - plana baxıldıqdan sonra, layihə ilə sex sahələri (10 min kv m) əvvəlcədən sifariş olunmuşdur və mükəmməl istehsalat avadanlığı alınmışdır. Belə miqyasda maşının qiyməti təxminən 200 min rubl (6000 manat) təşkil etməli idi. Müqayisə üçün "Niva" bazası ilə olanın onda qiyməti 250 min (7500 manat) idi. "Stalker" kütləvi istehsalı bir addımlığında idi. Ancaq məxfilik pərdəsinin gizli səbəblərinə görə, layihə final mərhələsində ləngidi.

Avtomobilin 2009-cu ildə növbəti şansı yarandı, belə ki, Almaniyadan olan bir biznesmenin birgə müəssisənin yaradılması məqsədilə "Apal"a rəhbər təyin olundu. Ümidverici planlara uyğun olaraq buraxılış həcmi ildə təxminən 17 min nüsxə təşkil etməli idi. Özü də "tirajın" böyük hissəsi Avropa istehlakçıları üçün planlaşdırılırdı. Tolyattililər bu cəlbedici təklifə düzənləndilər və hətta orijinal, ölçüləri dəyişdirilmiş, dizel "Daster"in qovşaq və aqreqatlarından istifadə etməklə layihə hazırladılar. Avtomobil Almaniyada rus avtokomplektlərindən yığılmağa planlaşdırılırdı və 15 min avroya satışı nəzərdə tutulmuşdur.

2011-ci ildə Avropa "Stalker"i Frankfurt avtoşounda Travec Tecdrah kimi təqdim olundu, sonra isə istehsal başlanmalı idi. Amma bu dəfə də alınmadı. Nə qədər qəribə olsa da, almanların üzündən.

"Stalker"in daha bir xəyali şansı 2016-cı ildə peyda oldu, avtomobilin buraxılışı ilə "VAZın qızı" olan, Tolyatti minik maşınlarının əsasında bağlı çərçivəli (furqon) avtomobil istehsal edən "VİS - Avto" məşğul olmalı idi. Amma, iş burda da alınmadı.