Pandemiya zamanı edə biləcəyiniz və edə bilməyəcəyiniz 100 şey

“ EatThis, NotThat” nəşrinin ekspertlərinin siyahısı!

 Hər gün gözümüzün önündə COVID-19 haqqında və nə qədər ki, pandemiya alovunun aktiv mərhələsindəyik, nələr etməliyik barədə minlərlə məlumat sayrışır.  Bəzi şeylər doğrudur, onların yeri var; ancaq  bəziləri mütləq - cəfəngiyatdır; elələri də var ki, onlar barədə fikirlər daim dəyişir.

Bütün bunlar bizi stresli vəziyyətə gətirə bilər.  EatThis NotThat ! nəşri,   mütəxəssislərlə məsləhətləşib və sağlam qalmaq üçün edə biləcəyiniz ən vacib və elmi cəhətdən sübut edilmiş işlərin siyahısını tərtib edib.  Pandemiyanın nə qədər davam edəcəyini yer üzündə heç bir adam bilmir.  Yalnız qaydaları xatırlamalı və özümüzə və yaxınlarımıza qayğı göstərməliyik.

 Ümumi tövsiyələr

  1.Təlaşlanmayın!  Hazır olun, ayıq olun, hadisələrdən xəbərdar  olun.  Ancaq təlaşa düşməyin.  Bir-birimizdən müvəqqəti olaraq  məsafədə qalmağımız lazım olsa belə, bu işi birlikdə dəf edəcəyik.

  2.Sosial uzaqlaşmanın sabah başa çatacağını düşünməyin.  Bu müddət aylarla çəkə bilər.

  3.İzdihamlı çimərliklərə və ictimai parklara baş çəkməkdən çəkinin.  Hərçənd çox şəhərdə artıq çimərliklər açılsa da, həkimlər əmindirlər ki, belə sıx yerlərdə özünüzü başqalarından uzaqlaşdırmaq demək olar ki, mümkün deyil.  Bu məqama məhəl qoymayan bir çox insan xəstələndi.

  4.Yemək üçün böyük ehtiyat görməyin. Təlaşlanmaq və "altı aylıq" ərzaq almağa ehtiyac yoxdur. Ərzaq çatışmazlığı yoxdur və market və mağazalar daim ehtiyatlarını artırır.

  5.  Çılpaq əllə qapı qulplarına toxunmamağa çalışın.  Tədqiqatçılar koronavirusun qapılar kimi sərt səthlərdə iki-üç gün yaşaya biləcəyini müəyyən ediblər.

  6.Sosial uzaqlaşma qaydalarına əməl edin.  Bu tövsiyələr 1918-ci il  qripi kimi keçmiş pandemiyaların təcrübələrinə əsaslanır.

  7. Çox sayda  insan olan tədbirlərə getməyin.

  8. Restoran və barlara girərkən ehtiyatlı olun.  Artıq bir çox qurum pandemiya ilə əlaqədar təhlükəsizlik tədbirləri tətbiq edir.  Bununla belə, ziyarətçilər sağlamlıqlarını qorumağı da unutmamalıdırlar.

  9.Restorandan çatdırılmış məhsulları və  yeməkləri qablaşdırılmadan çıxartmağı unutmayın.  Paketi atın və dərhal əllərinizi sabunla yuyun.

  10. Çox alkoqol içməyin. Spirtli içki içmək bu vəziyyətdə doğru seçim deyil.  Həddindən artıq içki içmək qan təzyiqini yüksəldə və immuniteti aşağı sala bilər, bu iki amil - sizi COVID-19 və ağırlaşmalara daha həssas edə bilər.

  11. Alış-veriş səbətlərindən istifadə edərkən, tutacaqları antibakterial salfetlə silin və istifadədən dərhal sonra əllərinizi dezinfeksiya edin.

  12.Lift düymələrinə çılpaq əllər ilə toxunmayın.  Əgər edə bilsəniz, onları barmaqlarınızın sümüklü hissəsi ilə  basın və ya əlinizi paltarın qolu ilə örtün.

