Təkmilləşdirmə (tüninq) haqqında

Avtomobilin təkmilləşdirilməsi – avtomobilin zavod xüsusiyyətlərinin dəyişdirilməsinə yönəldilmiş yenilənmə prosesidir (mühərrikin gücünü və səmərəliliyini, əyləc səmərəliliyini artırmaq, asqıların vəziyyətini, avtomobilin multimedia sistemini təkmilləşdirmək, habelə avtomobili əsaslı olaraq yenidən dəyişdirmək, məsələn, kabriolet və ya pikap). Avtomobili yaxşılaşdırmaq istəyi kimi təkmilləşdirmə - hobbi və ya peşəkar fəaliyyət göstərən dünyada çox sayda həvəskarları bir araya gətirir. Bir növ yarış seriyasında iştirak etməyə hazırlaşan avtomobili təkmilləşdirmə, ümumiyyətlə Rinqtul (Ringtool) adlanır (ing. ring – üzük, tool – alət). Professional rinqtulları təkmilləşdirmə atelyeləri və ya mühərrikli idman sahəsində ixtisaslaşmış xüsusi şirkətlər tərəfindən yığılır.

Avtomobil üslubu (styling)

Avtomobil üslubu (ing. styling - üslublaşma) - avtomobilin görünüşünün və ya salonunun dəyişdirilərək fərdi tərz yaratmaq, avtomobili axında seçilməsinə və başqalarının diqqətini cəlb etmək üçündür. Üslublaşmaya - başqa bamperlərin və ya spoylerlərin quraşdırılması, qeyri-adi rəngdə və ya bir neçə rəngdə avtomobilin rənglənməsi, gövdənin hava qrafikası (aeroqrafiya), alt işıqları, müxtəlif digər işıqlandırma həllərini, salona dəri və ya "alkantara" çəkmək, yüksək keyfiyyətli səs sistemi, avtokirpiklər, avto-vinil və s. quraşdırmaq daxildir. Avtomobilə fərdi bir üslub verin və minlərlə oxşarından fərqləndirin.

Mühərrikin təkmilləşdirilməsi

Mühərrikin təkmilləşdirilməsi - mühərrikin tamamlanması və ya daha güclüsü ilə əvəz etmək (ing. swap - dəyişdirmə), bir qayda olaraq, gücünü və səmərəliliyini artırmaq üçündür. Mühərrikin təkmilləşdirilməsi üçün zavodda hazırlanmış hissələrini təkmilləşdirilmiş hissələrə (porşenlər, şatunlar, klapanlar) dəyişdirir, itkiləri azaltmaq üçün mühərrikin zavod hissələrini işləyib sadələşdirir, mühərrikdə turbo üfürücü sistemi və ya mexaniki kompressor quraşdırır, səsboğucu sistemini təkmilləşdirir və aşağı müqavimətli hava süzgəclərini quraşdırır, maksimum mühərrik gücünü əldə etmək üçün digər işləmələr - bir məqsədlə tətbiq edilir.

Mühərrikin səmərəliliyini və qənaətini artırmaq üçün bir qayda olaraq, müxtəlif "ekonomayzer"lər yerləşdirilir. Belə qurğular (daxili yanma mühərrikləri üçün hava ozonizatorları, "plazma-forkameralı" alışdırma şamları, yanacaq-hava qarışığını hazırlamaq üçün qurğular, mühərrik üçün su təchizatı qurğuları) alovlanma prosesini sürətləndirir, yanacaq qarışığının yanmasının tamlığını artırır. "Yanacaq aktivləşdiriciləri" kimi yararsız konstruksiyalar, ən yaxşı halda zərərsiz olaraq bu cür cihazlar kimi təqdim edilə bilər. Buna görə, ehtimal ki, yanacaq istehlakı azalır və mühərrik gücü artır.

Mühərriki təkmilləşdirmək üçün əsas fəaliyyətlər (yəni mühərriki sürətləndirmək) 2 hissəyə bölünür:
- mühərrik dövriyyəsinin artması səbəbindən gücün artması;
- çiynin dövr anının artması səbəbindən gücün artması;

Transmissiya təkmilləşdirilməsi

Transmissiya təkmilləşdirilməsi – avtomobil təkmilləşdirilməsinin ən vacib növlərindən biridir, çünki fırlanma anının ötürülməsi, mühərrikdən aparıcı oxa ötürülməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur və buna görə mühərrikin dinamik keyfiyyətlərini həyata keçirmək üçün bir mexanizmdir. Transmissiyada əsas rol - ötürücü qutudur. Əgər onun ötürücü nisbətləri düzgün seçilibsə, avtomobil nisbətən zəif mühərrik ilə də sürətli ola bilər. Onlar mühərrikin gücünə, təkər ölçülərinə və fırlanma anına görə seçilirlər. Transmissiya təkmilləşdirilməsi ilə tanış olmaq üçün bu növ təkmilləşdirmənin müəyyən xüsusiyyətlərini bilməlisiniz.

Transmissiyanın əsas parametri – keçən andır. Fırlanma anının böyüklüyünə bərabər olmasını və ya ondan bir qədər böyük olmasını izləmək lazımdır. Əks təqdirdə, fırlanma anı keçid qabiliyyətindən bir yarım dəfə çoxdursa, sürət qutusunu sadəcə "sındırmaq" cəhdi etmiş olursunuz. Müasirləşdirilə bilən əsas şey - əsas cütün ötürücü nisbətini daha yüksək birinə dəyişdirməkdir - dinamika gücləndirilir. Ancaq bu, avtomobilin maksimal sürətini azaldır, lakin bu, adi şəhər avtomobilləri üçün o qədər də vacib deyil. Ötürücü dişlərini özünüz də düzəldə bilərsiniz ki, sürət yığma daha sürətli olsun.