  13. Mobil telefonunuzu dezinfeksiya edin.  Hətta adi vaxtlarda belə telefonlar unitazın oturacağından yeddi qat daha çox mikrob daşıya bilər.  Gündəlik telefonunuzu təmizləmək üçün dezinfeksiyaedici vasitələrdən istifadə edin.

  14. Özünüzü köməksiz hiss etməmək  üçün başqalarına kömək edin.  Hərəkətimiz məhdud olsa da, bu başqalarına kömək edə bilməyəcəyimiz demək deyil.  Evdən çıxa bilməyən insanlar üçün ərzaq toplamaqda iştirak edə və ya təqaüdə çıxan qonşuna həftəlik alış-veriş etməyə kömək edə bilərsiniz.

 15. Əl dəsmallarını tez-tez yuyun.  Mütəxəssislər, iki gün istifadədən sonra mətbəx əl dəsmallarının yuyulmasını məsləhət görürlər - biraz ağardıcı ilə  və ya aktivləşdirilmiş oksigen ağardıcıda isti suda.

 16. Nağd puldan istifadə etməməyə çalışın. Bəzi nəticələr nağd pulun koronavirusun yayılmasına kömək edə biləcəyini göstərir.  İmkan daxilində kartla hesablaşın.

  17. Mümkünsə, ictimai yerlərdə ekranlara və ya klaviaturalara toxunmayın. Ərzaq mağazalarında və banklardakı bankomatlarda yoxlama ekranlarının hələ koronavirus başlamazdan əvvəl mikrobların yetişdirmə yeri olduğu bilinir.  Özünüzlə qələm götürün və düymələri və ya ekranları basmaq üçün istifadə edin.

  18. İctimai yerlərdə yazı ləvazimatlarından istifadə etməyin.  Yazı ləvazimatlarınızı ehtiyac hiss etdiyiniz yerlərə özünüzlə götürün - həkimdə, bankda, poçt şöbəsində və s.

 19.Başqalarını ittiham etməyin.  Viruslar heç bir ölkənin mülkiyyəti deyil.  Dərinin rəngini, millətini və ya yaşını ayırmırlar.  Pandemiya üçün bir ölkəni və ya bir qrup insanı günahlandırmağa çalışaraq həyatınıza stres amilləri əlavə etməyin.

 20. Hələ səyahət  barədə düşünməyin.  Gəzintilər koronavirus da daxil olmaqla bir sıra virusların əsas ötürücü yeri olduğunu sübut etdi.  Səfərinizi daha sakit bir dövrə təyin edin.

  21. Bağlamalar barədə narahat olmayın.  Açdıqdan əvvəl poçtunuzu və ya bağlama qutularınızı dezinfeksiya etməyə ehtiyac yoxdur.  Yalnız toxunduqdan sonra əllərinizi yaxşıca yuyun və mümkünsə dərhal evdən atın.

 Maskanın taxılması

  1.Maska taxmağı unutmayın.  Necə olursa olsun, bir çox tibbi təşkilat digər insanların yanında olanda burnunuzu və ağzınızı örtməyi məsləhət görür. Əgər siz karonavirusa yoluxmusunuz amma sizdə simptom yoxdursa, bu sizə ətrafdakıların müdafiəsi uçün lazımdır.  Unutmayın ki, maskalar sosial uzaqlaşma ehtiyacını əvəz etmir.

  2. Maska vasitəsilə çarpaz çirklənmədən çəkinin.  Bir dəfə maska istifadə edildikdən sonra çirklənəcəkdir. Əgər siz  maskanı çıxarıb hansısa  səthə qoysanız, o səth də çirkli olacaq. Birdəfəlik maskalardan istifadə etmək və onları atmaq yaxşıdır.  Əgər siz  parça və ya tikilmiş maska istifadə edirsinizsə, hər istifadədən sonra yuyulmalı və dezinfeksiya olunmalıdır.

  3. Çirkli əllərlə maskaya toxunmayın. Əgər mağazada çirkli əllərinizlə maskanı çıxartdınız  və yenidən taxdınızsa, bakteriya və ya viruslar tənəffüs yollarına birbaşa girə bilər.  Maska taxmazdan əvvəl əllərinizin təmiz olduğundan əmin olun.  Həm də evdən kənarda olanda üzə toxunmamaq daha yaxşıdır.

  4. Bütün gün eyni maskanı taxmayın.  Maska hər 2 saatda dəyişdirilməlidir və ya dezinfeksiya olunmalıdır, əks halda virus hissəcikləri bunun üzərinə toplana bilər və siz böyük ehtimalla onlarla nəfəs almacaqsınız.

  5.Tamamilə qorunduğunuzdan əmin olun.  Bir çox insan burunlarının altına maska taxır.  Belə, siz asqırsanız və ya öskürsəniz, ətrafdakıların təhlükəsizliyini təmin edirsiz, ancaq əgər yaxınlığınızda yoluxmuş insan varsa, özünüzü virusdan qorumayacaqsınız.  Maska burun üzərində geyilməli və çənə altında sabitlənməlidir.  Yüksək riskli  əraziyə daxil olarkən  həmişə maska taxın.

  6. Maskaya çox  inanmayın.  Maska 100% müdafiəyə zəmanət vermir.  O riskləri azaltmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur.  Əsas sosial məsafədir.

  7. Maska üzərinə kimyəvi maddələr tökməyin.

  8.Maskanı islatmayın.  Maska yaş olduqda effektivliyi azalır.  Maska quru olmalıdır.

  9.Maskanın düzgün tərəfindən istifadə edin.  Maskaların ön hissəsi (adətən boyanmış, toxumalı və ya marka adı olur) və arxası (adətən ağ və daha çox pambığa oxşayır) vardır.  Əks tərəf üzünüzə toxunmalıdır. Belə  filtrləmə prosesi uyğun şəkildə olur.

 10.Bütün maskaların eyni olduğunu düşünməyin.  Fərqli maskaların fərqli istifadələri var.  N95 maskası düzgün geyildikdə 95% bakteriya və virusu filtrləyir.  Belə maskalar tibbi mütəxəssislər tərəfindən xəstələrə qulluq edərkən istifadə olunur.  Əməliyyat maskası ətrafınızdakıları bakteriya və virusdan qorumaq üçün hazırlanmışdır.

 11. İki yaşdan kiçik uşaqlara üz maskaları taxmayın.  Bu vacib deyil.

Dezinfeksiyaedici vasitərin istifadəsi

 1.Dezinfeksiyaedici vasitələrdən düzgün istifadə edin.  Bir çoxunun səhvidir ki, insanlar əllərinə müvafiq dezifeksiya edən vasitələri tamamilə hopdurmurlar.  Yalnız ovuc və əllərin arxasını  deyil, məhsulu barmaqların arasına, həmçinin dırnaqlar altında tətbiq etmək vacibdir.

 2. Dezinfeksiyaedici vasitələrdən aşırı istifadə etməyin.  Əllər üçün olan həmin vasitələr  yalnız zərərli və faydalı bakteriyaları öldürmür, həm də dərinin qıcıqlanmasına səbəb ola bilər.  Bundan əlavə, bu məhsullar əllərin dərisini qurudur.  Onları istifadə etdikdən sonra əllərinizi kremlə nəmləndirmək məsləhətdir.

3. Düzgün dezinfeksiyaedici vasitədən istifadə edin.  Əl təmizləyicisində ən az 60% spirt olmalıdır.  Alkoqol konsentrasiyası nə qədər yüksəkdirsə, təsiri də bir o qədər effektivdir.

4. Əllər üçün olan  təmizliyici vasitələri uşaqların əli çatmayan yerdə saxlayın.  Dezinfeksiyaedici vasitələr, xüsusən xoş qoxusu olanları kiçik uşaqların əli çatmayan yerdə saxlanılmalıdır.

 5.Vasitəni  tamamilə sürtün.  Əlləriniz quruyana qədər dezinfeksiyaedici maddəni dərinizə sürtmək vacibdir.  Ən azı bir dəqiqə qurudun.

 6. Dezinfeksiyaedici vasitələrdən ictimai yerlərdə diqqətlə istifadə edin.  Mağazalarda və ya apteklərdə gündə onlarla insan  dezinfeksiyaedici maye ilə butulkaya toxunur.  Onlar,  qapı tutacaqları, nağd pul, və bankomatların klaviaturaları  kimi çox miqdarda mikrob toplaya bilir.  Dezinfeksiyaedici maddəni əllərinizə tökdükdən sonra artıq şüşəyə toxunmayın.