"Ekstremal" sürücülük həvəskarları üçün standart ötürücü qutu "dairəvi" və ya diskli, standart "diferensial"lar isə - yüksək sürtünmə "diferensial"ları  ilə əvəz ediləcəkdir. Onların köməyi ilə fırlanma anı təkərlərə ən təsirli şəkildə paylanacaq və daha böyük sürətlə döngəyə daxil olub keçə biləcək. Transmissiyanı təkmilləşdirərkən, mufta kimi vacib bir atributu əldən verməməlisiniz. Mufta mühərrik və sürət qutusu arasındakı zəncirvari əlaqədir. Mufta təkmilləşdirilməsinin bir neçə növü var:

1. sadələşdirilmiş "maxov"ikin quraşdırılması. Bu əməliyyat kəskin bir sürətlənmə ilə mükəmməl effekt verir, ancaq bundan sonra boş (neytral) gediş bəzən qeyri-sabit olur;
2. keramik mufta - demək olar ki, sürüşmədən mühərrikli mufta.

Lakin, yarış üçün nəzərdə tutulmayan seriyalı avtomobillərə belə şeyləri quraşdırmaq təhlükəlidir.

Asqı təkmilləşdirilməsi

Asqı təkmilləşdirilməsi – sərt yaylar, amortizator və ya asqı sütunlarının quraşdırılması, köndələn sabitlik "stabilizator"larını quraşdırmaq və ya dəyişdirmək, avtomobilin yer ilə təmasını azaltmaq məqsədi ilə asqı qollarını dəyişmək və yüksək sürətdə və döngələrdə dayanıqlığı yaxşılaşdırmaq. Çox az hallarda hava asqı sistemi quraşdırılır ki, bu da avtomobilin salonundan təması dəyişdirməyə imkan verir.

Hidravlik və ya hava asqı növündə, hər bir təkərin hündürlüyü porşen sistemindən istifadə edərək tənzimlənə bilər.

Əyləclərin təkmilləşdirilməsi

Əyləclərin təkmilləşdirilməsi - yüksək sürtünmə əmsalı olan yüksək temperaturlu əyləc yastıqlarının, çox sayda porşenli arxa və qabaq "support"ların ("supportlar" 1, 2, 4, 6, 8 porşenli olur) və daha böyük diametrli və qalınlığı olan disklərin avtomobilin əyləc sisteminin səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə quraşdırılması. Bir qayda olaraq, əyləc sisteminin təkmillə.dirilməsi mühərriki təkmilləşdirmədən əvvəl həyata keçirilir.

Salonun təkmilləşdirilməsi

Salonun təkmilləşdirilməsinə - avtomobil salonunun elementlərini (oturacaqlar, torpedo, sükan, tavan və s.), müxtəlif materiallarla (avtomobil dərisi, alkanatara, məxmər və s.), standart salon elementlərini daha rahatı ilə əvəz etmək (əksər hallarda oturacaqları və sükanı idman sükanı ilə əvəz etmək), formaları dəyişdirmək və ya müxtəlif əlavə funksiyaları birləşdirmək, oturacağın isidilməsi və havalandırılması, işıqlandırma, sükan isidici, oturacaq masajı və s. özündə birləşdirir.

Avtomobilin salonunu təkmilləşdirmək üçün materiallar ayrı bir qrupa ayrılır və xüsusiyyətləri səbəbindən digər məqsədlər üçün uyğun deyil. Məsələn, orijinal avtomobil dərisi mebeldən və qalınlığı ilə digərlərindən  (orta hesabla 1,2-1,7 mm təşkil edir) fərqlənir, əlavə qorunma dərəcələri ilə avtomobil salonunun ömrünü uzadır.

Xarici təkmilləşdirmə

Xarici təkmilləşdirmə - adətən nəqliyyat vasitənin aerodinamik təsvirini və ya sadəcə görünüşünü yaxşılaşdırmaq üçün istifadə olunur. Aerodinamikanı - arxa görünüş güzgülərinin daha yüngülü ilə əvəz etmək və ya modifikasiyanın köməyi ilə ağırlıq mərkəzini endirməklə yaxşılaşdırmaq olar. Görünüşə gəldikdə, buna gövdə dəstləri quraşdırmaq və ya təsvirlər tətbiq etmək (aeroqrafiya) ilə nail olmaq olar.

Çip-təkmilləşdirmə

Bütün müasir injektor və dizel avtomobillər nəzarət proqramları ilə təchiz edilmişdir. Bu proqramların işini yaxşılaşdırmaq üçün çip-təkmilləşdirmə mövcuddur. Nəzarət proqramlarının optimallaşdırılması sayəsində güc itkisi olmadan yanacaq istehlakını azaltmaq, güc əlavə etmək və avtomobilin işində bir çox dəyişiklik etmək mümkündür. Güc artırmaq üçün çip təkmilləşdirilməsinin istifadəsi risklidir: zəmanətin itirilməsi, mühərrikin, sürət qutusunun və digər qurğuların resurslarının azalması, mühərrikin ekoloji alt sistemlərinin pozulması. Dəyişikliklərdən sonra daha tez-tez təkrarlanan texniki xidmət və texniki mayelərin dəyişdirilməsi tələb olunur.

Təkmiləşdirilmişlərin nümayişi

Təkmilləşdirilmiş avtomobillərin nümayişi müxtəlif şoularda (Moskva tuninq şousu) və sərgilərdə, məsələn, Los Ancelesdəki SEMA qapalı sərgisində həyata keçirilir.

Mənbə: AVTO KLUB AZƏRBAYCAN