 7. Bədəninizə, xüsusən də üzünüzə dezinfeksiyaedici vasitələr vurmayın.  Həmin  vasitələr tənəffüs sisteminizə zərər verə bilir və onların tərkibi tez-tez dərinin qıcıqlanmasına və ya yanmasına səbəb olur.

 Sağlamlığın dəstəyi

1. Düşünməyin ki, immunitet sisteminizi mütləq virusdan qoruyacaq. İndi rahatlaşmaq  vaxtı deyil.  Gənc olsanız da, COVID-19 bədəninizə daxil ola və ciddi fəsadlar yarada bilər.  Heç bir simptomunuz yoxdursa belə, koronavirusu daha həssas olanlara - yaşlılara, immuniteti zəifləmiş insanlara yaya bilərsiniz.

 2. Ağardıcı və dezinfeksiyaedici vasitə içməyin. ABŞ Prezidenti Tramp, "dezinfeksiyaedici" vasitəni mümkün bir dərman olaraq xatırlatdıqdan sonra, toksinlərə qarşı nəzarət çağırışlarının sayı iki qat artdı və dezinfeksiyaedici şirkətlər məhsullarının qəbul edilməməsi barədə bildiriş göndərməli oldular. Heç vaxt ağardıcı və ya dezinfeksiya vasitələrini udmayın!  Zəhərlidir və ən yaxşı halda həzmsizliyə və ən pis halda ölümə səbəb ola bilər.

 3. Mavi  lampa və ya parlaq işığın COVID-19-u müalicə edəcəyini düşünməyin.  Prezident Tramp "istilik və işığın" koronavirusu öldürə biləcəyini demişdi.  Ancaq nə işıq, nə də günəşə məruz qalma müalicə olaraq istifadə edilə bilməz.  Təəssüf ki, isti havanın virusu öldürə bilmədiyi artıq aydındır.

 4. Əllərinizi mümkün qədər tez-tez yuymağı unutmayın.  Bu, COVID-19-a qarşı ən vacib müdafiədir.  İctimai yerlərdə olduqdan, tualetdən istifadə etdikdən, öskürək və ya asqırdıqdan sonra və yemək hazırladıqdan və yeməkdən əvvəl əllərinizi yuyun.  Bunu mümkün qədər tez-tez edin.

 5. Üzünüzə toxunmayın.  Mütəxəssislər, mikrobların ən çox gözlərimizə, burnumuza və ya ağzımıza toxunduğumuz zaman bədənimizə  girdiyini söyləyirlər.

 6. Ən azı 20 saniyə əllərinizi yuyun. Bu, COVID-19 və digər virusların yayılmasının qarşısını alan ilk addımdır.  Bəyəndiyiniz mahnıdan bir kupleti seçin və oxuyaraq əllərinizi yuyun.  Əlbəttə ki, əllər sabunla yuyulmalıdır.  Tədqiqatlar göstərir ki, əllərinizi yuyarkən, sabundan istifadə sadəcə suyla yumağa nəzərən,  mikrobları effektiv şəkildə çıxaran kimyəvi reaksiya yaradır.

 7. Asqıranda və ya öskürəndə ağzınızı dirsək içi ilə və ya birdəfəlik salfetlə  örtməyinizə əmin olun.

8. Ciddi şəkildə xəstələnməyincə təcili yardıma getməyin.  COVID-19 əlamətləri varsa, məsləhət üçün həkiminizə müraciət etmək yaxşıdır.  Nəfəs alma probleminiz varsa təcili yardıma getməyin;  orada başqalarına yoluxdura bilərsiniz.

 9. Virusun simptomlarından şübhələnirsinizsə, özünüzü təcrid edin.  Mütəxəssislərin fikrincə, bu virusun yayılmasını yavaşlatmağın açarıdır.  Tək yaşamırsınızsa, ayrı bir otaqda olun, digər ailə üzvləri ilə fərdi ünsiyyət qurmağı istisna edin, yalnız öz dəsmallarınız, yataq dəstinizi və qablarınızı istifadə edin.

 10. İbuprofeni qəbul etməyin.  Bəzi Avropa həkimləri bildirirlər ki, ibuprofen kimi NSAİİ (steroid olmayan iltihab əleyhinə dərmanlar) bəzi hallarda COVID-19-u pisləşdirə bilər.

 11. D vitamini qəbul edin. Hər şeydən əlavə  immunitet sistemini gücləndirməyə kömək edir.

 12.Qan təzyiqinizi nəzarət saxlayın.  Yüksək qan təzyiqi COVID-19-a yoluxma üçün risk faktorlarından biridir.

 13. Xlorokin fosfat qəbul etməyin.   Amerikalı  bir ailədə,  akvariumları təmizləmək üçün istifadə olunan xlorokin fosfatı qəbul etdikdən sonra ər ölüb, arvad isə ağır xəstədir.  Prezident Tramp, malariyaya qarşı dərman olan xlorokinin koronavirus üçün potensial müalicə ola biləcəyini fərz etdikdən sonra bunu etdilər.

14. Özünüzü pis hiss edirsinizsə, evdə qalın.

 15. Səthləri dezinfeksiya edin.  Kompüter klaviaturaları, uzaqdan idarəetmə və işıq açarları kimi tez-tez toxunan səthləri silmək üçün bir dəqiqənizi ayırın.

 16. Həkimlərlə konsultasiya üçün müasir rabitə vasitələrindən istifadə edin. Əgər sizdə cari konsultasiya  planlaşdırılmışdısa, həkiminizlə əlaqə qurun və bunun onlayn olaraq edilə biləcəyini soruşun.  Həkimlər bu gün insidentin yüksək olduğunu nəzərə alaraq şəxsi təmasları minimuma endirməyə çalışırlar.

17. Fövqəladə vəziyyət üçün əlaqələndirici şəxsi müəyyən edin.  Başınıza bir şey gəlsə əlaqə quracaq biri varmı? İndi onu təyin etmək və telefonun ünvan kitabçasında qeyd etmək, həmçinin kağıza yazıb pul kisəsinə qoymaq və ya daim yanınızda olan başqa bir şeyə qoymağın vaxtıdır.

 18. Həkim təyinatı olmadan antibiotik qəbul etməyin.  Antibiotiklər bakterial infeksiyaları müalicə edir.  COVID-19, antibiotiklərin heç bir təsiri olmayan bir virusdur.

 19. Çox vitamin qəbul etməyin.  Vitaminlər və ya qida əlavələri COVID-19 ilə mübarizə aparmaq üçün sübut edilməmişdir.  Həm də müxtəlif vitaminlərin yüksək dozada qəbul edilməsi kiçik (mədə qıcıqlanması) hətta ciddi (toksiklik)  əlavə təsirlərə səbəb ola bilər.  Bunun əvəzinə, immunitet sisteminizi gücləndirmək üçün çoxlu meyvə və tərəvəz ilə qidalanın, balanslı  pəhriz yeməkləri yeyin.

 20. Kolloid gümüşü qəbul etməyin.  İnternetdə kolloid gümüşünün koronavirusa qarşı effektli olduğu barədə şayiələrə inanmayın.

 21. İsti su içməyə meyilli  olmayın.  İnternetdə isti suyun içilməsinin koronavirusu öldürəcəyi barədə yayılanlar  sadəcə şayiədir. Xəstəlik həzm sisteminə deyil, tənəffüs sisteminə təsir göstərir.

22. Yod içməyin və inhalyasiya etməyin.  Bir internet şayiəsi, maye yodun içilməsi və ya inhalyasiyasının COVID-19 üçün  müalicə ola biləcəyini iddia edir.  Düz deyil.  Üstəlik, bu təcrübə ciddi zərər verə bilər.

Ünsiyyət

 1. Əl sıxmayın.  İndi əlinizi incə toxundurmaqla və ya dirsəyin  dirsəyə toxunması kimi jestlərlə adət etdiyimiz əl sıxmağı əvəz etmək üçün əla zamandır.

2. Başqa insanlarla tanış olmağı unutmayın.  Sosial məsafə vacibdir, ancaq bu sizi ünsiyyəydən məhrum eyməməlidir.  Telefon və ya internet vasitəsilə  əlaqə saxlayın.  Əlaqəni itirməyin.

 3.Sərhədləri təyin edin və onlara tərəfdar olun.  Əgər ortağınızın və uşaqlarınızın eyni vaxtda olduğu evdə işləsəniz, nə vaxt olacağınıza və işinizə nə vaxt diqqət yetirməyiniz lazım olduğuna dair dəqiq qaydalar hazırlayın.

4. Həmkarlarınız ilə əlaqə saxlayın.  Bir komandada işləsəniz, onlayn müşavirələrdə və ya görüşlərdə iştirak edin. Bu sizə diqqətli  və məqsədyönlü qalmağa  kömək edəcək və zehni sağlamlığınız üçün faydalı olacaqdır.

 5. Uşaqlarla danışarkən diqqətli olun.  Uşağın beyninə böyüklərin beynini daxil etməyin.  Uşaqlarla münasibətdə sakit olun.  Uşaq bir sual verirsə, yalnız bu suala cavab verin və başqa heç nə yoxdur.  Sonra bilmək istədiyi başqa bir şeyin olub olmadığını soruşun.  Cavabı bilmirsinizsə, uşağınızla birlikdə tapın.

 6. Şayiələrə inanmayın. Fərziyyələr, söz-söhbətlər, ssenarilər - bu gün əksər xəbərlər bu kateqoriyaya aid edilə bilər.  COVID-19 haqqında yayılan məlumatlara, necə yayıldığına, nə qədər ciddi olduğuna və hazırda ərazinizdə baş verənlərə diqqət yetirin.

7. Koronavirusdan başqa hər şey haqqında danışın.  Dostlarınıza və ailənizə zəng  və ya video söhbət edərkən açıq olun və vəziyyətlə bağlı narahatlığınızı bölüşün.  Ancaq bunun, bütün söhbətinizi doldurmağına imkan verməyin.  Oxuduğunuz bir kitab, yaxınlarda izlədiyiniz  film və ya internetdən gələn məzəli video haqqında danışın.  Sizi koronavirusdan yayındıra biləcək hər hansı bir şey haqqında danışın.

 8. Yeni insanlarla görüşməyi məhdudlaşdırın.  İndi tanımadığınız insanların saytları və şirkətləri üçün uyğun  vaxt deyil.

 9. Uşaqlara qayğı göstərin.  Çox sayda məlumatlara görə, uşaqlarda koronavirusla yoluxma riski yüksək deyil.  Ancaq yenə də xəstələnə və ya virusu daha həssas insanlara ötürə bilərlər.

 10. Uşaqlarınızı qorxutmayın - onlara öyrədin.  Uşaqlara virusun yayılmasını azaltmaq üçün etdiklərinizi öyrədin: əllərinizi tez-tez və hərtərəfli yuyun, xəstələnirsinizsə evdə qalın, hər gün çox miqdarda çirklənmiş səthləri təmizləyin və dezinfeksiya edin və istehsalçının göstərişlərinə uyğun şəkildə predmetləri silin. 

11. Uşaqların sosial əlaqələrini məhdudlaşdırın.  Uşaqların böyük qruplarında oynama və gəzintiləri minimuma endirin və nənə, baba ziyarətlərini təxirə salın.

12.Uşaqlarınızın təhlükəsizliyini təmin edəcəyinizə inandırın.  Ən əhəmiyyətlisi uşaqlara COVID-19 haqqında hər şeyi danışmaq lazımdır, - bu odur ki siz onların təhlükəsizliyi üçün əlinizdən gələni edirsiniz.

13. Nisbətən yuxarı yaşda uşaqlara izdihamlı ərazilərə planlaşdırılan daha az əhəmiyyətli səfərləri təxirə salmağı tövsiyə edin.

 14. Ailənizlə olan münaqişələri həll etmək üçün vaxt təyin edin.  Gecə - gündüz eyni məkanda birlikdə olmaq asan deyil.  Münaqişə riskini azaltmaq üçün bütün ailə üzvlərini narahat edən mövzuları müzakirə etmək və münaqişələri həll etmək üçün gündəlik vaxt təyin edin.

 Fiziki vəziyyət

1. İdmanla məşğul olun.  Gündəlik fiziki fəaliyyət sağlam qalmağın açarıdır.  İdman salonlarından əlavə parklar, meşə, göl sahili və ya çay sahilləri, hətta yaşadığınız otaq da var.  Müxtəlif tətbiqlər və videolar sayəsində bu gün istədiyiniz yerdə məşq edə bilərsiniz.

 2. Qidalanmanızı izləyin.  Stressinizin sizi üstələməsinə imkan verməyin.  Sağlam olmayan yemək narahatlığı aradan qaldırmaz, yalnız sağlamlığınızı pisləşdirəcəkdir.

 3. Təbiətdə olun.  Sosial uzaqlaşma zamanı kənara çıxmaq yaxşı  fikirdir.  Yalnız başqalarından uzaq durun.  Gəzinti, yürüş və velosiped idmanı stressi azaltmağın əla yoludur.

 4. Sadə karbohidratlarla maraqlanmayın.  Yemək alış-veriş edərkən mürəkkəb karbohidratları almağa çalışın və ağ çörək, un, hazır qidaları və yarımfabrikatları minimallaşdırmağa çalışın.

5. Daha çox tərəvəz yeyin.  Mümkün qədər çox meyvə və tərəvəz yeməyə çalışın - bunlarda immunitet sistemini gücləndirən vitaminlər, minerallar və birləşmələr var.

 6. Kifayət qədər bol su içməyə çalışın.  İçməli su, COVID-19 üçün möcüzə bir müalicə deyil, lakin selikli qişaları nəmləndirərək maddələr mübadiləsini yaxşılaşdırmağa qədər bir çox faydası var.  Gündə beş-yeddi stəkan su içməyi hədəfləyin.

7. Nəfəs məşqləri edin.  Əgər narahatlıq hiss edirsinizsə, nəfəsinizə konsentrə olun.  Dördə qədər sayaraq nəfəs al, sonra  yavaş-yavaş 4 qədər sayaraq nəfəs ver. Dincəlməyə başladığınızı hiss edənə qədər təkrarlayın.  Bu sadə, lakin narahatlığı müalicə etmək üçün ən təsirli məşqlərdən biridir.

Psixoloji vəziyyət

 1. Yuxunuzun miqdarını azaltmayın. Yuxu - elə zamandır ki, immunitet sistemlərimiz yenidən enerji yığır və keyfiyyətli yuxunun olmaması ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər.  Gecə yeddi-doqquz saat yuxu yatmağa çalışın, amma daha çox deyil.

 2. Narahatlığın baş qaldırmasına imkan verməyin.  Əgər narahatlıq hiss edirsinizsə, xəbərləri və sosial medianı söndürün.  Bir neçə dəqiqə dərin nəfəs alın.  Meditasiya və ya yüngül məşq kimi narahatlıq və stresi azaldan təcrübə metodları tətbiq edin.

 3.Saxta məlumatları paylaşmayın. Dostlarımızın, sevdiklərimizin və cəmiyyətin COVID-19-dan xəbərdar olmasını istəyirik, ancaq hər hansı bir xəbəri bölüşməzdən əvvəl bunun əsas xəbər xidmətləri, xəstəxanalar və səhiyyə təşkilatları kimi etibarlı mənbələrdən gəldiyinə əmin olun.

 4. Neqativ düşüncələrdən qurtulmağa çalışın.  Əlbəttə, indiki dövr gərgin keçir.  Özünüzlə müsbət və konstruktiv bir şəkildə danışın.  Özünüzə deyin: "Bunu bacara bilərik", "Əlimdən gələni edirəm". Bu ifadələr mənasız görünə bilər, amma həqiqətən işə yarayır.

5.  Özünüzə vaxt ayırmağı unutmayın.  Uzaqdan işləmək, ailənizə və yaxınlarınıza qayğı göstərməklə məşğul ola bilərsiniz.  Nə olursa olsun, mütəmadi olaraq özünüzə vaxt ayırın - məşq, meditasiya, sevdiyiniz televiziya şousunu izləmək, kitab oxumaq və ya uzun müddət vanna qəbul etmək.  Sən buna layiqsən.

 6. Xəbərlərlə maraqlanmayın.  Hansısa TV, sosial şəbəkələrdə xəbər lentinin daim fırlanması narahatlıq doğuran amillərdəndir.  Bir və ya iki etibarlı xəbər mənbəyi seçin və gündə iki dəfədən çox  yoxlamayın.

 7. Görülən işlərin siyahısı.  Hər gün etmək istədiyiniz işləri yazın və planınıza əməl edin.

 8.Gündəlik işinizə əməl edin.  Adi vaxtda qalxın və yatağa gedin.  Oyananda , duş qəbul edin, işə gedəcəyiniz və ya çöldə getdiyiniz kimi geyinin.  Mütəmadi olaraq yeyin və məşq edin.  Hər birini eyni anda başlayın və bitirin.  Gecə işləməyin.

 9. Yataqdan işləməməyə çalışın.  Otaqda və ya mətbəxdə bir masa və stul olsa belə, evdə işləmək üçün özünüzə yer yaradın.  Ayrı  iş guşəsi gündəlik işinizi qorumağa və diqqətli olmağa kömək edə bilər.

10. Fasilə verin.  Evdən işləyəndə iş tapşırıqlarınızı bütün gününüzə doldurmasına imkan verməyin.  Nahar fasiləsi və ən azı iki 15 dəqiqəlik ara verin.

 11.Özünüzə narahat olmağa icazə verin. . UNICEF İcraçı Direktoru bu tövsiyəni sosial mediada paylaşdı: İşlər gün ərzində sizi narahat etdiyindən onları yazın və siyahını bir kənara qoyun.  Sonra siyahıya baxmaq və həyəcanlanmaq üçün gündə bir neçə dəqiqə ayırın. "İclasdan" sonra bu şeylər barədə düşünməyin.  Bu narahatlığı azaltmaq üçün təsirli bir strategiyadır.

12. Minnətdarlıqları gündəlik yazın.  Narahatlıq və depressiya üçün bu dəfə sınaqdan keçirilmiş terapiya indi xüsusilə faydalı ola bilər: Hər gün o gün üçün minnətdar olduğunuz üç şeyi yazın.  Bunlar başınızdakı bir dam kimi və ya bu gün yediyiniz yemək qədər sadə ola bilər.

 13. Unutmayın, gələcəyi təxmin edə bilməzsiniz.  COVID-19-un iqtisadi təsiri ilə bağlı proqnozları həyəcana səbəb ola bilər.  Ancaq unutmayın ki, heç birimiz kristal topa sahib deyilik;  bunun necə bitəcəyini bilmirik.  Bəlkə də hər şey gözləniləndən daha yaxşı olacaq.

 14. Stress səviyyənizə nəzarət edin.  Stress, bədənin immunitet sistemini sıxışdıra bilən  hormon olan kortizol səviyyəsini artırır.

15. Yatmazdan əvvəl TV və qadjeti seyr etməkdən çəkinin.  Axşam vaxtı - yuxu gigiyena qaydalarına riayət etmək və keyfiyyətli istirahət təmin etmək üçün ən əhəmiyyətli zamandır.  Yuxusuzluğun qarşısını almaq üçün, yatmazdan əvvəl bir neçə saat ərzində noutbuk, planşet və cib telefonlarına baxmaqdan çəkinin.

 16. Özünüzü çox yükləməyin. Şiddətli yorğunluq və həddən artıq işləmə, immunitet sistemini tükəndirən stress və narahatlığa səbəb ola bilər.  Özünüzü çox yorğun hiss edirsinizsə, ara verin.  Gəzin, meditasiya edin, istədiyinizi edin.

 17. Daha çox gülmək. Gülüş stress və gərginliyi azaldır və qan dövranını yaxşılaşdırır. Tədqiqatlar göstərir ki, iltihabı azaldır və immunitet sisteminizi gücləndirir.

 18. Unutmayın, "Bu da keçəcəkdir."  Pandemiya bəşəriyyət tarixində yalnız bir fəsildir, ancaq bütün gələcəyimiz deyil.

 Hər birimiz bu sadə siyahını izləsək, bu pandemiyadan daha az infeksiya və daha az ölümlə xilas ola bilərik.  

Mənbə: womo.ua